Chỉ số ô nhiễm không khí là gì? Cần làm gì khi chỉ số ô nhiễm tăng cao

Ô nhiễm không khí hiện đang là một thực trạng đáng báo động của nước ta, đặc biệt đáng chú ý ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, gây nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Người ta đánh giá chất lượng không khí hằng ngày thông qua chỉ số ô nhiễm không khí. Vậy bạn có biết chỉ số ô nhiễm không khí là gì không?

Chỉ số ô nhiễm không khí là gì?

Tên viết tắt của chỉ số ô nhiễm không khí là gì? AQI (Air Quality Index) là một chỉ số báo cáo chất lượng không khí hàng ngày. Đây được coi là một thước đo đơn giản hóa mức độ ô nhiễm không khí, cho biết không khí xung quanh ta là sạch hay ô nhiễm, ô nhiễm đến mức độ nào.

Rủi ro đối với sức khỏe cộng đồng càng cao khi chỉ số AQI càng lớn. Chỉ số AQI tập trung vào sự ảnh hưởng tới sức khỏe người dân có thể gặp trong vòng vài giờ hoặc vài ngày sau khi hít thở không khí ô nhiễm.

Đối với mỗi chất gây ô nhiễm, EPA (The U.S. Environmental Protection Agency – Cơ Quan Bảo Vệ Môi Trường Hoa Kỳ) đã thiết lập các tiêu chuẩn chất lượng không khí quốc gia để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. EPA đã quy định một màu sắc cụ thể đối với từng khoảng giá trị AQI để mọi người hiểu dễ dàng hiểu được cho dù ô nhiễm không khí đang đạt tới mức độ không lành mạnh trong cộng đồng của họ.

Bảng thể hiện chỉ số ô nhiễm không khí là gì và chỉ số ô nhiễm bao nhiêu được xem là nguy hiểm

Các quốc gia khác có thang đo chỉ số ô nhiễm không khí là gì? Một số quốc gia trên thế giới có thang đo chỉ số chất lượng không khí AQI riêng, như Chỉ số Sức khỏe và Chất lượng không khí Canada, Chỉ số Ô nhiễm không khí của Malaysia, chỉ số Tiêu chuẩn ô nhiễm của Singapore.

Cách tính toán chỉ số ô nhiễm không khí

Cách đo chỉ số ô nhiễm không khí là gì? Để đo chỉ số ô nhiễm không khí AQI cần xác định nồng độ chất ô nhiễm không khí trong một khoảng thời gian trung bình, thu được từ máy theo dõi không khí. Nồng độ và thời gian là thước đo liều lượng chất gây ô nhiễm không khí.

Ảnh hưởng sức khỏe trong một liều nhất định được thiết lập bởi các nghiên cứu dịch tễ học. Giá trị chỉ số chất lượng không khí thường được tính trên nhiều phạm vi. Mỗi phạm vi ứng với một mô tả, một mã màu, từ đó chuẩn hóa mức độ cảnh báo sức khỏe cộng đồng.

Bụi mù do ô nhiễm không khí từ bụi mịn ở các thành phố lớn

EPA tính toán chỉ số AQI với các thông số ô nhiễm không khí chủ yếu:

Ozone mặt đất;

Ô nhiễm phân tử (còn gọi là hạt lơ lửng): Thường đánh giá qua chỉ số bụi mịn PM 2.5 và PM 10. Các hạt bụi này đi vào đường hô hấp khi con người hít thở.

• PM (Particulate Matter) là có nghĩa là chất dạng hạt (rắn hoặc lỏng).
• PM 2.5 chỉ các hạt có kích thước nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet (μm). Số PM 10 là chỉ những hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10 μm (nhưng lớn hơn kích thước PM 2.5).
• Các loại hạt bụi PM2.5 và PM10 được hình thành từ các chất như cacbon, sulfur, nito và các hợp chất kim loại khác. Ở các thành phố lớn, hạt bụi mịn PM 2.5 có thể sinh ra từ hoạt động công nghiệp như đốt nhiên liệu hóa thạch, hoặc bụi từ các công trình xây dựng, bụi đường phố, đốt rác thải, đám cháy, khói máy công nghiệp, phá rừng, hút thuốc, và đặc biệt là từ khí thải của các phương tiện giao thông.

AQI cao là do sự gia tăng khí thải (ví dụ, vào giờ cao điểm, phương tiện giao thông đi lại nhiều hoặc khi có cháy rừng) hoặc không khí ô nhiễm không thoát ra khỏi một vị trí xác định nào đó. 

Không khí ứ đọng gây ra do hiện tượng xoáy nghịch, nghịch nhiệt, hay gió thổi chậm khiến ô nhiễm không khí vẫn còn hiện diện trong một địa phương, dẫn đến sự tăng nồng độ các chất ô nhiễm, phản ứng hóa học giữa các chất thải và tạo điều kiện cho hiện tượng bụi mù.

Chất lượng không khí phụ thuộc vào chỉ số ô nhiễm không khí là gì, từ đó đưa ra những cảnh báo cho con người và xã hội.

Làm gì khi chỉ số ô nhiễm tăng cao

Cách bảo vệ bản thân khi tăng chỉ số ô nhiễm không khí là gì? Khi AQI dự đoán tăng lên do ô nhiễm hạt bụi mịn, cơ quan hoặc tổ chức y tế công cộng có thể:

• Khuyến cáo những người thuộc nhóm nhạy cảm, chẳng hạn như người già, trẻ em và những người có tiền sử hô hấp hoặc tim mạch tránh ra ngoài đường.
• Phát động "Ngày hành động vì môi trường", khuyến khích người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng nhằm giảm lượng khí thải.
• Khuyến nghị sử dụng khẩu trang lọc các hạt mịn nhằm phòng tránh bụi mịn bay vào phổi.

Con người cần chủ động bảo vệ sức khỏe của mình trước vấn đề ô nhiễm không khí

Trong những thời kỳ mà tình trạng không khí cực kì kém, khi AQI cao đến mức phơi nhiễm cấp tính có thể gây ra tác hại nặng nề cho sức khỏe cộng đồng, các nhà chức trách sẽ đề xuất kế hoạch khẩn cấp, chẳng hạn như giảm thiểu nguồn phát khí thải lớn (như các nhà máy sử dụng nhiên liệu than) để giảm lượng khí thải cho đến khi sự độc hại giảm bớt.

Hầu hết các chất gây ô nhiễm không khí không có mối tương quan xác định với AQI. Nhiều quốc gia giám sát ozone ở tầng đối lưu, hạt mịn, lưu huỳnh dioxit, cacbon monoxit và nitơ dioxit, dựa trên những thông số này để tính toán các chỉ số chất lượng không khí cho các chất ô nhiễm.

Định nghĩa AQI trong một quốc gia cụ thể phản ánh sự mô tả chất lượng không khí tại quốc gia đó theo tiêu chuẩn. Gần đây đã thiết lập một trang web định nghĩa chung nhất về AQI, cho phép cơ quan chính phủ ở bất cứ đâu trên thế giới gửi dữ liệu giám sát không khí theo thời gian thực của họ.

Mẫn Mẫn