Thạch sùng: Dược liệu chứa nhiều công dụng chữa bệnh

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt: Thạch sùng.

Tên khác: Thằn lằn, Thủ cung, Mối rách, Thiên long, Hát hổ, Bích hổ, Bích hổ.

Tên khoa học: Hemidactylus Frenatus Schlegel.

Họ: Tắc kè – Gekkonidae.

Đặc điểm tự nhiên

Sinh học/ Giải phẫu

Giống như rắn, thằn lằn có vảy, cơ quan giao cấu đực ghép đôi và hộp sọ linh hoạt. Các loài thằn lằn điển hình có cơ thể hình trụ vừa phải, bốn chân phát triển tốt, đuôi dài hơn một chút so với đầu và thân cộng lại.

Thạch sùng trưởng thành có kích thước từ 3-6 inch (975-1500 mm). Một sự thích nghi đáng kể về giải phẫu của nó là sự thay đổi của bàn chân để leo dọc theo các bức tường và trần nhà. Các móng vuốt được mở rộng và các ngón chân có miếng đệm ngón chân dính.

Tuổi thọ trung bình của Thạch sùng là 5 năm. Nó trở nên trưởng thành về giới tính sau 1 năm. Thạch sùng có bốn chân phát triển tốt, một chiếc đuôi dài và một chiếc lưỡi sơ khai để bắt những con mồi đang di chuyển.

Việc thay đổi đôi mắt của nó cho phép nó có thể nhìn rất rõ trong bóng tối, thời điểm nó hoạt động mạnh nhất. Đôi mắt là hai mắt có tỷ lệ hội tụ thấp và mật độ tế bào thị giác cao. Điều này làm tăng độ nhạy thị giác trong bóng tối.

Sinh sản

Thạch sùng sinh sản hữu tính, nó sinh ra con non bằng cách đẻ những quả trứng sẽ trưởng thành và nở ra bên ngoài cơ thể mẹ. Như với tất cả các loài bò sát, giới tính của con non được xác định bởi nhiệt độ môi trường. Trứng được đẻ trong các kẽ hở để bảo vệ khỏi những kẻ săn mồi. Thời gian ấp có thể dao động từ 53 - 88 ngày, tùy thuộc vào vị trí địa lý, vì nhiệt độ ấm hơn dẫn đến thời gian ấp ngắn hơn. Thông thường 2 trứng được đẻ một lần.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phân bố

Nó được phân phối rộng rãi trên toàn thế giới. Chúng đa dạng và phong phú nhất ở vùng nhiệt đới nhưng được tìm thấy từ Vòng Bắc Cực đến nam Phi, Nam Mỹ và Úc.

Hemidactylus frenatus chỉ sống trên cạn. Nó chủ yếu được tìm thấy ở những nơi có con người sinh sống; ở các thành phố, khu đô thị và làng mạc nơi có ánh sáng thu hút nó. Nó được tìm thấy trên các bức tường xây dựng, nhưng cũng có thể trên cây cối, các khúc gỗ mục nát, và trên hoặc dưới các tảng đá.

Thu hái, chế biến

Thạch sùng thường phổ biến vào mùa hè, thu bắt bằng tay, phải cẩn thận không để thạch sùng đứt đuôi.

Dược liệu từ Thạch sùng để toàn thân phơi khô.

Bộ phận sử dụng

Thạch sùng dưới dạng toàn thân phơi khô.

Trong thạch sùng có chứa protit, chất béo.

Chất béo ở Thạnh sùng con non chứa khoảng 11.92%, con đực trưởng thành chứa khoảng 15.38% và ở con cái trưởng thành là 15.97%. Chất béo được cấu tạo chủ yếu từ: Lyzolexitin, Cardiolipin, Lexitin, Photphatidyl Serin, Photphatidylinontola và Xephalin.

Theo y học cổ truyền

Tính vị, quy kinh

Tính vị: Thạch sùng có vị mặn, tính hàn, có ít độc.

Quy kinh: Thạch sùng quy vào kinh Can và Tâm.

Công năng, chủ trị

Thạch sùng là một vị thuốc cổ truyền của Trung Quốc.

Các nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra rằng Thạch sùng cũng có tác dụng đáng chú ý trong việc giảm hen suyễn, tăng cường hệ thống miễn dịch và điều trị các khối u.

Có xu hướng có tác dụng tiêu độc trong cơ thể vì chúng làm sạch các chất tích tụ, loại bỏ đờm.

Tác dụng an thần, gây ngủ, chống co giật và phòng ngừa ung thư huyết.

Tác dụng ức chế một số loại nấm gây bệnh thường gặp và trực khuẩn lao.

Theo y học hiện đại

Thạch sùng có thể ức chế khối u, hỗ trợ sinh lực và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

Chống khối u

Nó có tác dụng nhất định đối với khối u ác tính, đặc biệt là đối với khối u hệ tiêu hóa. Tỷ lệ mắc và tử vong của khối u tiếp tục tăng trên khắp thế giới. Tuy nhiên, không có nghiên cứu nào về các nghiên cứu dược lý của Thạch sùng và cơ chế tác dụng chống khối u của nó vẫn chưa rõ ràng.

Hiện một nhóm nghiên cứu ở Trung Quốc đã phát hiện ra rằng Thạch sùng có thể ức chế sự phát triển và sinh sôi của tế bào khối u EC9706 và EC1.

Thạch sùng cũng có thể làm giảm yếu tố tăng trưởng endothelin mạch máu và biểu hiện yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi cơ bản trong mô khối u và gây ra quá trình apoptosis của tế bào khối u.

Nhóm nghiên cứu, do Giáo sư Wang từ Đại học Hà Nam, Trung Quốc dẫn đầu, đã chỉ ra rằng Thạch sùng không chỉ có thể củng cố khả năng miễn dịch của sinh vật mà còn có thể gây ra quá trình chết rụng tế bào khối u và điều chỉnh giảm biểu hiện protein của VEGF và bFGF.

Thạch sùng có tác dụng chống khối u

Thạch sùng có thể sử dụng dưới nhiều dạng như tươi hoặc khô, dùng sắc uống hoặc đắp ngoài, có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác đều được.

Liều lượng khuyến cáo:

• Dùng ngoài da: Liều lượng vừa phải, tán thành bột mịn, hòa với dầu hoặc nước để đắp hoặc tẩm vào gạc nhét vào vị trí sưng đau.
• Dùng đường uống: 2- 5 g mỗi ngày dưới dạng sắc. Tán bột hòa nước uống hoặc ngâm rượu, dùng 1 – 2 g mỗi ngày.

Chữa co giật mạn tính do tâm hư (kinh phong)

Thạch sùng chuẩn bị 1 con sấy khô, tán bột uống với nước sắc bạc hà, thêm vào chu sa và xạ hương, kết hợp uống đơn sắc Nhị trần thang.

Chữa viêm đa khớp dạng thấp

Chuẩn bị 10g Thạch sùng, 10g ngô công, 20g bạch chỉ, đem tất cả sấy khô, rồi tán bột, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 4g.

Bài thuốc kinh nghiệm trị nấm da

Dùng 5 con Thạch sùng và 5 con ngô công (con rết) đem ngâm với rượu nặng, lấy dịch chiết bôi lên vùng da bị tổn thương.

Bài thuốc chữa cốt tủy viêm

Dùng 15g Thạch sùng, 15g dã cúc hoa, 15g địa cốt bì, 12g thanh cao, đem sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Chữa hen suyễn và lao hạch

Chuẩn bị thạch sùng 2 con, 6g Hạ khô thảo đem sấy khô, tán thành bột mịn, chia thành 2 lần mỗi ngày, dùng uống với rượu vàng. Dùng kết hợp với Thạch sùng sao tồn tính, tán thành bột hòa với dầu vừng bôi lên vùng hạch tổn thương.

Bài thuốc chữa ung nhọt gây đau đớn

Sử dụng bột Thạch sùng trộn với dầu vừng, rồi đem bôi lên vùng da bị tổn thương.

Điều trị các vết rò do phẫu thuật, mổ

Dùng Thạch sùng đem nung khô, rồi tán thành bột mịn. Đầu tiên, rửa sạch vết mổ bằng nước muối sinh lý, thổi một lớp bột mịn Thằn lằn khô vào. Sau đó dùng gạc vô trùng đắp vào vết thương để tránh bị nhiễm trùng. Mỗi ngày thay gạc một lần.

Có thể kết hợp với uống thêm bột 2g mỗi loại bột Tam thất, Bạch cập, Xuyên bối mẫu và 1 g Miết trùng, đem tán bột, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 – 2 g để tăng hiệu quả điều trị.

Chữa ung thư gan

Thằn lằn khô, đem tán thành bột mịn, dùng uống, mỗi ngày dùng 2 con.

Bài thuốc điều trị các chứng ung thư khác

Sử dụng Thạch sùng tán thành bột mịn, mỗi ngày dùng uống 5 g, mỗi ngày 2 lần. Hoặc có thể uống 1 – 3 con mỗi ngày, tán thành bột, chia thành 2 – 3 lần mỗi ngày, uống với rượu gạo.

Có thể phối thêm với các vị thuốc khác như Thiềm tô, Long quí để chữa ung thư gan, Ngô công chữa ung thư dạ dày, Trư linh, Trân châu thái và Sơn đậu căn chữa ung thư phổi.

Thạch sùng trị ung nhọt

Xin lưu ý rằng bạn không bao giờ được tự kê đơn Thạch sùng. Thạch sùng thuốc có thể không phù hợp với một số người dùng. Do đó, vui lòng tham khảo ý kiến ​​của bác sĩ để họ sẽ có thể hướng dẫn bạn tốt nhất.

Một số trường hợp khi dùng ngoài có thể gây tác dụng phụ như gây ngứa, nổi mề đay, ban chẩn. Tình trạng này thường không nghiêm trọng, khi ngừng thuốc sẽ khỏi.