Cây Cỏ mật: Vị thuốc dân gian giúp giải độc gan hiệu quả

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng việt: Cỏ mật.

Tên khác: Cỏ đường; Cỏ ngọt; Cúc ngọt…

Tên khoa học: Eriochloa procea (Retz.) C. Hubb.

Đặc điểm tự nhiên

Cây thảo, sống lâu năm. Rễ hình sợi, mọc dày đặc. Thân rễ ngắn, mọc bò dài. Thân khí sinh mọc thành bụi dày, nhẵn, có lông ở các đốt, cao 0,30 – 1,50m. Lá mọc so le, hình dải, đầu nhọn, mép hơi nháp, bẹ lá xoè rộng, lưỡi bẹ rất ngắn, có lông.

Cụm hoa mọc thành bông đơn hoặc phân nhánh, dài 5 – 13cm, cuống chung mảnh, nhẵn, bông nhỏ xếp lớp rất thưa mọc so le, hơi thẳng đứng, hình bầu dục nhọn, có lông cứng ở đỉnh, không có mày ngoài, mày trong mềm nhọn, mép hơi gập lại, có lông mềm.

Cuống hoa nhỏ, có lông, hoa dưới không sinh sản, hoa trên dẹt lưỡng tính, màu xám, bóng, 3 nhị, hình sợi mảnh, bầu noãn dài nhẵn, có 2 vòi nhụy, nhụy phát triển, màu đen hơi đỏ nhạt.

Quả bên trong mày hoa, gốc rất nhọn, đầu tù, nhẵn, dẹt, có vòi.

Phân bố, thu hái, chế biến

Eriochloa H.B.K là một chi nhỏ, gồm một số loài cỏ sống một năm hay nhiều năm, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới.

Ở Việt Nam, Cỏ mật phân bố rải rác ở vùng đồng bằng và trung du, đôi khi cũng gặp ở vùng núi thấp. Cây ưa sáng, thường mọc trên đất ẩm lẫn với các loại cỏ khác ở bãi sông, ruộng trồng hoa màu, ven đường hay nương rẫy. Cây con mọc từ hạt vào khoảng cuối tháng 3 đến tháng 5. Sau mùa hoa quả, cây tàn lụi. Tốc độ sinh trưởng và chiều cao của cỏ mật tùy thuộc vào nơi sống. Những cây mọc ở đất trống thường thấp và các cành nhánh ở gốc có xu hướng nằm ngang. Trong khi đó, cây mọc lẫn với lúa, ngô, đậu hoặc các loại cỏ cao khác thường có sự cạnh tranh ánh sáng nên chiều cao đến 1m hoặc hơn.

Cỏ mật là nguồn thức ăn của trâu, bò, nhưng có hại cho cây trồng.

Bộ phận sử dụng

Rễ được thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.

Hiện nay, nghiên cứu về thành phần hóa học và tác dụng của loài cỏ này còn rất hạn chế.

Theo y học cổ truyền

Nhờ tác dụng hạ sốt mà Cỏ mật được sử dụng để chữa các triệu chứng của cảm sốt, cúm, sốt xuất huyết...

Theo y học hiện đại

Lê Văn Công, Đỗ Trung Đàm là các tác giả đã nghiên cứu tác dụng hạ sốt của cây Cỏ mật trên thí nghiệm động vật. Trên thỏ với cân nặng từ 2,2 đến 2.5kg, dùng trên cả đực cái, gây sốt bằng hỗn dịch men bia 10%, dùng liều 0,2g/kg (2 ml/kg) tiêm dưới da và theo dõi trong 6 giờ.

Cao Cỏ mật được chiết bằng ethanol, dùng với liều 0,5 g/kg và 1.0 g/kg sau khi tiêm men bia 1 giờ 30 phút. Kết quả cho thấy cao của cây cỏ mật có tác dụng hạ sốt trung bình, kém hơn analgin 200 mg/kg, nhưng kéo dài và tác dụng vẫn còn tồn tại đến giờ thứ năm.

Có thể dùng bằng nhiều cách khác nhau phụ thuộc vào mục đích cần đạt được và từng bài thuốc.

Hỗ trợ điều trị đái tháo đường

Chuẩn bị: 2,5g lá cây Cỏ mật phơi khô.

Thực hiện: Cho dược liệu vào ấm và thêm 200ml nước đun đến khi còn 50ml. Mỗi ngày sắc uống 2 lần. Sử dụng đều đặn trong thời gian dài mới thấy được tác dụng.

Chữa cao huyết áp

Chuẩn bị: 6g lá Cỏ mật, 4g h\Hoa cúc, 12g Quyết minh tử (sao cháy) cùng với 10g Hoa hòe (sao vàng).

Thực hiện: Rửa sạch các vị thuốc trong bài thuốc rồi cho vào ấm, cùng với 1 thăng nước. Đun trong 10 phút, bỏ bã, mỗi ngày uống 1 thang.

Giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch

Chuẩn bị: 7,5g Cỏ mật phơi khô.

Thực hiện: Rửa sạch dược liệu rồi cho vào ấm sắc lấy nước. Lọc bỏ bã và chia làm nhiều lần để uống trong ngày. Sử dụng đều đặn nhiều ngày liền.

Chữa tiểu tiện không thông.

Chuẩn bị: 6g Cỏ mật, 10 hạt Đào nhân, 4g Hồng hoa, 20g Đương quy, 12g Mẫu đơn bì, 20g Trư linh cùng 6g Xích thược.

Thực hiện: Cho hết các vị thuốc trong bài thuốc vào ấm. Sắc trên lửa nhỏ, bỏ bã chỉ lấy nước, uống 1 thang mỗi ngày.

Chữa bệnh phong, hư lao sau sinh

Chuẩn bị: 2,4g Cỏ mật, 2g Bá tử nhân, 2g Bạch truật, 2g Cảo bản, 2g Bạch chỉ, 2g Chích thảo, 2g Đan sâm, 2g Hậu phác, 4g Địa hoàng, 2,8g Đương quy, 2g Quế tâm, 2g Nhân sâm, 2g Phòng phong, 2g Xuyên khung cùng 2g Tế tân.

Thực hiện: Trộn các vị thuốc với nhau cho đều rồi tán thành bột mịn và làm thành hoàn.

Chữa rong huyết

Chuẩn bị: 20g Cỏ mật, 15g Chỉ hiên, 15g Mã đề, 15g Ké hoa vàng.

Thực hiện: Thái nhỏ các vị thuốc trên rồi sao vàng trên chảo nóng. Cho thuốc đã sao vàng vào ấm và thêm 3 bát nước, sắc đến khi còn 1 bát. Bỏ bã lấy nước rồi chia thành 2 lần uống, đều đặn mỗi ngày 1 thang trong 5 ngày liền.

Bài thuốc chữa mệt mỏi, mất ngủ sau sinh

Chuẩn bị: 20g Cỏ mật, 10g Ngải cứu, 20g Mạch đông, 4g Rẻ quạt, 6g Nhân trần, 4g vỏ quả Bưởi đào khô.

Thực hiện: Cho hết các vị thuốc trên vào ấm, sắc lấy nước, bỏ bã, uống 1 thang/ngày. Cần sử dụng liên tiếp trong 10 ngày.

Kiêng kỵ:

• Người dị ứng và mẫn cảm với Cỏ mật không nên dùng.

• Phụ nữ có thai và cho con bú khi sử dụng cần thận trọng.