Biguanide là thuốc gì? Công dụng và cách dùng

Biguanide là thuốc gì?

Biguanide là nhóm thuốc dùng để điều trị đái tháo đường tuýp 2 hoạt động thông qua việc giảm sản xuất glucose ở gan, giảm đề kháng insulin và giảm lượng đường hấp thu qua ruột.

Nhóm biguanide bao gồm metformin, buformin và phenformin. Buformin và phenformin hiện không còn được sử dụng vì làm tăng nguy cơ toan chuyển hóa do acid lactic. Hiện tại, metformin là biguanide duy nhất có mặt trên thị trường.

Metformin là thuốc chọn lựa đầu tay cho bệnh nhân đái tháo đường type 2 (nghĩa là thuốc được sử dụng đầu tiên trên bệnh nhân đái tháo đường type 2 khi không thể kiểm soát đường huyết chỉ bằng chế độ ăn và tập thể dục). Thuốc có thể sử dụng đơn trị liệu hoặc phối hợp với các nhóm thuốc điều trị đái tháo đường khác.

Điều chế sản xuất Biguanide

Hiện tại trên thị trường, metformin được điều chế và lưu hành dưới các dạng:

• Viên nén giải phóng tức thì.

• Viên nén phóng thích kéo dài.

• Gói bột uống.

• Dung dịch uống.

Cơ chế hoạt động

Metformin kích hoạt protein kinase được hoạt hóa bởi AMP (AMP- activated protein kinase AMPK), liên quan đến kích thích hấp thu glucose ở cơ xương và làm giảm quá trình tân tạo glucose ở gan.

Ngoài ra, metformin còn kích thích tiết GLP-1 và giúp tăng tiêu thụ glucose tại ruột.

Khi được chẩn đoán đái tháo đường tuýp 2 và kê toa metformin, bạn hãy sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Liều khởi đầu là 500mg và được tăng liều từ từ đến liều tối đa là 2500 mg/ngày. Thời điểm uống thuốc cùng lúc với bữa ăn, trừ khi có sự hướng dẫn khác từ bác sĩ.

Không nghiền nát, nhai hoặc làm vỡ các viên metformin có tác dụng phóng thích kéo dài.

Nếu quên một liều, bạn hãy dùng liều tiếp theo vào thời gian thông thường, không uống dồn hai liều cùng một lúc.

Nếu uống quá liều, có thể dẫn đến việc hạ đường huyết nghiêm trọng hoặc nhiễm acid lactic. Do đó, hãy nhanh chóng gọi cấp cứu hoặc đến ngay cơ sở y tế để được theo dõi.

Lưu ý các tác dụng ngoại ý khi sử dụng metformin

Tác dụng ngoại ý phổ biến nhất của metformin là các rối loạn dạ dày ruột như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy. Các triệu chứng này liên quan đến liều dùng và thường xuất hiện lúc mới bắt đầu sử dụng thuốc. Do đó, thuốc được khởi đầu với liều thấp và tăng liều từ từ; đồng thời được uống cùng lúc với bữa ăn để giảm các tác dụng ngoại ý này.

Metformin ức chế sự hấp thu vitamin B12 phụ thuộc calci ở ruột non. Việc sử dụng metformin thời gian dài có thể thiếu hụt vitamin B12, nên bác sĩ có thể sẽ chỉ định bổ sung vitamin B12 cho bạn.

Toan chuyển hóa tăng acid lactic thỉnh thoảng xảy ra ở những bệnh nhân điều trị với metformin. Tình trạng này rất hiếm khi xảy ra, tuy nhiên hậu quả nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong. Nguy cơ này tăng lên ở những đối tượng có tình trạng giảm oxy mô, suy thận. Vậy nên hãy báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bệnh suy thận, suy tim, nghiện rượu hoặc các bệnh lý nhiễm trùng trước khi sử dụng metformin.

Bạn có thể cần ngưng metformin trước khi phẫu thuật hoặc chụp phim có tiêm thuốc cản quang. Nếu cần làm bất cứ phẫu thuật hay chụp phim nào, hãy chắc chắn rằng bác sĩ biết bạn đang sử dụng metformin.

Lưu ý các dấu hiệu cảnh báo khi sử dụng metformin

Tình trạng toan chuyển hóa tăng acid lactic và hạ đường huyết là hai tình huống cấp cứu có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Do đó, hãy chú ý các dấu hiệu cảnh báo sau đây.

Các dấu hiệu cảnh báo bị nhiễm acid lactic:

• Đau bụng, nôn mửa;

• Đau cơ bất thường;

• Cảm thấy lạnh;

• Choáng váng, chóng mặt, mệt mỏi;

• Nhịp tim không đều;

• Khó thở.

Hãy gọi cấp cứu ngay nếu bạn gặp bất cứ triệu chứng nào trong các triệu chứng trên khi sử dụng metformin.

Các dấu hiệu cảnh báo hạ đường huyết:

• Cảm thấy rất đói;

• Chóng mặt;

• Lo lắng;

• Run;

• Vã mồ hôi.

Mặc dù tác dụng ngoại ý gây hạ đường huyết của metformin là rất thấp, tuy nhiên nếu kết hợp với insulin hoặc sulfonylureas, bạn có thể bị hạ đường huyết. Do đó, khi gặp các triệu chứng bị hạ đường huyết, hãy ăn hoặc uống đường có tác dụng nhanh như nước hoa quả, nước ngọt, sô cô la, kẹo cứng, bánh quy hay nho khô.

Lưu ý sử dụng metformin trên phụ nữ có thai và cho con bú

Việc kiểm soát đường huyết trong thời gian mang thai là rất quan trọng, lượng đường trong máu cao có thể gây ra các biến chứng cho cả mẹ và con. Hãy làm theo hướng dẫn của bác sĩ về việc sử dụng metformin nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú; đồng thời hãy báo cho bác sĩ biết nếu bạn có thai trong khi đang dùng metformin.