Dương xỉ: “Vệ sĩ” bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt: Dương xỉ.

Tên khác: Ngọc dương xỉ; quyết lá xoăn.

Tên khoa học: Polypodium leucotomos.

Đặc điểm tự nhiên

Dương xỉ (Polypodium leucotomos) phần lớn là thân rễ mọc bò ngầm dưới lòng đất hoặc bò lan trên mặt đất. Đường kính 8 -15mm (hiếm khi 30mm).

Cây có nhiều lá mọc thành cụm, lá kép. Dài khoảng 30 – 130cm, rộng 10 – 50cm, giống hình chiếc lược, thon nhọn ở đầu. Lá có nhiều màu sắc khác nhau từ xanh lục sáng đến xanh lục nhạt và có lề không gợn sóng. Lá non cuộn tròn, có lông.

Phân bố, thu hái, chế biến

Dương xỉ (Polypodium leucotomos) có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của Châu Mỹ. Chúng thường sống trong các tán của rừng mưa nhiệt đới hoặc dưới những cây cọ của rừng cận nhiệt đới.

Cây thích nghi tốt trong điều kiện nuôi trồng bình thường. Dương xỉ vừa là loại cây cảnh cũng vừa là dược liệu.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của Dương xỉ gồm lá và thân rễ.

Các nghiên cứu cho thấy Dương xỉ Polypodium leucotomos chứa các hợp chất phenolic giàu tính oxy hóa như: Axit chlorogenic, axit coumaric, axit vanillic, axit caffeic, axit ferulic có tác dụng bảo vệ tổn thương da do viêm và do việc hình thành các gốc tự do.

Theo y học cổ truyền

Trong Y học, Dương xỉ là cây thuốc quý được dùng chữa chứng thận hư, tiêu chảy, bong gân, tụ máu sai khớp, phong thấp, cầm máu…

Dương xỉ còn được sử dụng chữa các căn bệnh như lang ben, bạch biến, chữa mỏi gối, đau lưng, di tinh, bạch đới, tiểu són do thận hư.

Theo y học hiện đại

Chống oxy hóa

Cây Dương xỉ chứa chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào da khỏi gốc tự do do tia cực tím gây ra. Chiết xuất của cây làm giảm sự tăng sinh tế bào biểu bì.

Tác dụng bảo vệ da

Dương xỉ giúp ngăn ngừa tác hại của ánh nắng mặt trời và phản ứng viêm da do tia UV. Nghiên cứu cho thấy cứ trên 10 người trưởng thành khỏe mạnh dùng 7,5mg/kg Polypodium leucotomos ít bị tổn thương da và cháy nắng hơn người không dùng.

Trong hỗ trợ điều trị bệnh viêm da dị ứng

Chiết xuất Dương xỉ đường uống kết hợp với corticoid cho thấy hiệu quả trong điều trị viêm da dị ứng. Một nghiên cứu thực hiện trên 105 trẻ em và thanh thiếu niên bị viêm da dị ứng cho thấy dùng chiết xuất này trong 6 tháng giúp giảm liều corticoid phải sử dụng.

Trong hỗ trợ tái tạo sắc tố da trong bệnh bạch tạng

Chất chống oxy hóa trong Dương xỉ giúp giảm các cytokin viêm, tái tạo sắc tố da ở bệnh nhân bạch tạng toàn thân. Khi sử dụng chiết xuất này bằng đường uống kết hợp với điều trị cơ bản có thể cải thiện về mức độ và tốc độ tái tạo sắc tố da.

Sử dụng ngày 2 lần, uống trước bữa ăn. Dùng lá cây dương xỉ tươi, rửa sạch rồi giã đắp cầm máu, làm lành vết thương và chữa sưng tấy đỏ.

Chữa mỏi gối, đau lưng, di tinh, bạch đới, tiểu són do thận hư

Thực hiện: Phối hợp sử dụng các loại sau: Cẩu tích 15 – 20g, Thục địa 12 – 16g, Đỗ trọng 10 – 12g, Dây tơ hồng 8 – 10g.

Tất cả cho vào sắc với 750ml nước, sau đó lấy 200ml, chia 2 lần uống trước bữa ăn.

Chữa phong hàn thấp, tay chân nhức mỏi, đau lưng, cử động khó khăn

Phối hợp chung các loại sau: Cẩu tích 15 – 20g, Rễ cỏ xước 10 – 12g, Ý dĩ 12 – 16g, Mộc qua 6 – 8g.

Tất cả cho vào sắc với 750ml nước, còn lại 200ml, chia 2 lần uống trước bữa ăn.

Chữa khí huyết suy yếu, tay chân yếu mỏi, khớp đau nhức, khó cử động

Thực hiện: Phối hợp sử dụng các loại sau: Đương quy 10 – 12g, Cẩu tích 15 – 20g, Xuyên khung 4 – 6g, Tục đoạn 10 – 12g, Cốt toái bổ 10 – 12g, Tầm gửi cây dâu 12 – 16g, Bạch chỉ 4 – 6g nấu với 750ml nước sắc, còn lại 200ml, chia 2 lần uống trước ăn.

Chữa lang ben, bạch biến

Thực hiện: Lấy 5g bột Dương xỉ trộn cùng 120ml kem dưỡng da đang dùng hằng ngày.

Lưu ý: Mỗi ngày bôi loại kem này 1 lần vào buổi tối. Cần bôi liên tục trong vài tháng sẽ thấy tình trạng lang ben, bạch biến da giảm hẳn.

Chưa ghi nhận độc tính khi sử dụng chiết xuất Dương xỉ Polypodium leucotomos trong các nghiên cứu.