Sâm Lepidium meyenii: Dược phẩm chứa nhiều hoạt chất có lợi

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Sâm Lepidium meyenii.

Tên khoa học: Sâm Củ Maca Peru; Sâm Peru; Củ maca.

Tên gọi khác: Lepidium meyenii. Họ: Brassicaceae.

Đặc điểm tự nhiên

Phần chính là phần ăn được của cây là một củ giống như củ cải, cấu tạo nên phần thân rễ và rễ của cây. Trục rễ giả này dài 10 – 14cm và rộng 3 – 5cm, tạo thành cơ quan lưu trữ chứa một hàm lượng nước cao.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phân bố

Sâm Lepidium meyenii có nguồn gốc từ vùng Andean, đã được trồng ít nhất 2000 năm; nó phát triển ở các vùng có độ cao đặc trưng bởi đá, ánh nắng gay gắt, gió mạnh và điều kiện thời tiết khắc nghiệt, không thích hợp cho sự phát triển của nhiều loài khác.

Thu hái

Sâm Lepidium meyenii  được trồng gần vụ hè giữa tháng 11 và tháng 12 hàng năm và thu hoạch trong tháng 6 và tháng 7. 

Chế biến

Sâm Lepidium meyenii  sau khi thu hoạch được phơi khô tự nhiên và do đó có thể lưu trữ trong nhiều năm.

Bộ phận sử dụng

Phần thân rễ (củ) được dùng để chữa bệnh.

Sâm Lepidium meyenii có giá trị dinh dưỡng cao tương tự như hạt ngũ cốc và thành phần tốt hơn so với các loại củ khác như khoai tây, cà rốt và củ cải. Khi còn tươi, rễ này có hàm lượng nước là 80%, để lại một phần nhỏ cho các chất dinh dưỡng khác. 

Mô tả đầy đủ về thành phần của Sâm Lepidium meyenii cho thấy 10,2% protein, 59% carbohydrate, 2,2% lipid và 8,5% chất xơ. Các khoáng chất được báo cáo tìm thấy trong maca là sắt, canxi, đồng, kẽm.

Rễ Sâm Lepidium meyenii cũng cung cấp một số lượng lớn các axit amin thiết yếu, axit béo.

Các axit béo tự do cũng có trong Sâm Lepidium meyenii, nhiều nhất là axit linoleic, palmitic và oleic. Axit béo bão hòa chiếm 40,1% trong khi axit béo không bão hòa chiếm 52,7%.

Sâm Lepidium meyenii chứa các axit amin như leucine, arginine, phenylalanine, lysine, glycin, alanin, valine, isoleucine, axit glutamic, serine và axit aspartic.

Các axit amin khác có mặt nhưng với tỷ lệ ít hơn là histidine, threonine, tyrosine, methionine, hydroxyproline, proline, và sarcosine.

Theo y học cổ truyền

Tính vị, quy kinh

Chưa có nghiên cứu.

Công năng, chủ trị

Sâm Lepidium meyenii có nhiều tác dụng Y học cổ truyền như:

• Làm giảm mệt mỏi, giúp tăng cường năng lượng.

• Giúp cân bằng nội tiết tố nữ, làm giảm khó chịu ở thời kỳ tiền mãn kinh.

• Cân bằng lại các rối loạn chức năng tình dục cho cả nam và nữ.

• Cải thiện trí nhớ.

Theo y học hiện đại

Kháng nấm

Tác dụng chống nấm của chiết xuất Sâm Lepidium meyenii có thể liên quan đến sự hiện diện của ancaloit imidazole vì chúng tương tự về mặt hóa học với các azol kháng nấm hoặc imidazole như miconazole và các sản phẩm thoái hóa của chúng, được biết đến với các đặc tính diệt nấm, đặc tính diệt khuẩn và hoạt động diệt vi khuẩn.

Tác dụng bảo vệ thần kinh

Công trình gần đây cho thấy các hợp chất tự nhiên có khả năng cải thiện chức năng nhận thức ở bệnh nhân đột quỵ. Dữ liệu hiện tại cho thấy một chế độ ăn giàu thực phẩm phytochemical có thể cải thiện sự thiếu hụt trong chức năng nhận thức của động vật già và con người.

Chiết xuất methanolic của Sâm Lepidium meyenii, được chiết xuất lại với n-pentan (98%), được sử dụng để quan sát tác dụng của nó trong các tế bào bảo vệ thần kinh.

Việc giảm stress oxy hóa thông qua chiết xuất  Sâm Lepidium meyenii,  cho thấy các đặc tính bảo vệ thần kinh tiềm năng.

Các loại oxy phản ứng (ROS) và nitơ (RNS) (ở các dạng superoxide, gốc hydroxyl, peroxyl, H2O2, và peroxynitrite) có liên quan đến căn nguyên của các rối loạn thoái hóa do sản xuất quá mức và giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh kích thích. Sâm Lepidium meyenii có thể gián tiếp ngăn chặn sự hình thành ROS/RNS bằng cơ chế điều biến của thần kinh giải phóng chất dẫn truyền, và do đó giúp bảo vệ tế bào khỏi những thay đổi bệnh lý. 

Sâm Lepidium meyenii và bệnh tiểu đường

Các nghiên cứu của Cisneros và Rodrigo và cộng sự đã đánh giá 24 con chuột được phân bổ ngẫu nhiên vào các nhóm để nghiên cứu ảnh hưởng của Sâm Lepidium meyenii đối với bệnh tiểu đường. Các con vật nhận được 4 và 6g bột Sâm Lepidium meyenii mỗi ngày và được so sánh với nhóm đối chứng bị mắc bệnh tiểu đường và được điều trị bằng thuốc.

Việc tiêu thụ 6g/ngày làm giảm lượng glucose từ 35 đến 57,8%, và liều 4g/ ngày cho thấy giảm 20 – 34,4%.

Rodrigo và cộng sự cũng quan sát thấy sự gia tăng đáng kể giá trị insulin ở động vật bị tiểu đường so với nhóm đối chứng được điều trị bằng thuốc.

Khả năng sinh sản

Người dân bản địa tin rằng Sâm Lepidium meyenii có thể tăng cường sinh lực và điều trị vô sinh, được người dân các vùng cao nhấn mạnh, trong hoạt động tình dục và tăng khả năng sinh sản. Các sản phẩm có nguồn gốc từ Sâm Lepidium meyenii, được khuyến khích để tăng cường khả năng sinh sản và như là thuốc kích thích tình dục.

Gonzales và cộng sự đã thực hiện một nghiên cứu song song, ngẫu nhiên, mù đôi, đối chứng với giả dược kéo dài 12 tuần, so sánh điều trị tích cực với các liều  Sâm Lepidium meyenii. Nam giới từ 21 đến 56 tuổi được uống Sâm Lepidium meyenii, với một trong hai liều: 1500mg hoặc 3000mg hoặc giả dược. Nghiên cứu đánh giá các nhóm ở 4, 8 và 12 tuần điều trị. Sự cải thiện về ham muốn tình dục đã được quan sát thấy sau 8 tuần điều trị. 

Tác dụng chống oxy hóa

Giống như nhiều loại cây khác, Sâm Lepidium meyenii chứa một số hợp chất chống oxy hóa. Số lượng của các chất này thay đổi tùy theo thành phần đất, kiểu sinh thái của lứa, thời gian thu hoạch, quá trình làm khô và phương pháp khai thác. Các hợp chất đó bao gồm phenol, glucosinolate, alkamide và polysaccharide. Chúng có các chức năng khác nhau trong quá trình trao đổi chất và tác dụng chống oxy hóa trong nghiên cứu khoa học.

Bằng các nghiên cứu trong ống nghiệm, tác dụng chống oxy hóa của nó chủ yếu được thiết lập bằng cách sử dụng các phương pháp khác nhau, chẳng hạn như đo lường tiềm năng chống oxy hóa khử sắt, khả năng thu gom gốc hydroxyl, khả năng ức chế peroxy hóa lipid.

Trí nhớ và học tập

Các nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra rằng loại Sâm Lepidium meyenii có tác dụng hữu ích đối với học tập và trí nhớ trên các mô hình động vật thí nghiệm. Sâm Lepidium meyenii cải thiện khả năng học tập và trí nhớ ở chuột.

Sâm Lepidium meyenii cải thiện chứng suy giảm trí nhớ nhờ các hoạt động chống oxy hóa và ức chế Ache của nó.

Bệnh viêm xương khớp

Trong một nghiên cứu mù đôi ngẫu nhiên trên 95 bệnh nhân bị viêm xương khớp, sự kết hợp giữa cây vuốt mèo; 300mg và Sâm Lepidium meyenii (1.500mg) đã được sử dụng hai lần một ngày trong 8 tuần và so sánh với điều trị bằng glucosamin sulfat. Cả hai phương pháp điều trị đều cải thiện đáng kể tình trạng đau, cứng và hoạt động ở bệnh nhân.

Sâm Lepidium meyenii được đánh giá cao trong các tài liệu trong việc điều trị một số bệnh và rối loạn chức năng. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các nghiên cứu trên người và ứng dụng của Maca trong các sản phẩm thực phẩm để đánh giá các chức năng dược lý tiềm năng của nó.

Sâm Lepidium meyenii vốn dĩ là thực phẩm chức năng, vì vậy khi có nhu cầu điều trị bệnh, bạn nên tham khảo thêm ý kiến thầy thuốc (để tăng hoặc giảm liều nếu cần).

Lá cây Sâm Lepidium meyenii được tiêu thụ nấu chín hoặc bảo quản khô, và có thể được sử dụng cho nước trái cây, súp và chiết xuất, và để làm phong phú các thực phẩm khác bằng bột của chúng.

Chưa có nghiên cứu.

Một số người dùng Sâm Lepidium meyenii quá liều có thể gặp phải một số tác dụng phụ như bồn chồn, khó ngủ, bao tử khó chịu, cảm giác như thừa năng lượng, tăng nhịp tim, ợ nóng, cao huyết áp… 

Lưu ý: Không dùng liên tục  Sâm Lepidium meyenii trong thời gian dài (quá 4 tháng), nếu có nhu cầu thì phải tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những đối tượng đặc biệt như người đang bệnh mãn tính, người dễ dị ứng, phụ nữ mang thai và đang cho con bú… cần tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng Sâm Lepidium meyenii.