Olive oil là gì? Lợi ích cho sức khoẻ và hơn thế nữa

Olive oil là gì?

Cây olive là một trong những loại cây nổi tiếng trên thế giới, với quả, lá và hạt ăn được. Trong đó, olive oil hay dầu olive có nguồn gốc được chiết xuất từ quả olive. Thành phần chủ yếu chứa trong dầu olive là các acid béo không bão hoà đơn, đặc biệt là acid oleic (chiếm 80% tổng lượng dầu). Các acid béo không bão hoà đơn có thể có tác động tích cực đến quá trình peroxide hóa và bảo vệ gan.

Dầu olive thường được sử dụng trong thực phẩm với các ứng dụng dinh dưỡng nổi bật. Về khía cạnh sức khỏe, dầu olive có lợi ích cho nhiều tình trạng khác nhau, bao gồm hoạt động chống viêm, kháng khuẩn, bảo vệ tim mạch, bảo vệ thần kinh, bảo vệ gan, thận và các hoạt động chống ung thư khác nhau.

Điều chế sản xuất olive oil

Olive oil (dầu olive) được chiết xuất từ quả olive, có thể tách dầu olive bằng phương pháp vật lý hoặc bằng quá trình chiết xuất qua dung môi. Dầu olive chiết xuất có thể được phân thành nhiều loại khác nhau như dầu olive nguyên chất (virgin olive oil), dầu olive đặc biệt nguyên chất (extra virgin olive oil), dầu olive tinh chế, dầu olive, dầu olive ép xác (olive-pomace oil), dầu olive lampante (lampante olive oil).

Cơ chế hoạt động

Dầu olive là một trong các sản phẩm giúp mang lại lợi ích sức khỏe thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Trong đó, hoạt động tích cực của dầu olive nguyên chất được cho là do hàm lượng acid béo không bão hoà đơn cao, đặc biệt là acid oleic. Acid oleic đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh xơ vữa động mạch, ảnh hưởng đến cấu trúc lipid và quá trình peroxide hóa trong ty thể của gan thỏ.

Polyphenol của dầu olive có liên quan đến một số đặc tính như hạ đường huyết, chống xơ vữa, chống ung thư, chống viêm, điều hoà miễn dịch và kháng virus.

Trong đó, hydroxytyrosol (HT) ((3,4-Dihydroxyphenyl)ethanol) là một polyphenol được tìm thấy trong dầu olive có tác dụng oxy hoá mạnh mẽ, giúp chống tăng sinh trên các dòng tế bào ung thư biểu mô đại tràng, gây độc tế bào giúp chống lại tế bào ung thư vú. 

Oleuropein là một polyphenol khác của dầu olive cũng cho thấy hiệu quả chống ung thư thông qua cơ chế ức chế sự phát triển của tế bào ung thư và gây ra hiện tượng apoptosis ở nhiều dòng tế bào ung thư khác nhau. Còn oleocanthal tìm thấy trong dầu olive là một hợp chất phenolic tự nhiên, giúp chống viêm thông qua hoạt động tương tự như một chất ức chế cyclooxygenase (COX) mạnh.

Polyphenol có trong dầu olive cũng giúp điều hoà miễn dịch, thông qua việc thay đổi hệ thống miễn dịch bằng cách tăng sinh tế bào bạch cầu, tổng hợp các cytokine và các yếu tố khác, góp phần giúp tăng cường sức đề kháng miễn dịch.

Dầu olive có nhiều lợi ích cho sức khoẻ, có thể kể đến như tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, chống ung thư, bảo vệ gan và chống thoái hóa thần kinh.

Tác dụng chống viêm

Viêm mạn tính đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của nhiều tình trạng khác nhau, bao gồm bệnh lý tim mạch, ung thư, đái tháo đường, thoái hóa khớp và thoái hóa thần kinh. Tình trạng viêm chưa được hiểu rõ, tuy nhiên, người ta biết rằng thói quen ăn kiêng có thể có lợi hoặc giúp giảm các phản ứng viêm. 

Dầu olive được biết với chứa nhiều hợp chất phenolic có tác dụng chống viêm mạnh. Và điều đáng quan tâm là hợp chất phenolic oleocanthal có trong dầu olive cho thấy được hiệu quả chống viêm tương tự như ibuprofen (một loại thuốc chống viêm không steroid).

Tác dụng chống ung thư

Hàng loạt các nghiên cứu khác nhau đã chỉ ra tác dụng của dầu olive trong chống lại nhiều loại ung thư khác nhau. Một nghiên cứu năm 2012 đã báo cáo rằng dầu olive có tác dụng bảo vệ chống lại bệnh bạch cầu ở trẻ em và nhiều loại ung thư như ung thư đại tràng, ung thư thực quản. Một nghiên cứu khác vào năm 2011 đã quan sát thấy chế độ ăn kiêng với dầu olive có thể liên quan đến giảm tỷ lệ mắc các loại ung thư khác nhau như ung thư vú, tuyến tiền liệt và hệ tiêu hoá.

Tác dụng kháng khuẩn

Polyphenol trong dầu olive được chứng minh có hoạt tính kháng khuẩn, làm giảm sự lây lan và phát triển của một số vi khuẩn. Một nghiên cứu vào năm 2009 cho thấy, dầu olive trong chế độ ăn kiêng có khả năng kháng khuẩn giúp chống lại nhiễm trùng đường ruột và đường hô hấp.

Tác dụng bảo vệ gan

Trong lịch sử, dầu olive là thành phần chính có trong chế độ ăn Địa Trung Hải, là một chế độ ăn được đề xuất để ngăn ngừa hội chứng chuyển hóa liên quan đến gan. Ở một số mô hình nghiên cứu trên động vật và nuôi cấy tế bào, acid oleic và polyphenol trong dầu olive cho thấy có tác dụng bảo vệ gan. Các thành phần này giúp ngăn ngừa nhiều tình trạng ở gan như gan xơ hoá hay gan nhiễm mỡ. 

Các nghiên cứu trên mô hình chuột hoặc trên nuôi cấy tế bào cũng cho thấy dầu olive giúp kiểm soát đáng kể tình trạng tổn thương gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ hay giảm nguy cơ ung thư biểu mô tế bào gan.

Tác dụng chống thoái hóa thần kinh

Các bệnh lý về thần kinh như đột quỵ, bệnh Parkinson, bệnh Alzheimer là những mối lo quan trọng đối với sức khỏe con người. Những biểu hiện bệnh lý của các tình trạng này có thể bao gồm gây viêm, tập trung protein bất thường, apoptosis, stress oxy hóa. 

Có rất nhiều bằng chứng có lợi của chế độ ăn Địa Trung Hải ngăn ngừa thoái hóa thần kinh ở người. Trong đó, những tác dụng có lợi của chế độ ăn Địa Trung Hải được cho là nhờ hàm lượng dầu olive nguyên chất giàu polyphenolic. Đáng chú ý, olive oil cũng đã được báo cáo là có ảnh hưởng tích cực đến bệnh Parkinson vì các polyphenol trong dầu olive có thể thay đổi cơ chế liên quan đến sự khởi phát và phát triển bệnh. Một số các nghiên cứu khác cũng cho thấy hiệu quả của dầu olive trong các bệnh lý thần kinh như bệnh đa xơ cứng, xơ cứng cột bên teo cơ.

Tác dụng với làn da

Dầu olive với các đặc tính chống oxy hoá, có thể giúp giữ ẩm da, giảm các dấu hiệu lão hoá, giúp làm sạch da và thúc đẩy quá trình làm lành vết thương.

Dầu olive thường được sử dụng trong thực phẩm, bạn có thể dùng dầu olive trong chế độ ăn của mình thay vì sử dụng các loại mỡ động vật hay chất béo khác. Dầu olive được phân loại theo hàm lượng acid oleic tự do. Trong đó, olive oil siêu nguyên chất chứa tối đa 1% acid oleic tự do, olive oil nguyên chất chứa 2% và olive oil thông thường chứa 3.3% acid oleic tự do. Dầu olive chưa tinh chế chứa hơn 3.3% acid oleic tự do được coi là không phù hợp cho con người. Do đó, bạn nên chú ý lựa chọn dầu olive để bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày.

Ngoài sử dụng trong chế độ ăn, dầu olive cũng được sử dụng ngoài da để mang lại các hiệu quả cải thiện là da của bạn. Bạn có thể sử dụng các sản phẩm có chứa dầu olive vào quy trình chăm sóc da của mình. Nếu sử dụng dầu olive nguyên chất để chăm sóc da, chú ý sử dụng một lượng ít và lau bỏ dầu thừa để tránh làm bít tắc lỗ chân lông.

Trong y học

Với các lợi ích về mặt sức khoẻ mà dầu olive mang lại, chúng có thể được ứng dụng rộng rãi trong nhiều bệnh lý khác nhau.

Nhờ công dụng chống viêm hiệu quả, việc sử dụng dầu olive thường xuyên đã cho thấy tác dụng giảm viêm khớp dạng thấp, một bệnh lý tự miễn đặc trưng với tình trạng viêm và đau ở khớp. Hơn nữa, nghiên cứu cũng cho thấy, việc kết hợp dầu cá và dầu olive đã giúp kiểm soát hiệu quả viêm khớp dạng thấp so với chỉ dùng dầu cá đơn thuần.

Chế độ ăn Địa Trung Hải chứa dầu olive nguyên chất cũng được chứng minh giúp mang lại lợi ích trong nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm bảo vệ tim mạch, chống thoái hóa thần kinh hay giúp bảo vệ gan.

Trong làm đẹp

Hiện nay, rất nhiều sản phẩm có thành phần chính là olive oil như sữa rửa mặt, xà phòng, kem dưỡng ẩm, mặt nạ dưỡng da. Nhờ các lợi ích trên làn da mà dầu olive được sử dụng trong quy trình chăm sóc da hàng ngày như giúp dưỡng ẩm da mặt, dưỡng ẩm da tay, tẩy trang giúp loại bỏ lớp trang điểm một cách tự nhiên.

Trong chăn nuôi

Dầu olive cũng được ứng dụng trong dinh dưỡng gia cầm với các lợi ích sức khỏe của chúng. Các nghiên cứu đã cho thấy, bổ sung dầu olive trong chế độ ăn đã giúp cải thiện tốc độ tăng trưởng ở gà và giúp chống lại virus gây bệnh. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, bổ sung 2% dầu olive vào thức ăn đã giúp gia cầm đạt được trọng lượng cơ thể cao và giúp giảm đáng kể lượng cholesterol, LDL (mỡ máu xấu) và triglyceride và giúp tăng HDL (mỡ máu tốt) trong máu ở gà.

Mặc dù dầu olive được chứng minh là có nhiều lợi ích sức khỏe cho cơ thể bạn. Tuy nhiên, có một vài lưu ý khi bạn sử dụng dầu olive như sau:

• Khi dùng đường uống: Dầu olive thường dung nạp tốt, được sử dụng lên đến 1 lít hàng tuần một cách an toàn trong chế độ ăn kiêng Địa Trung Hải trong tối đa 5,8 năm. Tuy nhiên, dầu olive có thể gây buồn nôn ở một số ít người.
• Khi thoa lên da: Dầu olive có thể an toàn, tuy nhiên, phản ứng dị ứng khi thoa dầu olive đã được báo cáo.