Phúc bồn tử đỏ: Loại trái cây có nhiều công dụng bất ngờ

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Phúc bồn tử đỏ.

Tên khác: Mâm xôi đỏ; Phúc bồ tử; Đùm đùm; Chúc xôi; Cơm xôi; Mắc hủ; Co hủ; Ghìm búa.

Tên khoa học: Rubus alceaefolius Poir. (R.moluccanus L).

Đặc điểm tự nhiên

Cây nhỏ, có nhiều cành vươn dài tới vài mét. Cành cây có nhiều lông và có nhiều gai nhỏ. Lá kép từ 3 đến 5 lá chét có cuống ngắn, lá chét giữa lớn nhất, mép có răng cưa, mặt dưới có nhiều lông, mặt trên nhẵn, cuống gắn chung với đài 3 đến 6cm, có gai. Hoa mọc thành chùy nhỏ ỏ kẽ lá hay đầu cành. Quả kép hình cầu được bọc trong lá đài, gồm nhiều quả hạch nhỏ. Khi chín có màu đen nhạt hay đỏ, ăn được.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phúc bồn tử là loại cây mọc hoang ở vùng rừng núi nước ta, thường mọc ở ven rừng hoặc bãi đất trống. Thu hoạch khi quả chín.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của phúc bồn tử đỏ là quả.

Phúc bồn tử chứa một chất rất có ích cho sức khoẻ là axit ellagic (một dạng tannin), được nghiên cứu là chất dinh dưỡng có nguồn gốc thực vật (phyto-nutrients) có tác dụng chống oxy hoá hiệu quả nhất. Bằng cách trung hoà các gốc tự do, nó giúp bảo vệ màng tế bào và các cấu trúc cơ thể.

Ngoài ra phúc bồn tử còn chứa nhiều hợp chất flavonoid như kaempferol, anthocyanin và quercetin. Phúc bồn tử có hàm lượng cao vitamin C (53,7%), mangan (41%), Mg, Zn, Cu, K, acid folic, vitamin K, omega-3, vitamin E, chất xơ (31%).

Theo nghiên cứu:

Hợp chất Ellagitannin trong phúc bồn tử đã được chứng minh có tác dụng chống lão hoá 50% mạnh hơn dâu tây, gấp 10 lần cà chua, gấp 3 lần trái kiwi.

Với tác dụng hiệp lực của anthocyanin và vitamin C, khả năng ngăn ngừa ung thư và chống oxy hoá của phúc bồn tử được gia tăng gấp đôi, loại trừ được các gốc tự do làm thay đổi cấu trúc ADN của tế bào. Flavonoid và vitamin C còn góp phần kháng viêm và kháng khuẩn mạnh và tác dụng này không bị giảm đi khi sử dụng phúc bồn tử đã được đông lạnh.

Theo cơ sở dữ liệu của Bộ nông nghiệp Hoa Kỳ, trong 100g quả mâm xôi có chứa một số chất dinh dưỡng như sau:

Thành phần dinh dưỡng	Hàm lượng
Nước	85.7g
Năng lượng	52 Kcal
Chất đạm	1.2g
Chất béo	0.65g
Chất xơ	6.5g
Calci	25mg
Magie	22mg
Kali	151mg
Natri	1mg
Vitamin C	26.2mg
Vitamin A	33mg
Vitamin E	0.87mg
Vitamin K	7.8μg

Theo y học cổ truyền

Chưa có dữ liệu.

Theo y học hiện đại

Kháng viêm, tăng cường miễn dịch và làm đẹp da 

Trong phúc bồn tử có một hàm lượng lớn chất flavonoid, vì vậy chúng có khả năng kháng khuẩn, hạ áp, tiêu viêm, chống dị ứng…

Đặc biệt, phúc bồn tử có hàm lượng vitamin E và carotenoid có tác dụng giải dị ứng, thải độc, tiêu viêm, bảo vệ da chống lại các tia cực tím giảm các vết thâm nám trên da, thúc đẩy các tế bảo collagen mới giúp da sáng đẹp và ngăn sự rụng tóc và bạc tóc, giúp đàn hồi, tăng cường tuần hoàn ở các mao mạch ngoại vi.

Trợ sáng mắt và tăng cường trí nhớ

Trong thành phần của phúc bồn tử có chứa một hàm lượng lớn chất chống oxy hóa: Carotenoid, viatmin C, A, E và các khoáng tố vi lượng như Zn, Cu, loại chất này khi vào cơ thể sẽ có tác dụng ngăn ngừa sự oxy hóa của võng mạc và loại trừ những gốc tự do gây hại đến võng mạc.

Vì vậy, phúc bồn tử được dùng làm thuốc để bảo vệ và nâng cao thị lực cũng như có tác dụng kiện não, tăng khả năng tư duy và ích trí.

Bổ thận, tráng dương

Các nhà nghiên cứu tại Mỹ đã chỉ ra rằng quả mâm xôi giúp cải thiện vi tuần hoàn của dương vật và giúp các dây thần kinh ở dương vật hưng phấn cao hơn. Từ khi đó, quả mâm xôi rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa chứng liệt dương hoặc mất ham muốn tình dục ... Quả mâm xôi được dùng để điều trị chứng đa niệu, đi tiểu nhiều lần, ngăn ngừa tóc bạc sớm và béo phì.

Cải thiện hệ tiêu hóa

Quả mâm xôi rất giàu chất xơ và là loại trái cây lớn thứ hai trên thế giới. Theo tính toán, một nắm quả mâm xôi chứa khoảng 8g chất xơ, theo khuyến nghị dinh dưỡng, bạn nên bổ sung 25g chất xơ mỗi ngày để giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt. Chất xơ cũng giúp cải thiện sức khỏe bằng cách giảm cholesterol trong máu.

Giúp xương cứng cáp

Quả mâm xôi chứa lượng mangan cao, rất cần thiết cho sức khỏe. Chỉ cần 2 nắm quả mâm xôi là đủ cung cấp lượng mangan cho cả ngày. Quả mâm xôi cũng chứa vitamin B9, hoặc axit folic, đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phân chia và tăng trưởng tế bào.

Bà bầu nên bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết này để giảm nguy cơ sinh non, suy dinh dưỡng bào thai, thậm chí là dị tật ống thần kinh của thai nhi (nguyên nhân gây nứt đốt sống, não úng thủy, thai nhi không có hộp sọ).

Chống lão hoá

Chất Ellagitannin có trong phúc bồn tử được chứng minh có tác dụng chống lão hoá 50% mạnh hơn dâu tây, gấp mười lần cà chua, gấp ba lần trái kiwi. Cùng với tác dụng của anthocyanin và vitamin C, khả năng ngăn ngừa ung thư và chống oxy hóa của phúc bồn tử được gia tăng gấp đôi, loại trừ được các gốc tự do làm thay đổi cấu trúc ADN của tế bào.

 

Dạng bột nhuyễn

Dạng bột nhuyễn, có thể xay mịn từ trái phúc bồn tử khô,

Ngày uống thành 3 lần, mỗi lần một muỗng nhỏ bằng cách ngậm trong miệng cho tan rồi uống nước.

Dạng mứt 

Nhiều nước làm mứt đông từ trái phúc bồn tử, khi ăn phết lên bơ đào nhân và bánh mì, bơ đậu phộng hoặc hạnh nhân thành món sandwich truyền thống mà dân Bắc Mỹ gọi là PB&J (Peanut Butter and Jelly sandwich).

Ngâm rượu

Sau khi sơ chế sạch, phúc bồn tử được để ráo nước cho vào bình ngâm đổ đường vào quậy đều ủ 50 – 90 ngày cho lên men.

Đập nát chỗ phúc bồn tử lên men rồi đổ vào bình thủy tinh, đổ rượu đã chuẩn bị lên ngâm thêm 50 ngày là có thể sử dụng.

Uống mỗi ngày 20 đến 30ml, hai lần một ngày.

Trị sưng gan, viêm gan mạn tính, viêm sưng tuyến vú

Sử dụng cành lá cây phúc bồn tử 30 đến 40g, mộc thông, ô rô, mỗi vị đều 15 đến 20g, sắc thành thuốc, dùng uống.

Trị sạn thận

Sử dụng phúc bồn tử mỗi ngày có thể làm giảm một lượng lớn canxi trong nước tiểu. Điều này góp phần điều trị và ngăn ngừa tình trạng sạn thận, sỏi thận.

Chữa viêm loét miệng, viêm gan cấp và mạn tính, viêm tuyến vú 

Sử dụng cành, lá cây mâm xôi 30g, ba kích, kim anh, mỗi vị 10 đến 15g, sắc thành thuốc, dùng uống.

Chữa tiểu tiện nhiều do thận hư, liệt dương, di tinh

Dùng hải sâm 200g, phúc bồn tử 12g, ngâm mềm, rửa sạch, thái nhỏ, thịt dê 150g rửa sạch, thái lát, thêm ích trí nhân 12g, nhục quế, gia vị vừa đủ.

Trước tiên dùng ích trí nhân và phúc bồn tử, sắc thành thuốc, bỏ bã. Dùng nước nấu nấu thịt dê, nhục quế, hải sâm đun nhỏ lửa. Đến khi nhừ thì gia thêm gia vị vừa ăn, dùng khi còn nóng.

Chữa di tinh, lưng gối mỏi yếu, hư thận gây tay chân lạnh, di tinh, hoạt tinh

Sử dụng ba kích, phúc bồn tử, thỏ ty tử, mỗi vị đều 15g, dùng ngâm trong 250ml rượu gạo, sau 7 ngày là dùng được. Sử dụng mỗi lần 20 đến 30ml.

Sử dụng cho phụ nữ khí hư nhiều, muộn con, nam giới di tinh, khí dương suy dẫn đến liệt dương, xuất tinh sớm

Dùng phúc bồn tử 10 đến 15g, chim sẻ 5 con, thỏ tỷ tử 30 đến 45g, câu kỷ tử 20 đến 30g, gạo tẻ 100g và các loại gia vị vừa đủ.

Tất cả các nguyên liệu nấu thành cháo, chia thành nhiều lần dùng ăn trong ngày.

Điều trị chứng liệt dương, di tinh, muộn con do thận hư 

Sử dụng quả mâm xôi, kỷ tử, thỏ ty tử, ngũ vị tử, xa tiền tử, mỗi vị phân lượng bằng nhau, sấy khô, tán thành bột mịn, gia thêm mật ong làm thành viên hoàn, kích thước to bằng hạt ngô. Mỗi lần dùng uống 6g với nước ấm, mỗi ngày dùng 2 lần.

Chữa suy giảm ham muốn tình dục ở nam giới, số lượng chất lượng tinh trùng kém, nữ giới âm đạo khô rát

Sử dụng phúc bồn tử, câu kỷ tử, nữ trinh tử, tây dương sâm, tang tầm, đường phèn, mỗi vị 150g, ngâm với 1.500ml rượu gạo. Đậy kín và để ở nơi thoáng mát, sau 3 tuần là có thể sử dụng được. Mỗi lần sử dụng một cốc nhỏ, khoảng 20ml.

Chữa chứng tiểu nhiều lần, đặc biệt ở ở người cao tuổi 

Sử dụng phúc bồn tử, tang phiêu tiêu, ích trí nhân, sơn thù du, mỗi vị 12g, sắc thành thuốc, dùng uống mỗi ngày một thang.

Điều trị mộng tinh, di tinh

Sử dụng phúc bồn tử, long cốt, sơn thù du, khiếm thực, sa uyển tử, liên tu, mỗi vị đều 12g, sắc thành thuốc, dùng uống mỗi ngày 1 thang.

Điều trị xuất tinh sớm, lưng đau mỏi gối, tảo tiết, khí hư ra nhiều

Sử dụng tỏa dương, phúc bồn tử, mỗi vị đều 10g, hồng trà 3g, đảng sâm và hoài sơn, mỗi vị đều 12g, hãm với nước sôi trong 10 đến 15 phút, dùng uống thay trà.

Quả mâm xôi có chứa oxalat, và ăn quá nhiều có thể làm tăng nguy cơ oxalat kết tinh thành sỏi. Những người bị sỏi thận, bàng quang hoặc sỏi túi mật nên tránh loại quả này. Ngoài ra, oxalat cũng hạn chế sự hấp thụ canxi, nhưng điều này không quan trọng đối với những người có tiêu hóa tốt.

Phúc bồn tử là loài cây gia vị đang phổ biến ở nhiều nơi. Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng Phúc bồn tử có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Quý bạn đọc và người thân không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm. Quý bạn đọc hãy đến bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến.