Táo bón là gì? Những dấu hiệu để nhận biết táo bón và cách điều trị ra sao?

Táo bón là một dạng rối loạn tiêu hoá có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, đặc trưng bởi tình trạng giảm tần suất đại tiện (dưới 3 lần/ tuần), phân khô cứng (giảm 70% lượng nước trong phân) và ít hoặc cảm giác chưa tống hết phân.

Thói quen đại tiện của mỗi người là rất khác nhau và bị ảnh hưởng bởi độ tuổi, sinh lý, chế độ ăn uống, xã hội và văn hoá. Nhiều người không tin rằng việc đại tiện hàng ngày là cần thiết và chỉ phàn nàn về táo bón nếu đại tiện ít thường xuyên hơn. Các thông tin khác về hình dạng bên ngoài (kích cỡ, hình dạng, màu sắc) hoặc tính đồng nhất của phân cần được quan tâm thường xuyên, không chỉ riêng khi bị táo bón.

Những dấu hiệu và triệu chứng của táo bón

Dựa theo tiêu chuẩn Rome III, bệnh nhân được chẩn đoán là táo bón khi có ít nhất 2 trong 3 triệu chứng sau đây, trong thời gian từ 3 tháng trở lên và khởi phát ít nhất từ 6 tháng:

• Giảm số lần đại tiện (dưới 3 lần/tuần), đặc tính này còn tuỳ thuộc vào thói quen và tần suất đại tiện ở mỗi cá nhân.
• Phải rặn nhiều khi đi đại tiện.
• Phân khô và cứng.
• Cảm giác chưa tống hết phân.
• Đôi khi phải dùng tay để lấy phân ra do không tống được phân.

Các triệu chứng đi kèm bao gồm:

• Đau bụng.
• Đầy bụng.
• Đau khi đi đại tiện.

Một số dấu hiệu nhất định tăng nghi ngờ về nguyên nhân nghiêm trọng hơn của táo bón mạn tính:

• Bụng chướng, gõ vang như trống.
• Nôn.
• Máu trong phân.
• Sụt cân.
• Táo bón mức độ nặng khi mới khởi phát/trầm trọng hơn trên bệnh nhân cao tuổi.

Biến chứng có thể gặp khi mắc táo bón

Nếu không được điều trị sớm và đúng cách, táo bón:

• Lâu ngày làm tích tụ các chất cặn bã, gây viêm nhiễm trực tràng, có thể tiến triển thậm chí là ung thư đại tràng.
• Dẫn đến bệnh trĩ nội, trĩ ngoại.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Táo bón cấp tính cho thấy một nguyên nhân thực thể, trong khi táo bón mãn tính có thể là thực thể hoặc cơ năng.

Nguyên nhân dẫn đến táo bón cấp tính:

• Tắc ruột: Xoắn ruột, thoát vị, dính ruột, nút phân.
• Tắc ruột do liệt ruột: Viêm phúc mạc, các bệnh cấp tính nghiêm trọng (ví dụ: Nhiễm khuẩn huyết), chấn thương sọ não hoặc cột sống,…
• Thuốc: Thuốc kháng cholinergic (ví dụ: thuốc kháng histamin, thuốc chống loạn thần, thuốc trị bệnh parkinson, thuốc chống co thắt), các ion dương (sắt, nhôm, canxi, bari, bismuth), thuốc phiện, thuốc chẹn kênh can xi, gây mê toàn thân. Táo bón xảy ra sớm sau khi bắt đầu điều trị bằng thuốc.

Nguyên nhân dẫn đến táo bón mạn tính:

• U đại tràng: Ung thư biểu mô tuyến đại tràng sigma.
• Rối loạn chuyển hóa: Bệnh đái tháo đường, suy giáp, hạ kali máu hoặc tăng canxi máu, mang thai, ure huyết, bệnh rối loạn chuyển hóa porphyrin.
• Các rối loạn ở hệ thần kinh trung ương: Bệnh Parkinson, đa xơ cứng, đột qụy, các thương tổn ở tủy sống.
• Rối loạn thần kinh ngoại biên: Bệnh phình đại tràng bẩm sinh, u xơ thần kinh, bệnh lý thần kinh tự động.
• Rối loạn hệ thống: Xơ cứng bì hệ thống, bệnh thoái hóa dạng tinh bột, viêm cơ tự miễn, loạn dưỡng cứng cơ.
• Các rối loạn cơ năng: Táo bón do thức ăn di chuyển qua chậm, hội chứng ruột kích thích, rối loạn chức năng sàn chậu (rối loạn cơ năng đại tiện).
• Các yếu tố dinh dưỡng: Chế độ ăn ít chất xơ, chế độ ăn hạn chế đường, lạm dụng thuốc nhuận tràng.