Thuốc chống nấm Nystatin

Tên thuốc gốc (Hoạt chất)

Nystatin

Loại thuốc

Thuốc chống nấm

Dạng thuốc và hàm lượng

Kem dùng ngoài 100.000 đơn vị/g; mỡ dùng ngoài 100.000 đơn vị/g; thuốc rửa 100.000 đơn vị/ml; thuốc đặt âm đạo 100.000 đơn vị/viên;

Thuốc bột: 100.000 đơn vị/g; hỗn dịch 100.000 đơn vị/ml;

Viên nén 500.000 đơn vị; viên nang 500.000 đơn vị, 1 triệu đơn vị.

Dự phòng và điều trị nhiễm nấm Candida ở da và niêm mạc (miệng, đường tiêu hóa, âm đạo).

Nystatin là một polyen, kháng sinh chống nấm được chiết xuất từ dịch nuôi cấy nấm Streptomyces noursei, bột màu vàng, rất ít tan trong nước.

Nystatin có tác dụng kìm hãm hoặc diệt nấm tùy thuộc vào nồng độ và độ nhạy cảm của nấm, không tác động đến vi khuẩn chí bình thường trên cơ thể.

Nhạy cảm nhất là các nấm men và có tác dụng rất tốt trên Candida albicans. Nystatin không có tác dụng với vi khuẩn, động vật nguyên sinh và virus.

Nystatin có tác dụng chống nấm do liên kết với các sterol ở màng tế bào nấm, làm biến đổi tính thấm và chức năng của màng, do vậy kali và các thành phần tế bào thiết yếu khác bị cạn kiệt.

Nystatin dung nạp tốt ngay cả khi điều trị lâu dài và hiếm gây kháng thuốc.

Khi kháng thuốc, Candida kháng nystatin thì cũng kháng các polyen chống nấm khác. Các triệu chứng nhiễm nấm Candida sẽ giảm trong vòng 24 - 72 giờ.

Nystatin có tác dụng chống bội nhiễm Candida albicans đường tiêu hóa trong quá trình điều trị kháng sinh. Thuốc được dùng tại chỗ, không dùng để điều trị nhiễm nấm Candida toàn thân.

Hấp thu

Nystatin hấp thu kém qua đường tiêu hóa, không hấp thu qua da hay niêm mạc khi dùng tại chỗ.

Phân bố

Nystatin không được hấp thu vào hệ tuần hoàn, do đó không liên kết với protein huyết tương.

Chuyển hóa

Nystatin gần như không bị chuyển hóa.

Thải trừ

Thải trừ chủ yếu qua phân dưới dạng chưa chuyển hóa.

Tương tác với các thuốc khác:

Bị mất tác dụng kháng Candida albicans nếu dùng đồng thời riboflavin phosphat.

Khi dùng nystatin theo đường uống, tránh dùng các thuốc làm thay đổi nhu động ruột, các thuốc bao niêm mạc tiêu hóa, vì làm cản trở tác dụng của nystatin.

Tiền sử quá mẫn với nystatin hoặc với bất cứ thành phần nào của thuốc.

Liều dùng Nystatin

Người lớn

Nhiễm nấm Candida đường ruột, thực quản:

Uống viên nén hoặc nang 500 000 hoặc 1 000 000 đơn vị/lần, 3 lần hoặc 4 lần một ngày.

Phòng nhiễm nấm Candida đường ruột ở bệnh nhân dùng kháng sinh phổ rộng:

1 000 000 đơn vị/ngày.

Nhiễm nấm Candida niêm mạc miệng:

Dùng viên ngậm hoặc hỗn dịch 400 000 - 600 000 đơn vị/lần, 4 lần một ngày.

Nhiễm nấm âm đạo:

Đặt 1 viên 100.000 đơn vị đến 200.000 đơn vị một ngày, dùng vào lúc đi ngủ, trong 14 ngày hoặc lâu hơn, dạng viên đặt hoặc dạng kem. Có thể dùng viên đặt phối hợp với metronidazol.

Tổn thương ngoài da:

Mỡ, gel, kem hoặc bột mịn chứa 100.000 đơn vị/g, bôi 2 - 4 lần một ngày cho tới khi khỏi hẳn. Với những chỗ thương tổn ẩm ướt, tốt nhất nên dùng dạng bột.

Trẻ em 

Nhiễm nấm Candida đường ruột, thực quản: 

Uống hỗn dịch 100.000 đơn vị hoặc hơn/lần, 4 lần một ngày cho tới 14 ngày nếu cần. Đối với trẻ trên 1 tháng tuổi có hệ miễn dịch kém (nhiễm HIV), dùng liều cao hơn (500.000 đơn vị, 4 lần/ngày). Nystatin được dùng phối hợp với kháng sinh để ức chế sự phát triển của vi khuẩn đường ruột.

Nhiễm nấm Candida niêm mạc miệng:

• Trẻ sơ sinh thiếu tháng và trẻ sơ sinh: 100.000 đơn vị/lần, 4 lần một ngày hoặc 50.000 đơn vị vào mỗi bên miệng, 4 lần một ngày, dùng dạng hỗn dịch.
• Trẻ nhỏ: 200 000 đơn vị/lần, 4 lần một ngày hoặc 100 000 đơn vị vào mỗi bên miệng, 4 lần một ngày, dùng dạng hỗn dịch.
• Trẻ em: Dùng viên ngậm hoặc hỗn dịch 400.000 – 600.000 đơn vị/lần, 4 lần một ngày.

Phòng nhiễm nấm ở miệng của trẻ sơ sinh do mẹ bị nhiễm nấm âm đạo: 100.000 đơn vị/lần/ngày.

Cách dùng

Dạng hỗn dịch phải lắc đều trước khi dùng và nên giữ cho thuốc tiếp xúc với chỗ bị tổn thương càng lâu càng tốt trước khi nuốt và người bệnh nên tránh ăn uống trong vòng 1 giờ sau khi dùng thuốc.

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bôi hỗn dịch nystatin vào niêm mạc miệng. Điều trị phải tiếp tục ít nhất 48 giờ sau khi hết triệu chứng quanh miệng. Nếu sau 14 ngày điều trị, vẫn còn triệu chứng, cần xem lại chẩn đoán.

Ít gặp 

Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa sau khi uống thuốc, nhất là khi sử dụng liều quá 5 triệu đơn vị một ngày, mày đay, ngoại ban.

Hiếm gặp

Gây kích ứng tại chỗ. Hội chứng Steven-Johnson.

Lưu ý chung

Nếu có phản ứng quá mẫn xảy ra, nên ngừng thuốc ngay và có biện pháp xử lý thích hợp.

Không chỉ định dùng cho nhiễm nấm toàn thân vì thuốc không hấp thu qua đường tiêu hóa.

Cần cảnh báo cho người bệnh khi dùng viên đặt âm đạo, không được tự ngừng điều trị, ngay cả khi có kinh nguyệt hoặc chậm có kết quả. Nếu điều trị không có kết quả cần kiểm tra xem có phải nhiễm thêm vi khuẩn không.

Lưu ý với phụ nữ có thai

Chưa biết rõ thuốc có ảnh hưởng đến thai nhi hay không, tuy vậy không nên dùng nystatin cho phụ nữ có thai trừ khi thật cần thiết.

Lưu ý với phụ nữ cho con bú

Chưa rõ thuốc có bài tiết vào sữa mẹ hay không, nên thận trọng với người mẹ đang cho con bú.

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Không có báo cáo.

Quên liều và xử trí

Nếu quên dùng một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Không dùng gấp đôi liều đã quy định.

Quá liều Nystatin và xử trí

Quá liều và độc tính

Vì sự hấp thu của nystatin tại dạ dày-ruột là không đáng kể, nên khi dùng quá liều hoặc tình cờ uống không gây ra độc tính toàn thân. Liều uống nystatin vượt quá 5 triệu đơn vị mỗi ngày đã gây buồn nôn và rối loạn tiêu hóa.

Cách xử lý khi quá liều

Rửa dạ dày, sau đó dùng thuốc tẩy và điều trị hỗ trợ thích hợp.