Tiêu trắng: Một loại gia vị có nhiều tác dụng chữa bệnh

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Tiêu trắng.

Tên khác: Tiêu sọ.

Tên khoa học: Piper Nigrum L. thuộc họ Hồ tiêu (Piperaceae).

Đặc điểm tự nhiên

Hồ tiêu là một loại cây leo có thân nhẵn, dài và không có lông, nó bám vào cây khác bằng rễ. Cây hồ tiêu và cây tựa có một mối quan hệ sống nhờ nhau, vì vậy khi tách cây hồ tiêu khỏi cây tựa, thường sẽ gây tổn thương và gây chết cho cây hồ tiêu. Thân của cây hồ tiêu mọc theo hình xoắn cuốn và lá mọc rải rác. Lá của cây hồ tiêu tương tự như lá của cây trầu không nhưng có kích thước dài hơn và hình dạng thuôn hơn.

Cây hồ tiêu có hai loại nhánh, một loại mang quả và một loại nhánh dinh dưỡng, cả hai loại nhánh này bắt nguồn từ kẽ lá. Gần lá là một cụm hoa có hình dạng giống đuôi sóc. Khi chín, cụm hoa này sẽ rụng cả chùm. Quả của cây hồ tiêu có hình cầu nhỏ, mỗi chùm có khoảng 20-30 quả, ban đầu có màu xanh lục, sau đó chuyển sang màu đỏ và khi chín đạt màu vàng. Thân cây hồ tiêu rất dòn, do đó cần cẩn thận khi vận chuyển để tránh gây tổn thương và chết cho cây.

Hạt tiêu trắng, còn được gọi là tiêu sọ, là quả tiêu đã được tách bỏ lớp vỏ bên ngoài, chỉ còn lại hạt. Sau khi phơi khô, hạt tiêu trắng có màu trắng ngà hoặc hơi xám. Khi sử dụng hạt tiêu trắng, ta sẽ ngay lập tức cảm nhận được sự cay nồng của nó.

Tiêu trắng là một loại gia vị phổ biến được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực để tạo nên hương vị cay nồng và thơm ngon cho các món ăn. Ngoài tác dụng là một gia vị, tiêu trắng cũng được sử dụng như một vị thuốc trong y học Đông y.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây hạt tiêu được trồng rộng rãi ở nhiều tỉnh thuộc miền Nam Việt Nam, đặc biệt là ở các vùng như Châu Đốc, Phú Quốc, Hà Tiên, Bà Rịa và Quảng Trị. Gần đây, việc trồng cây hạt tiêu cũng đã bắt đầu mở rộng lên miền Bắc, đặc biệt là tại các khu vực như Vĩnh Linh, với mục tiêu di chuyển dần cây hạt tiêu ra phía Bắc của Việt Nam.

Mỗi năm, có thể thu hoạch hạt tiêu hai lần, tùy thuộc vào mong muốn của người trồng về hạt tiêu đen hay hạt tiêu trắng. Cách thu hoạch cũng có thể khác nhau trong quá trình này. Hạt tiêu thường được thu hoạch vào đầu năm, đặc biệt là từ tháng 2 đến tháng 3. Đối với hạt tiêu đen, quả sẽ được thu hoạch khi chúng đã chín nhưng lớp vỏ bên ngoài vẫn còn màu xanh hoặc xuất hiện điểm vàng trong chùm quả. Sau đó, quả được phơi khô trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời hoặc qua quá trình sấy khô để làm cho lớp vỏ trở nên cứng và săn lại.

Tiêu trắng, còn được gọi là tiêu sọ, được thu hoạch khi quả đã chín hoàn toàn. Sau đó, tiêu được lấy chân đạp để loại bỏ lớp vỏ bên ngoài hoặc đặt trong rổ và ngâm dưới nước chảy trong khoảng 3 đến 4 ngày. Sau đó, tiêu tiếp tục được đạp để loại bỏ lớp vỏ đen và sau cùng là phơi khô.

Tiêu trắng có màu trắng ngà hoặc xám, ít nhăn nheo hơn và ít thơm hơn so với tiêu đen (do lớp vỏ ngoài chứa tinh dầu đã bị loại bỏ). Tuy nhiên, tiêu trắng lại có mức độ cay cao hơn.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng của tiêu trắng là hạt hồ tiêu đã loại bỏ lớp vỏ bên ngoài.

Ngoài việc được sử dụng làm gia vị, tiêu trắng còn có công dụng trong lĩnh vực y học. Tiêu trắng được sử dụng làm thành phần trong các loại thuốc kích thích sự tiêu hoá, giảm đau (bao gồm cả đau răng) và đau bụng. Thường ngày, tiêu trắng được sử dụng dưới dạng bột hoặc viên với liều lượng từ 1-3 gram tùy thuộc vào mục đích sử dụng và chỉ định của bác sĩ y học cổ truyền.

Bên cạnh các công dụng hữu ích mà tiêu trắng mang lại, khi sử dụng thành phần này, cần lưu ý những điểm sau:

• Tiêu trắng khi uống trực tiếp có thể gây kích ứng và có nguy cơ xâm nhập vào phổi, gây tử vong nếu không sử dụng cẩn thận. Do đó, nên tránh việc uống trực tiếp tiêu trắng mà thay vào đó sử dụng nó như một gia vị trong món ăn.
• Đôi khi, tiêu trắng có thể gây ra cảm giác nóng rát bên trong miệng hoặc gây ngứa, phát ban trên da nếu tiếp xúc trực tiếp. Nếu bạn có bất kỳ phản ứng dị ứng hoặc không thoải mái nào sau khi sử dụng tiêu trắng, nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Ngoài ra, trong mùa hè nóng nực, hạt tiêu trắng cũng có thể gây khó chịu cho một số người, nên hạn chế sử dụng hạt tiêu trắng trong mùa hè.

Quan trọng nhất, khi sử dụng bất kỳ thành phần nào, luôn lưu ý theo hướng dẫn sử dụng, và nếu có bất kỳ vấn đề hoặc phản ứng không mong muốn, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia như bác sĩ y học cổ truyền.