Giải phẫu khớp liên mấu là gì?

Khớp liên mấu là các khớp nằm phía sau cột sống, có vai trò là cầu nối cố định giữa các diện khớp trên và dưới của các đốt sống. Mỗi đoạn cột sống có hai khớp liên mấu ở hai bên, kết nối hai diện khớp trên và hai diện khớp dưới của mỗi cung đốt sống. Được hình thành bởi sự phủ kín giữa các diện khớp của hai đốt sống liền kề, khớp liên mấu giúp giữ cho các đốt sống được cố định với nhau trong khi vẫn cho phép một phạm vi di chuyển nhất định để cột sống có thể linh hoạt.

Giải phẫu khớp liên mấu là gì?

Phía sau mỗi đốt sống, có một cấu trúc xương hình cung tạo thành một ống cho tủy sống đi qua. Mỗi bên của cung đốt sống có một mấu xương, với một mặt trên và một mặt dưới tạo thành diện khớp. Mỗi đốt sống có tổng cộng bốn diện khớp: Hai diện khớp trên và hai diện khớp dưới, để kết nối với các diện khớp của đốt sống phía trên và phía dưới. Do đó, mỗi cung đốt sống có tổng cộng 4 diện khớp, tạo thành 2 khớp liên mấu ở mỗi bên. Nếu tính cả các khớp giữa đốt L1 với đốt ngực T12 và giữa đốt L5 với đốt cùng S1, cột sống thắt lưng có tổng cộng 12 khớp liên mấu. Cột sống lưng có tổng cộng 26 khớp liên mấu. Cột sống cổ có tổng cộng 16 khớp liên mấu.

Các khớp liên mấu này nằm ở phía sau của cột sống. Trong mỗi phần của sự vận động của cột sống, hai khớp liên mấu ở hai bên đóng vai trò như một loại bản lề cho phần vận động. Mặc dù thường được gọi là khớp liên mấu hoặc khớp mặt, thuật ngữ chính xác hơn phải là khớp zygapophyseal (viết tắt là khớp Z), từ tiếng Hy Lạp "zygos", có nghĩa là cái ách hoặc cây cầu, hoặc sự phát triển vượt trội. Các khớp này đôi khi còn được gọi là khớp liên đốt sống hoặc khớp đĩa đệm sau.

Ở cột sống cổ:

Khác với cột sống thắt lưng, các khớp liên mấu của cột sống cổ nằm trên mặt phẳng trán và nghiêng từ trên xuống dưới và từ trước ra sau, tạo một góc xấp xỉ 45 độ với mặt phẳng ngang (ngoại trừ các khớp giữa xương chẩm và C1 và giữa C1 và C2, chúng nằm ngang). Do đó, khớp liên mấu ở cột sống cổ chịu lực một phần.

Diện khớp liên mấu nghiêng gần 45 độ từ trên xuống dưới và từ trước ra sau, ngăn chặn đốt sống cổ trượt ra phía trước. Khi cột sống cổ di chuyển, hai diện khớp trượt qua nhau. Đây là loại khớp thực sự động, với đầy đủ thành phần cấu trúc: diện khớp được bao bọc bởi sụn, có bao khớp, màng hoạt dịch và chất hoạt dịch. Cạnh phía trước của viền khớp là bề mặt sau, chiếm ½ phần trên của lỗ ghép và cao hơn rễ thần kinh, gần với động mạch đốt sống hơn. Do đó, khi khớp bị thoái hóa, các gai xương ở mép của khớp mở rộng về phía lỗ ghép, làm hẹp lỗ ghép và đè ép trực tiếp vào động mạch đốt sống, cũng có thể gây áp lực lên rễ thần kinh.

Ở cột sống thắt lưng:

Diện khớp nằm trên mặt phẳng từ trước ra sau và nghiêng về phía trung tâm thân đốt. Hai diện khớp tạo thành hình chữ V mở ra phía sau, ngăn không cho thân đốt phía trên trượt ra phía trước, trừ khi có dị tật hở ở eo đốt sống (phần cung sau giữa gai ngang và gai sau của đốt sống). Khi cột sống cử động cúi và mở rộng, hai diện khớp trượt qua nhau theo hướng từ trên xuống dưới. Các khớp liên mấu có đầy đủ cấu trúc của một khớp thực sự động, bao gồm diện khớp là hai đầu của mấu xương có sụn, bao khớp, màng hoạt dịch và chất hoạt dịch.

Ở cột sống lưng:

Các khớp liên mấu ở cột sống lưng ít được nhắc đến vì thực tế hiếm khi gặp phải bệnh lý gây ra triệu chứng như đau ở đoạn này, do cột sống lưng được bảo vệ tốt hơn bởi khung xương sườn. Tuy nhiên, đau ở vùng tương ứng với T3-T4 là phổ biến, thường chỉ ở một bên và không lan rộng, điểm đau tương ứng với huyệt phế du, vùng này là điểm chuyển đổi giữa đường cong cột sống cổ uốn ra phía trước và đường cong của cột sống lưng uốn ra phía sau. Do đó, các khớp liên mấu ở đây chịu áp lực của lực cơ học nhiều hơn so với các vùng khác của cùng đoạn cột sống.

Viêm khớp liên mấu

Khớp liên mấu là các khớp nằm ở phía sau của cột sống, đóng vai trò làm cầu nối cố định giữa các diện khớp trên và dưới của các đốt sống. Mỗi phần của cột sống khi di chuyển đều có hai khớp liên mấu ở hai bên, nối hai diện khớp trên và hai diện khớp dưới của mỗi cung đốt sống.

Viêm khớp liên mấu, hay còn gọi là hội chứng khớp liên mấu, là tình trạng tổn thương các cấu trúc khớp mấu (bao gồm sụn mặt khớp, bao khớp, màng hoạt dịch và xương dưới sụn) ở vùng cột sống lưng và cột sống cổ, gây ra cơn đau nhức cục bộ và có thể lan rộng đến vùng thắt lưng và vùng cổ.

Trong một số ít trường hợp, viêm khớp liên mấu có thể xảy ra ở vùng cột sống lưng, thường tập trung ở vị trí đốt sống T3 - T4, vì đây là vùng chuyển tiếp giữa đường cong cột sống cổ và cột sống lưng.

Triệu chứng của viêm khớp liên mấu

Các triệu chứng đau ở vùng cổ, thắt lưng hoặc gần cột sống lưng có thể biến đổi tùy theo vị trí khớp liên mấu bị tổn thương do viêm khớp liên mấu.

Đau ở vùng cột sống cổ: Người bệnh có thể trải qua cơn đau ở vùng trục cổ một bên, đau ở vai và lưng trên, ít khi cảm thấy đau lan ra cánh tay và ngón tay; cổ khó xoay và kéo giãn. Sự dễ chịu có thể được cảm nhận khi sờ nắn hoặc thực hiện mát-xa.

Đau ở vùng cột sống thắt lưng: Đau hoặc căng ở vùng thắt lưng có thể lan sang phía hông và mạn sườn; đau tăng lên khi cử động cột sống bằng cách uốn cong hoặc nghiêng; cảm giác cứng và khó di chuyển ở thắt lưng có thể xuất hiện khi đứng lên hoặc ngồi xuống; đau có thể cũng tăng khi hạ huyết áp. Nếu khớp liên mấu ở vị trí L4 - L5 và L5 - S1 bị tổn thương, người bệnh có thể cảm nhận đau lan ra chân.

Đau ở cạnh cột sống lưng: Thường xảy ra đau ở vị trí cạnh cột sống T3 - T4 một bên.

Bất thường về tư thế: Người bệnh có thể mất đi đường cong tự nhiên của thắt lưng, có thể nghiêng về phía khớp xương cùng hoặc khu vực thắt lưng.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã hiểu rõ hơn về giải phẫu và đặc điểm giải phẫu khớp liên mấu. Bên cạnh đó, tình trạng viêm khớp liên mấu là bệnh lý khớp thường gặp ở vùng cột sống cổ, cột sống thắt lưng, gây ra các cơn đau nhức lan tỏa và cục bộ, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Xem thêm: Giải phẫu tuyến dưới hàm và phẫu thuật cắt tuyến dưới hàm