Tiêu chảy: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu phân lỏng, nhiều nước và cảm giác cần đi tiêu gấp nhiều lần hơn trong ngày (≥ 3 lần/ngày).

Có 2 dạng là tiêu chảy cấp và tiêu chảy mạn tính.

Tiêu chảy cấp xảy ra khi tình trạng tiêu chảy kéo dài trong khoảng 1 đến 2 ngày, nguyên nhân có thể do nhiễm vi khuẩn hoặc virus từ thức ăn.

Tiêu chảy mạn tính là tình trạng tiêu chảy trong thời gian dài, từ 3 đến 4 tuần. Một số nguyên nhân phổ biến của tiêu chảy mạn tính gồm:

Hội chứng ruột kích thích (IBS);

Bệnh viêm ruột;

Bệnh celiac.

Những dấu hiệu và triệu chứng của tiêu chảy

Các triệu chứng điển hình chính của tiêu chảy là thường xuyên đi tiêu phân lỏng, nhiều nước và cảm giác cần đi tiêu gấp gáp. Ngoài ra, còn một số triệu chứng đi kèm khác như:

• Buồn nôn;
• Đau bụng;
• Đầy hơi;
• Chuột rút;
• Mất nước, biểu hiện qua các dấu hiệu như đau đầu, mệt mỏi, khô miệng, khát nước, giảm đi tiểu, cảm giác lâng lâng, nhịp tim tăng,…

Một số dấu hiệu nhất định cho nghi ngờ về nguyên nhân gây tiêu chảy là bệnh trầm trọng hơn:

• Máu hoặc mủ trong phân;
• Sốt;
• Dấu hiệu mất nước;
• Tiêu chảy mạn tính;
• Sụt cân.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh tiêu chảy

Mất dịch là hậu quả của mất nước, mất điện giải (natri, kali, magiê, clo) và thậm chí đôi khi có thể gây trụy mạch. Trụy mạch có thể tiến triển nhanh chóng ở những bệnh nhân bị tiêu chảy nặng (ví dụ: Bệnh nhân bị tả) hoặc rất trẻ, rất già, hoặc suy nhược.

Mất bicarbonate có thể gây nhiễm toan chuyển hóa. Hạ kali máu có thể xảy ra khi bệnh nhân bị tiêu chảy nặng hoặc mạn tính hoặc nếu phân có quá nhiều nhầy. Hạ magiê máu sau khi bị tiêu chảy kéo dài có thể gây ra cơn tetani.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp, bao gồm:

• Nhiễm virus: Norovirus, rotavirus.
• Nhiễm vi khuẩn: Các loại vi khuẩn thương hàn, Campylobacter, hoặc Shigella; Escherichia coli; Clostridioides difficile (trước đây là Clostridium difficile).
• Nhiễm ký sinh trùng: Các loại ký sinh trùng Giardia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidia.
• Ngộ độc thực phẩm: Do Staphylococci, Bacillus cereus, Clostridium perfringens.
• Thuốc: Thuốc nhuận tràng, thuốc trung hòa acid có magiê, caffein, thuốc chống ung thư, nhiều thuốc kháng sinh như colchicin, quinine/quinidine, thuốc tương tự prostaglandin,…

Nguyên nhân gây tiêu chảy mạn, bao gồm:

• Thuốc: Tương tự như các thuốc gây tiêu chảy cấp.
• Chức năng: Hội chứng ruột kích thích, tiêu chảy cơ năng.
• Bệnh viêm đại tràng: Viêm loét đại tràng, bệnh Crohn.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật bắc cầu hoặc cắt bỏ ruột hoặc dạ dày.
• Hội chứng kém hấp thu: Bệnh Celiac, suy tụy, không dung nạp carbohydrate (đặc biệt là không dung nạp lactose).
• Khối u: Ung thư biểu mô đại tràng, u lympho, u tuyến tiết nhầy đại tràng.
• U nội tiết: Vipoma (u tiết hoóc-môn peptide ruột vận mạch), gastrinoma, u tế bào ưa bạc, bệnh tế bào mast, ung thư biểu mô tuyến giáp thể tủy.
• Nội tiết: Cường giáp, đái tháo đường (bệnh celiac đồng thời đa yếu tố, suy tụy, bệnh thần kinh thực vật).

Các yếu tố dinh dưỡng có thể nặng hơn tình trạng tiêu chảy:

• Caffeine: Cà phê, trà, cola, thuốc chữa đau đầu không kê đơn.
• Fructose (với số lượng vượt quá khả năng hấp thụ của ruột): Nước táo, lê, nho, mật ong, quả sung, nước ngọt (đặc biệt là quả có mùi), mận.
• Hexitols, sorbitol và mannitol: Kẹo cao su không đường, đào, anh đào ngọt, mận.
• Lactose: Sữa, kem, sữa chua lạnh, sữa chua, pho mát mềm.
• Magie: Các thuốc giảm đau có chứa magie.
• Olestra: Một số loại khoai tây chiên không có chất béo hoặc các loại kem không có chất béo.