Những điều ai cũng nên biết về xét nghiệm PCR lao

Có nhiều phương pháp để tìm ra trực khuẩn lao. Một trong những phương pháp đơn giản nhất là kỹ thuật nhuộm soi vi khuẩn Zielh-Nelssen. Tuy nhiên, xét nghiệm này dù có độ đặc hiệu cao nhưng độ nhạy lại khá thấp, chỉ khoảng 30%. Ngoài ra, một số các phương pháp khác như phản ứng Mantoux, Quantiferon, nuôi cấy lao,… đều bị đánh giá là không có giá trị chẩn đoán cao, mất nhiều thời gian thực hiện,… Xét nghiệm PCR lao được coi là bước tiến vượt bậc trong chẩn đoán bệnh lao phổi.

Xét nghiệm PCR lao là gì?

Xét nghiệm PCR (hay xét nghiệm Polemerase Chain Reaction, phản ứng chuỗi polymerase, xét nghiệm sinh học phân tử) là kỹ thuật nhằm tạo ra số lượng lớn các bản sao. DNA mục tiêu trong ống nghiệm nhằm chẩm đoán các tác nhân gây bệnh, xác định giới tính của phôi, giải mã di truyền,… Phương pháp xét nghiệm PCR được đánh giá có độ nhạy cao, cho kết quả nhanh chóng và chính xác.

Xét nghiệm PCR lao mang lại giá trị rất lớn trong chẩn đoán và điều trị bệnh lao phổi. Bên cạnh ưu điểm cho kết quả nhanh chóng (trong vòng 24h sau khi lấy mẫu bệnh phẩm), xét nghiệm PCR lao còn có độ nhạy cao hơn các kỹ thuật khác và có thể thực hiện được với nhiều loại bệnh phẩm như đờm, dịch màng phổi, dịch màng bụng,…

Xét nghiệm PCR lao được coi là một trong những phương pháp hiệu quả nhất hiện nay (Ảnh minh hoạ)

Quy trình thực hiện xét nghiệm PCR lao

Để thực hiện xét nghiệm PCR lao, bước đầu tiên và quan trọng nhất là lấy mẫu bệnh phẩm đúng thời gian, đúng vị trí và được bảo quản đúng cách. Mẫu bệnh phẩm ở đây có thể là đờm hoặc các loại dịch cơ thể như dịch màng phổi dịch não tủy, dịch màng bụng, dịch màng khớp, tổn thương chọc hạch,...

Xét nghiệm PCR có thể sử dụng các loại mẫu bệnh phẩm khác nhau như đờm hoặc các dịch của cơ thể (Ảnh minh hoạ)

Sau khi đã có mẫu bệnh phẩm đạt thì sẽ gửi xuống phòng xét nghiệm. Tại đây, mẫu bệnh phẩm sẽ được xử lý và tách DNA. Tiếp đó, DNA sau khi tác sẽ được sử dụng làm mẫy DNA gốc để tham gia vào phản ứng PCR. Một số phản ứng PCR cơ bản gồm:

• Phản ứng đoạn mồi.
• Phản ứng enzyme.

Một phản ứng PCR sẽ trải qua các giai đoạn gồm biến tính, bắt cặp và kéo dài. Ở giai đoạn biến tính, tiến hành tách DNA từ chuỗi kép thành 2 sợi đơn. Với giai đoạn bắt cặp, đoạn mồi sẽ bắt cặp với DNA trong mẫu bệnh phẩm. Cuối cùng là giai đoạn kéo dài, lúc này, enzyme DNA polymerase sẽ kéo dài chuỗi DNA. Và các giai đoạn này sẽ được lặp đi lặp lại. Nếu mẫu bệnh phẩm có trực khuẩn lao thì từ DNA có thể sao ra hàng tỷ bản sau 35-40 chu kỳ. Trong trường hợp mẫu bệnh phẩm không có trực khuẩn lao thì sẽ không có bản sao nào được tạo ra sau phản ứng.

Ai nên thực hiện xét nghiệm PCR lao?

Những người có nguy cơ hoặc nghi ngờ mắc lao phổi đều nên thực hiện xét nghiệm PCR lao. Tuy nhiên, có một số trường hợp được bác sĩ chỉ định thực hiện gồm:

• Người nghi ngờ nhiễm lao, đã làm những phương pháp kiểm tra khác nhưng không phát hiện được.
• Người lấy mẫu bệnh phẩm từ các dịch của cơ thể như dịch ổ bụng, dịch khớp hay dịch từ màng tim, dịch não tủy, đờm,…
• Người bị sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, ho khan hoặc ho có đờm trên 2 tuần, đột ngột sút cân,…
• Người mắc các bệnh gây suy giảm hệ miễn dịch.
• Người có tiền sử bị chấn thương vùng ngực.
• Người sử dụng Corticoid trong thời gian dài.
• Người nghiện rượu,…

Ưu, nhược điểm của xét nghiệm PCR lao

Mặc dù được đánh giá là một trong những phương pháp chẩn đoán lao phổi tân tiến và hiệu quả nhất hiện nay, nhưng xét nghiệm PCR lao cũng có những ưu, nhược điểm.

Một trong những ưu điểm vượt trội của phương pháp này là có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, thời gian cho kết quả nhanh (chỉ 24h sau khi lấy mẫu bệnh phẩm đạt chuẩn), kết quả cũng có độ chính xác cao.

Xét nghiệm PCR lao cũng có thể phát hiện được trực khuẩn lao ngay cả khi nồng độ vi khuẩn rất thấp (khoảng 1 – 3 vi khuẩn/mL bệnh phẩm). Ngoài ra, phương pháp xét nghiệm này cũng có thể sử dụng cho nhiều loại mẫu bệnh phẩm khác nhau.

Xét nghiệm PCR đòi hỏi quy trình xét nghiệm nghiêm ngặt (Ảnh minh hoạ)

Bên cạnh những ưu điểm trên, phương pháp xét nghiệm PCR lao cũng có một số nhược điểm. Đầu tiên, PCR lao là kỹ thuật xét nghiệm phức tạp, đòi hỏi có sự đầu tư trang thiết bị tân tiến, giá thành xét nghiệm cũng cao. Xét nghiệm này cũng đòi hỏi quy trình nghiêm ngặt, bởi vậy cần nhân sự có trình độ chuyên môn cao.

Một nhược điểm khác của phương pháp này là đòi hỏi đối chiếu kết quả xét nghiệm với X-quang và khám lâm sàng để có được chẩn đoán chính xác nhất, từ đó tư vấn cho bệnh nhân chuẩn xác nhất.

Một số lưu ý trong xét nghiệm PCR lao

Để có được kết quả xét nghiệm PCR lao chuẩn xác nhất, nguyên tắc quan trọng nhất cần được đảm bảo là lấy mẫu bệnh phẩm chuẩn và bảo quản đúng cách

Theo các chuyên gia, để lấy được mẫu bệnh phẩm chuẩn nhất cần tuân thủ 3 nguyên tắc là đúng vị trí, đúng thời gian và bảo quản đúng cách. Chẳng hạn, với mẫu bệnh phẩm là đờm nên được lấy vào buổi sáng, thời điểm sau khi người bệnh đã súc miệng lại bằng nước lọc. Sau đó hít thở sâu khoảng 3 lần, người bệnh hít một hơi thật sâu rồi ho thật mạnh cho tới khi xuất hiện đờm trong cổ. Người bệnh khạc đờm vào lọ xét nghiệm đã được vô trùng.

Sau khi lấy được mấu bệnh phẩm, kỹ thuật viên sẽ gửi ngay đến phòng xét nghiệm. Với trường hợp chưa thể gửi ngay được sẽ bảo quản bệnh phẩm trong môi trường lạnh trong vòng 24h.

Xét nghiệm PCR lao có thể thực hiện trên nhiều mẫu bệnh phẩm khác nhau như đờm, các loại dịch trong cơ thể (dịch từ phế quản hay từ màng phổi, từ não tủy, từ màng tim, từ khớp,...). Tuy nhiên, các mẫu bệnh phẩm này cần được lấy đúng quy trình và kỹ thuật để đảm bảo độ chính xác của xét nghiệm.

Xét nghiệm PCR lao là kỹ thuật có những ưu điểm vượt bậc và đang ngày càng được sử dụng rộng rãi trong chẩn đoán bệnh lao phổi. Việc xác định bệnh sớm sẽ giúp bác sĩ có được phác đồ điều trị chính xác và kịp thời, tránh để xuất hiện tình trạng sử dụng sai thuốc, ảnh hưởng tới sức khoẻ của người bệnh.

Hồng Anh

Nguồn: Tổng hợp