Lá đắng (cây Mật gấu): Thảo dược mọc bụi có nhiều tác dụng chữa bệnh

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Lá đắng (Lá).

Tên khác: Cây mật gấu; Hoàn liên ô rô; mã hổ; cây lá đắng.

Họ: Vernonia Amygdalina.

Đặc điểm tự nhiên

Cây Lá đắng mọc thẳng đứng, thuộc dạng cây bụi sống lâu năm. Cây chỉ cao khoảng hai đến ba mét, cây có đường kính thân khá nhỏ khoảng từ 2 đến 4 cm. Cây Lá đắng phân nhánh ngay tại cành gốc, lúc cây còn non thường được phủ trên bề mặt lớp lông trắng mịn nhưng lúc về già thì lớp lông này rụng dần hết. Cây Lá đắng có phiến lá dạng hình trái xoan ngược, hình răng cưa ở mép lá và cuống lá dài. 

Lá có thể ăn được và được dùng trong món súp và các món ăn ngon khi được chế biến đúng cách. Hoạt chất đắng trong cây rất tốt vì là hỗn hợp của các hoạt chất sinh học gồm vitamin (A, C, E, B1, B2), glycoside, saponin, alkaloid và tannin.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây Lá đắng có xuất xứ từ châu Phi, Ấn Độ (Bihar, Madhya Pradesh, Odisha, West Bengal). Cây này do đặc điểm dễ trồng nên hiện nay nó có mặt hầu hết khắp nơi trên thế giới.

Bộ phận sử dụng

Thân non và lá.

Cây Lá đắng sở dĩ có tên gọi như vậy là do nó có chứa những chất alkaloids, saponin, tannin, glycoside tạo nên vị đắng của lá. Cây gồm những hợp chất có tác dụng sinh học như: Flavonoid, acid phenolic, lignan, xanthone,  terpene, steroid, coumarin, anthraquinone, edotide và sesquiterpene (có tác dụng kháng ung thư).

Ngoài ra Lá đắng còn chứa các chất khoáng như magnesium, chromium, manganese, selenium, sắt, đồng, kẽm, các vitamin như Vitamin A, E, C, B1,B2, protein thô, chất xơ, chất béo, tro, carbohydrate, các acid amin quan trọng như Leucine, Isoleucine, Lysine, Methionine, Phenyl alanine, Threonine, Valine, Histidine, Tyrosine.

Theo y học cổ truyền

Dân gian hay dùng Lá đắng nấu canh rau hay xay nhuyễn lấy nước uống như dạng nước bổ dưỡng trong nhiều dạng bệnh lý khác nhau. Một số thầy thuốc ở Châu Phi khuyến cáo người dân dùng để chữa đái tháo đường, các chứng bệnh ở đường tiêu hoá như chán ăn, kiết lỵ và rối loạn tiêu hoá.

Theo y học hiện đại

Những hợp chất trong Lá đắng có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh do quá trình viêm mạn tính, lão hoá, bệnh nhiễm giun sán, động vật nguyên sinh (protozoan) và vi khuẩn.

Theo Quyển Y – Sinh học thực nghiệm 2/2004 (Experimental Biology and Medicine of February 2004 Edition) có công bố cho thấy Lá đắng giúp giảm tỉ lệ nguy cơ bị ung thư vú.

Cây Lá đắng có chứa các Polyphenol có tác dụng kháng viêm và anti – oxidant, thải độc, bảo vệ thận, gan, hỗ trợ điều trị một số bệnh ngoài da. Ngoài ra nó còn giúp hạ đường huyết, ổn định lipid máu, bảo vệ tim mạch.

Theo một số nghiên cứu được ghi nhận, cây cây lá đắng có các tác dụng như sau:

• Cây lá đắng được dùng cho người đái tháo đường nhờ các hợp chất trong lá đắng giúp kiểm soát đường huyết.

• Tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể, giúp phòng chống ung thư.

• Lá đắng giúp trị các vấn đề tiêu hóa như đau bụng và tả lỵ, rối loạn tiêu hóa, táo bón, trị giun sán. Ngoài ra, lá đắng còn giúp tăng ngon miệng khi ăn, giảm buồn nôn.

• Các hợp chất xanthones, acid phenolic trong lá đắng giúp chữa cảm lạnh, giảm sốt rất tốt.

• Nhờ trong lá đắng có chứa các chất chống oxy hóa nên có tác dụng chữa các bệnh qua đường tình dục như bệnh lậu. Ngoài ra, nó còn giúp tăng sức sống tình dục.

• Chất đắng trong lá có thể thay thế cho quinin giúp chống sốt rét.

• Người bị đau họng, ho có đờm thì vào ban đêm trước khi đi ngủ chỉ cần ăn một lá thì sáng sáng hôm sau có thể giảm các triệu chứng ho.

• Đối với phụ nữ có thai nhưng gặp phải vấn đề khó sinh, uống nước lá đắng giúp tăng khả năng sinh sản. 

• Đối với phụ nữ bị rối loạn hormon sinh dục, nhờ các chất caroten trong lá đắng giúp phụ nữ cân bằng quá trình tổng hợp các hormon, duy trì nồng độ estrogen, kéo dài tuổi xuân.

• Lá đắng giúp giảm cholesterol xấu, hỗ trợ trị viêm gan siêu vi B và C, khử độc cho cơ thể giúp bảo vệ gan thận.

• Đối với phụ nữ cho con bú, lá đắng giúp tăng tiết sữa mẹ. 

• Lá đắng giúp trị mẩn ngứa ngoài da.

• Lá đắng tác động đến hệ thần kinh giúp an thần, giảm đau.

Cách dùng cây lá đắng sắc nước uống hàng ngày: Lá đắng có thể đun nước uống dùng hàng ngày giúp thanh nhiệt, giải độc, giải rượu. Cách dùng như sau rửa sạch cây Lá đắng và sắc với nước theo tỷ lệ 20g/1 lít nước trong vòng tầm 15 phút là có thể dùng được.

Cách dùng cây lá đắng ngâm rượu thuốc: Cây Lá đắng đem rửa sạch, chẻ vừa cỡ rồi đem phơi khô. Sau đó, hòa cùng rượu ngâm trong bình. Đợi tầm 15 ngày thì màu rượu chuyển dần sang vàng và đậm lên theo thời gian. Hơn nữa, tùy thuộc vào nồng độ có thể chọn uống nguyên chất hay pha thêm rượu ở bên ngoài vào.

Trị xuất tinh sớm, duy trì đời sống tình dục: Lấy khoảng 10 Lá đắng đem rửa sạch, tiếp đến hãm khoảng 1,5 lít nước sôi, sau đó đợi  tầm 15 phút là có thể được. Nước lá đắng kiểu này có thể dùng hàng ngày thay thay nước lọc. 

Trị thoái hóa đốt sống cổ: Lấy khoảng 8 Lá đắng đem rửa sạch rồi giã nát hoặc xay nhuyễn. Trước khi đi ngủ hòa với nửa cốc bia, vắt lấy nước uống.

Khi sử dụng Lá đắng, chỉ như một liệu pháp hỗ trợ điều trị dự phòng, đặc biệt là đối với những người có nhiều bệnh, tốt nhất bạn nên đi khám và tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ.