Ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không? Giải đáp từ chuyên gia y tế

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 60% bệnh truyền nhiễm ở người có nguồn gốc từ động vật, trong đó chó là vật chủ trung gian của nhiều loại ký sinh trùng máu. Vậy ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không? Bài viết dưới đây tập trung phân tích chi tiết về ký sinh trùng máu ở chó, cơ chế lây lan, dấu hiệu nhận biết, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa hiệu quả, giúp bạn bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình và thú cưng.

Ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không?

Ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không là câu hỏi quan trọng, đặc biệt ở các nước nhiệt đới như Việt Nam - nơi ve nâu sinh sôi mạnh.

Thực tế cho thấy, không phải mọi ký sinh trùng máu ở chó đều lây sang người. Chỉ những loại có vector chung (ve, bọ chét) và khả năng thích nghi với hệ miễn dịch người mới gây bệnh. Lây truyền không trực tiếp từ chó sang người mà phải qua vết cắn của ve đã hút máu chó nhiễm bệnh.

Các loại ký sinh trùng máu thường gặp ở chó có nguy cơ lây nhiễm có thể kể đến như:

• Babesia canis: Gây phá hủy hồng cầu, thiếu máu cấp. Đã có báo cáo ghi nhận ca nhiễm Babesia microti-like ở người qua ve Ixodes.
• Ehrlichia canis: Vi khuẩn nội bào, tấn công bạch cầu. Hiếm gặp ở người nhưng đã ghi nhận ở Venezuela, Việt Nam ở người tiếp xúc ve.
• Hepatozoon canis: Truyền qua vết cắn của ve nhiễm bệnh. Không lây trực tiếp sang người.
• Anaplasma platys: Gây giảm tiểu cầu. Một số ca Anaplasma phagocytophilum ở người do ve chung.

Các yếu tố làm tăng khả năng ký sinh trùng máu ở chó lây sang người như:

• Ve chó bám trên người >24 giờ (thời gian cần để truyền vi khuẩn).
• Người suy giảm miễn dịch (HIV, hóa trị, ghép tạng, dùng corticoid kéo dài).
• Môi trường sống chung: Chó ngủ giường, ve rơi rụng trong nhà.
• Không kiểm soát ve định kỳ, khu vực nông thôn, mùa mưa.

Tóm lại, ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không? Câu trả lời là có thể nhưng cực kỳ hiếm và chỉ qua ve. Kiểm soát ve giúp loại bỏ 99% nguy cơ.

Dấu hiệu nhận biết chó bị nhiễm ký sinh trùng máu

Ký sinh trùng máu tấn công hệ tuần hoàn, gây triệu chứng toàn thân rõ rệt, dễ nhận biết hơn ký sinh trùng da hay ruột.

Dấu hiệu ngoài da và niêm mạc

Các biểu hiện dễ thấy đầu tiên:

• Niêm mạc mắt, nướu nhợt nhạt hoặc vàng (thiếu máu, tổn thương gan).
• Xuất huyết dưới da: Chấm đỏ, bầm tím không do va chạm.
• Sốt cao thất thường (39 - 41°C), run rẩy, mệt lả.
• Phù chân, bụng chướng do suy tim hoặc tích dịch.

Dấu hiệu hành vi và tiêu hóa

Chó thay đổi rõ rệt về hành vi và tiêu hóa:

• Bỏ ăn hoàn toàn, sụt cân nhanh dù vẫn uống nước.
• Lờ đờ, nằm một chỗ, không muốn vận động.
• Nước tiểu sẫm màu (hồng cầu vỡ), phân có máu tươi.
• Ho khan, khó thở (phù phổi do thiếu máu nặng).

Dấu hiệu toàn thân và biến chứng

Giai đoạn muộn, chó có thể bị:

• Co giật, mất phối hợp (tổn thương thần kinh do thiếu oxy).
• Vàng da nặng, lách to (sờ thấy khối cứng ở bụng trái).
• Tử vong đột ngột do suy đa cơ quan nếu không điều trị.

Chẩn đoán và điều trị ký sinh trùng máu ở chó

Chẩn đoán chính xác là chìa khóa để cắt nguồn lây và có hướng can thiệp xử trí kịp thời.

Chẩn đoán

Các phương pháp tiêu chuẩn bao gồm:

• Khám lâm sàng: Dấu hiệu nghi ngờ như sốt, thiếu máu, xuất huyết…
• Xét nghiệm máu tổng quát: Giảm hồng cầu (<3 triệu/µL), giảm tiểu cầu (<50.000/µL), tăng men gan.
• Soi lam máu tươi: Tìm Babesia (hình nhẫn trong hồng cầu), Ehrlichia (morulae trong bạch cầu).
• Xét nghiệm PCR: Xác định DNA Babesia canis, Ehrlichia canis - độ nhạy >98%.
• Xét nghiệm nhanh (test kit): Phát hiện kháng nguyên Babesia/Ehrlichia trong 10 phút.

Nên cho chó làm cả PCR và soi lam để tránh âm tính giả.

Điều trị theo từng loại ký sinh trùng máu

Phác đồ điều trị chuyên biệt:

• Babesia canis:
  • Imidocarb dipropionate: Tiêm 6.6 mg/kg, lặp lại sau 14 ngày.
  • Kết hợp Atovaquone và Azithromycin nếu kháng thuốc.
  • Truyền máu nếu hematocrit <15%.
• Ehrlichia canis:
  • Doxycycline: 10mg/kg/ngày x 28 ngày.
  • Theo dõi men gan, bổ Silymarin bảo vệ.
• Kết hợp hỗ trợ:
  • Truyền dịch, vitamin B, thuốc cầm máu (vitamin K1).
  • Thuốc bổ máu (sắt, acid folic).

Lưu ý: Không tự ý dùng thuốc người (như chloroquine) vì gây ngộ độc. Mọi phác đồ phải do bác sĩ thú y chỉ định. Sau 4 tuần, xét nghiệm PCR lại để xác nhận âm tính. Ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không sẽ không còn là mối lo khi chó khỏi hoàn toàn.

Cách phòng ngừa ký sinh trùng máu ở chó và người

Các biện pháp phòng ngừa ký sinh trùng máu ở chó và người bao gồm:

Đối với chó

Các biện pháp bắt buộc:

• Diệt ve định kỳ: Dùng thuốc nhỏ gáy/viên nhai (Bravecto 3 tháng, Nexgard 1 tháng, Frontline Plus).
• Tắm diệt ve: Dùng xà phòng chứa Permethrin hoặc Fipronil 2 tuần/lần.
• Vệ sinh môi trường: Hút bụi, phun thuốc diệt ve (Fendona, Permecide) quanh chuồng, sân.
• Tránh khu vực nguy cơ: Công viên ẩm, bãi cỏ cao vào mùa mưa.
• Xét nghiệm máu định kỳ 6 tháng/lần với chó >2 tuổi, hoạt động ngoài trời nhiều.

Đối với người nuôi

Bảo vệ bản thân triệt để, người nuôi chó cần:

• Rửa tay kỹ: Sau khi vuốt ve, dọn phân, tắm chó nên dùng xà phòng diệt khuẩn.
• Không để chó liếm mặt, ngủ chung giường bởi ve có thể rơi rụng.
• Kiểm tra ve trên người: Sau khi chơi với chó, tắm ngay, dùng nhíp gắp nếu thấy ve bám.
• Dùng thuốc xịt chống ve: DEET 30% hoặc Permethrin cho quần áo khi ra ngoài.
• Khám y tế nếu nghi nhiễm với các biểu hiện sốt, mệt mỏi, tiền sử tiếp xúc chó… Lúc này, bạn cần làm xét nghiệm Babesia/Ehrlichia.

Ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không? Có thể nhưng nguy cơ cực thấp nếu kiểm soát ve triệt để. Babesia và Ehrlichia là hai loại cần cảnh giác nhất, nhưng chỉ lây qua ve, không lây trực tiếp từ chó. Người nuôi cần tẩy ve định kỳ, vệ sinh môi trường, xét nghiệm máu chó 6 tháng/lần và tránh tiếp xúc ve. Một thói quen nhỏ nhưng đều đặn sẽ giúp bảo vệ sức khỏe cho cả bạn và người bạn bốn chân. Nếu chó có dấu hiệu sốt, thiếu máu, hãy đến cơ sở thú y công lập ngay để xét nghiệm và điều trị kịp thời.