Vitamin C (Ascorbic Acid): Tăng cường sức đề kháng

Tên thuốc gốc (Hoạt chất)

Ascorbic acid

Loại thuốc

Vitamin

Dạng thuốc và hàm lượng

Viên nén: 100mg

Dung dịch pha tiêm: 150 mg/ml, 500 mg/ml

Điều trị thiếu vitamin C.

Phòng ngừa và điều trị bệnh còi.

Điều trị thoái hóa Macular.

Điều trị nhiễm trùng đường hô hấp.

Điều trị methemoglobin huyết vô căn.

Điều trị nhiễm kiềm nước tiểu.

Axit ascorbic, cùng với axit dehydroascorbic có nhiều chức năng trong các quá trình oxy hóa tế bào. Axit ascorbic cần thiết trong một số quá trình hydroxyl hóa quan trọng, bao gồm việc chuyển đổi proline thành hydroxyproline (hình thành collagen, ví dụ như quá trình chữa lành vết thương); sự hình thành chất dẫn truyền thần kinh 5-hydroxytryptamine từ tryptophan và noradrenaline từ dopamine, và sinh tổng hợp carnitine từ lysine và methionine. Axit ascorbic dường như có một vai trò quan trọng trong chuyển hóa ion kim loại, bao gồm cả sự hấp thụ sắt ở đường tiêu hóa và sự vận chuyển của nó giữa huyết tương và các cơ quan dự trữ. 

Có bằng chứng cho thấy axit ascorbic cần thiết cho các chức năng bình thường của bạch cầu và nó tham gia vào quá trình giải độc nhiều chất lạ bởi hệ thống microsom gan. Thiếu axit ascorbic dẫn đến bệnh còi, có thể biểu hiện bằng suy nhược, mệt mỏi, khó thở, đau nhức xương, tăng sừng nang lông, đốm xuất huyết và bầm máu, sưng và chảy máu nướu răng, thiếu máu giảm sắc tố và các rối loạn tạo máu khác, cùng với giảm khả năng chống nhiễm trùng và suy giảm khả năng chữa lành vết thương.

Hấp thu

Hấp thu 70 đến 90%.

Phân bố

Phân bố rộng rãi trong các mô cơ thể. Đi qua nhau thai; nồng độ máu cuống rốn gấp 2–4 lần nồng độ máu mẹ. Phân phối vào sữa mẹ.

Liên kết protein huyết tương khoảng 25%.

Chuyển hóa

Axit ascorbic bị oxy hóa thuận nghịch (bằng cách loại bỏ hydro khỏi nhóm enediol của axit ascorbic) thành axit dehydroascorbic tại gan. Hai dạng được tìm thấy trong chất lỏng cơ thể có hoạt tính sinh lý. Một số axit ascorbic được chuyển hóa thành các hợp chất không hoạt động bao gồm axit ascorbic-2-sulfat và axit oxalic.

Thải trừ

Bài tiết qua nước tiểu.

Tương tác với các thuốc khác

Fluphenazine: Giảm nồng độ fluphenazine.

Sắt (uống): Tăng hấp thụ sắt ở đường tiêu hóa.

Warfarin: Giảm tác dụng chống đông máu được báo cáo.

Axit ascorbic làm tăng bài tiết amphetamine qua thận. 

Nồng độ ascorbate trong huyết tương giảm khi hút thuốc và uống thuốc tránh thai.

Dùng đồng thời aspirin và axit ascorbic có thể cản trở sự hấp thu của axit ascorbic. Sự bài tiết salicylate ở thận không bị ảnh hưởng và không làm giảm tác dụng chống viêm của aspirin.

Dùng đồng thời các thuốc kháng acid có chứa nhôm có thể làm tăng thải trừ nhôm qua đường tiểu. Không khuyến cáo dùng đồng thời thuốc kháng acid và acid ascorbic, đặc biệt ở bệnh nhân suy thận.

Dùng đồng thời với amygdalin (một loại thuốc bổ sung) có thể gây ngộ độc xyanua.

Dùng đồng thời acid ascorbic với desferrioxamine giúp tăng cường bài tiết sắt qua nước tiểu. Các trường hợp bệnh cơ tim và suy tim sung huyết đã được báo cáo ở những bệnh nhân mắc bệnh huyết sắc tố vô căn và bệnh thalassaemia dùng desferrioxamine, những người sau đó đã được cho dùng axit ascorbic. Cần thận trọng khi sử dụng acid ascorbic cho những bệnh nhân này và được theo dõi chức năng tim.

Axit ascorbic có thể cản trở việc xác định sinh hóa creatinine, axit uric và glucose trong mẫu máu và nước tiểu.

Quá mẫn với hoạt chất.

Dùng axit ascorbic cho bệnh nhân tăng oxy niệu.

Người lớn

Bệnh còi (uống)

Dự phòng: 25 - 75 mg mỗi ngày.

Điều trị: Từ 250mg mỗi ngày chia làm nhiều lần. Tối đa 1000mg mỗi ngày.

Bổ sung chế độ ăn uống (uống)

Nam giới ≥ 19 tuổi: RDA là 90 mg mỗi ngày.

Phụ nữ ≥ 19 tuổi: RDA là 75 mg mỗi ngày.

Thoái hóa Macular (uống)

500 mg kết hợp với beta carotene 15 mg, vitamin E 400 đơn vị, và kẽm (dưới dạng oxit kẽm) 80 mg, với đồng (dưới dạng oxit cupric) 2 mg (để ngăn ngừa thiếu máu) hàng ngày.

Nhiễm trùng đường hô hấp/ Cảm lạnh thông thường (uống)

1-3 g hoặc nhiều hơn mỗi ngày đã được khuyến cáo để phòng ngừa và điều trị.

Methemoglobin huyết vô căn (uống)

300 – 600 mg mỗi ngày chia làm nhiều lần đã được sử dụng.

Trẻ em 

Bệnh còi (Uống)

100 – 300 mg mỗi ngày trong 1 tháng hoặc cho đến khi hồi phục hoàn toàn.

Trẻ em dưới 6 tuổi: Viên nén không phù hợp.

Bổ sung theo chế độ ăn uống (uống)

Trẻ sơ sinh ≤ 6 tháng tuổi: Liều lượng AI khuyến nghị là 40 mg (khoảng 6 mg/kg) mỗi ngày.

Trẻ sơ sinh từ 7-12 tháng tuổi: Liều lượng AI được khuyến nghị là 50 mg (khoảng 6 mg/kg) mỗi ngày.

Trẻ em 1–3 tuổi: RDA là 15 mg mỗi ngày.

Trẻ em từ 4–8 tuổi: RDA là 25 mg mỗi ngày.

Trẻ em từ 9–13 tuổi: RDA là 45 mg mỗi ngày.

Trẻ em trai từ 14–18 tuổi: RDA là 75 mg mỗi ngày.

Trẻ em gái từ 14–18 tuổi: RDA là 65 mg mỗi ngày.

Đối tượng khác 

Phụ nữ mang thai

RDA cho phụ nữ có thai từ 14-18 tuổi là 80 mg mỗi ngày.

RDA cho phụ nữ mang thai từ 19–50 tuổi là 85 mg mỗi ngày.

Yêu cầu tăng lên ở phụ nữ mang thai để đảm bảo chuyển đủ lượng vitamin cho thai nhi.

Phụ nữ cho con bú

RDA cho phụ nữ đang cho con bú từ 14–18 hoặc 19–50 tuổi tương ứng là 115 hoặc 120 mg mỗi ngày.

Yêu cầu tăng lên ở phụ nữ cho con bú để đảm bảo đủ nồng độ vitamin trong sữa.

Người hút thuốc

RDA tăng 35 mg mỗi ngày. Hút thuốc làm tăng stress oxy hóa và chuyển hóa vitamin C.

Thường gặp 

Buồn nôn, nôn, ợ chua, mệt mỏi, đỏ bừng, nhức đầu, mất ngủ, buồn ngủ và các rối loạn tiêu hóa khác (tiêu chảy, đau bụng thoáng qua, đau quặn bụng, chướng bụng).

Ít gặp 

Chưa có báo cáo.

Hiếm gặp

Chưa có báo cáo.

Lưu ý chung

Sự hình thành sỏi thận

Hình thành sỏi thận (sỏi thận) được báo cáo ở những người bị bệnh thận nhận được liều lượng lớn axit ascorbic; lượng axit ascorbic dư thừa không liên quan đến sự hình thành sỏi thận ở những người khỏe mạnh.

Các xét nghiệm để phát hiện máu trong phân: Có thể có kết quả âm tính giả.

Xét nghiệm glucose trong nước tiểu: Có thể dương tính giả với các xét nghiệm dựa trên thuốc thử cupric sulfat và âm tính giả với các xét nghiệm sử dụng phương pháp glucose oxidase.

Tăng lượng axit ascorbic trong một thời gian dài có thể dẫn đến tăng độ thanh thải axit ascorbic ở thận, và sự thiếu hụt có thể dẫn đến nếu giảm hoặc rút nhanh lượng ăn vào.

Axit ascorbic có thể can thiệp vào các xét nghiệm và xét nghiệm glucose niệu, cho kết quả âm tính giả với các phương pháp sử dụng glucose oxidase với chất chỉ thị (ví dụ: Labstix, Tes-Tape) và kết quả dương tính giả với phương pháp neocuproine.

Việc ước lượng axit uric bằng phosphotungstate hoặc uricase với giảm đồng và đo creatinine trong huyết thanh không bị khử protein cũng có thể bị ảnh hưởng.

Lưu ý với phụ nữ có thai

Đối với axit ascorbic, không có dữ liệu lâm sàng về các trường hợp mang thai bị phơi nhiễm. Các nghiên cứu trên động vật không chỉ ra những tác động trực tiếp hoặc có hại đối với quá trình mang thai, sự phát triển phôi thai/ bào thai, sinh con hoặc sự phát triển sau khi sinh. Phụ nữ có thai nên thận trọng.

Lưu ý với phụ nữ cho con bú

Phân phối vào sữa. Thận trọng nếu dùng đường tiêm cho phụ nữ đang cho con bú.

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Axit ascorbic không ảnh hưởng nào đến khả năng lái xe hoặc vận hành máy móc.

Quá liều và xử trí

Quá liều và độc tính

Với liều trên 3g mỗi ngày, axit ascorbic không được hấp thu chủ yếu được thải trừ qua phân chưa chuyển hóa. Axit ascorbic được hấp thụ bổ sung cho nhu cầu của cơ thể bị đào thải nhanh chóng. Liều lượng lớn axit ascorbic có thể gây tiêu chảy và hình thành sỏi oxalat ở thận. Điều trị triệu chứng có thể được yêu cầu.

Axit ascorbic có thể gây nhiễm toan hoặc thiếu máu tan máu ở một số người bị thiếu hụt glucose 6-phosphate dehydrogenase. Suy thận có thể xảy ra khi dùng quá liều lượng lớn axit ascorbic.

Cách xử lý khi quá liều

Có thể rửa dạ dày nếu gần đây mới uống phải thuốc, nếu không thì nên áp dụng các biện pháp hỗ trợ chung theo yêu cầu.

Quên liều và xử trí

Nếu quên dùng một liều thuốc, hãy uống càng sớm càng tốt khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, hãy bỏ qua liều đã quên và uống liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Không uống gấp đôi liều đã quy định.