Khám phụ khoa là khám những gì? Quy trình khám cụ thể

Khám phụ khoa là một trong những cách đơn giản nhưng cần thiết để chị em theo dõi sức khỏe sinh sản của mình. Việc thăm khám định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề như viêm nhiễm, rối loạn kinh nguyệt hay nguy cơ ung thư, từ đó điều trị kịp thời và hiệu quả hơn.

Khám phụ khoa là gì?

Khám phụ khoa là một quy trình kiểm tra y tế nhằm đánh giá tình trạng sức khoẻ của cơ quan sinh dục nữ, bao gồm âm hộ, âm đạo, cổ tử cung, tử cung, buồng trứng và ống dẫn trứng. Đây là một phần quan trọng trong chăm sóc sức khỏe sinh sản, theo một bài báo của U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF) đăng trên NCBI năm 2017 [USPSTF, 2017], việc khám phụ khoa định kỳ ở phụ nữ không có triệu chứng có thể giúp phát hiện một số bệnh lý phụ khoa như u xơ tử cung, viêm vùng chậu hoặc các bất thường giải phẫu.

Khám phụ khoa là khám những gì?

Khám phụ khoa bao gồm thăm khám cơ quan sinh dục nữ (âm hộ, âm đạo, tử cung, buồng trứng, vòi trứng) và vú, kết hợp xét nghiệm để sàng lọc bệnh phụ khoa, bệnh lây qua đường tình dục, ung thư; đồng thời cung cấp kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình.

Khám bên ngoài

Đây là bước đầu tiên nhằm quan sát và đánh giá trực tiếp các cấu trúc bên ngoài như âm hộ, môi lớn, môi bé, vùng niệu đạo và tầng sinh môn. Bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu như viêm đỏ, loét, tiết dịch bất thường, sùi, mụn nước hoặc thay đổi sắc tố da - những yếu tố có thể gợi ý nhiễm trùng, viêm nhiễm hoặc bệnh lây truyền qua đường tình dục. Khám ngoài có vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư hoặc các bệnh lý da liễu tại vùng sinh dục.

Khám âm đạo

Sau khi khám bên ngoài, bác sĩ sử dụng mỏ vịt để kiểm tra trực tiếp bên trong âm đạo và cổ tử cung. Việc này cho phép phát hiện các biểu hiện bất thường như khí hư lạ, polyp âm đạo, viêm lộ tuyến, nấm hoặc các tổn thương niêm mạc. Khám âm đạo là một bước quan trọng trong đánh giá tình trạng viêm nhiễm và nguy cơ tiền ung thư cổ tử cung.

Kiểm tra tử cung và hai phần phụ bằng tay

Bác sĩ đặt một tay vào âm đạo, tay còn lại ấn nhẹ trên bụng dưới để cảm nhận kích thước, vị trí và độ nhạy của tử cung, buồng trứng và vòi trứng. Kỹ thuật này giúp phát hiện các bất thường như tử cung lệch, phì đại, có khối u, viêm phần phụ hoặc dấu hiệu lạc nội mạc tử cung. Mặc dù không thay thế được siêu âm, khám tay vẫn là công cụ quan trọng trong đánh giá lâm sàng ban đầu.

Xét nghiệm Pap smear

Pap smear là kỹ thuật thu thập tế bào cổ tử cung để phát hiện các biến đổi tiền ung thư hoặc ung thư giai đoạn sớm. Phương pháp này nên thực hiện định kỳ mỗi 3 năm từ 21 đến 65 tuổi. Với những phụ nữ có kết quả bất thường, Pap smear đóng vai trò là “chuông cảnh báo” giúp can thiệp kịp thời, trước khi tổn thương tiến triển thành ung thư xâm lấn.

Xét nghiệm HPV

HPV là loại virus gây ra phần lớn các trường hợp ung thư cổ tử cung. Xét nghiệm HPV giúp phát hiện sớm các chủng virus nguy cơ cao, ngay cả khi chưa có tổn thương tế bào. Phương pháp này đặc biệt quan trọng ở phụ nữ trên 30 tuổi, và thường được thực hiện đồng thời với Pap smear để tăng độ chính xác trong tầm soát.

Xét nghiệm CA-125

CA-125 là dấu ấn sinh học liên quan đến ung thư buồng trứng. Nồng độ CA-125 trong máu có thể tăng khi có khối u ác tính, hoặc trong một số bệnh lành tính như lạc nội mạc tử cung. Đây không phải là xét nghiệm chẩn đoán, nhưng rất hữu ích khi được kết hợp với siêu âm hoặc theo dõi điều trị ở người bệnh có yếu tố nguy cơ cao.

Xét nghiệm nội tiết tố

Xét nghiệm nội tiết tố bao gồm các chỉ số như FSH, LH, Estradiol, AMH, Prolactin... giúp đánh giá hoạt động của buồng trứng, khả năng rụng trứng và tình trạng nội tiết tổng thể. Đây là công cụ không thể thiếu trong chẩn đoán rối loạn kinh nguyệt, hiếm muộn, mãn kinh sớm hoặc hội chứng buồng trứng đa nang. Kết quả xét nghiệm giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp với từng giai đoạn sinh lý của người phụ nữ.

Soi cổ tử cung

Đây là kỹ thuật sử dụng kính soi phóng đại để quan sát kỹ bề mặt cổ tử cung. Khi có tổn thương nghi ngờ sau Pap smear hoặc HPV dương tính, soi cổ tử cung giúp phát hiện những biến đổi nhỏ như tổn thương dạng trắng, mạch máu bất thường, chấm xuất huyết. Nếu cần thiết, sinh thiết sẽ được thực hiện ngay trong quá trình soi để xét nghiệm mô học.

Siêu âm đầu dò âm đạo hoặc siêu âm bụng

Siêu âm giúp đánh giá cấu trúc và tình trạng tử cung, buồng trứng, vòi trứng để phát hiện các khối u, u xơ, nang buồng trứng hay tình trạng niêm mạc tử cung dày bất thường. Siêu âm đầu dò có độ chính xác cao hơn và thường dùng cho phụ nữ đã có quan hệ tình dục. Với người chưa từng quan hệ, siêu âm bụng là lựa chọn thay thế an toàn và hiệu quả.

Siêu âm vú

Đây là phương pháp phổ biến giúp phát hiện các bất thường tại mô tuyến vú như u xơ, nang tuyến vú, viêm hoặc khối nghi ngờ ác tính. Siêu âm vú đặc biệt hữu ích ở phụ nữ trẻ hoặc người có mô vú dày - nơi mà chụp nhũ ảnh có thể khó phát hiện tổn thương.

Chụp nhũ ảnh tuyến vú

Chụp nhũ ảnh là phương pháp X-quang tuyến vú, thường áp dụng cho phụ nữ trên 40 tuổi để tầm soát ung thư vú. Kỹ thuật này có thể phát hiện vi vôi hóa, khối u nhỏ và các bất thường không thể cảm nhận qua khám tay. Tùy thuộc vào yếu tố nguy cơ cá nhân, bác sĩ sẽ khuyến nghị chụp nhũ ảnh định kỳ mỗi 1 - 2 năm.

Khám phụ khoa vào thời điểm nào là tốt nhất?

Thời điểm tối ưu để khám phụ khoa là sau khi kỳ kinh nguyệt vừa kết thúc, thường nằm trong khoảng ngày thứ 5 đến ngày thứ 10 của chu kỳ kinh. Đây là giai đoạn mà niêm mạc tử cung đã phục hồi, âm đạo không còn chịu ảnh hưởng của máu kinh, đồng thời cổ tử cung đang mở vừa phải - tạo điều kiện thuận lợi cho bác sĩ quan sát và đánh giá chính xác các cấu trúc bên trong.

Ngoài ra, vào thời điểm này, hormone sinh dục nữ cũng ở mức ổn định hơn, giúp giảm cảm giác khó chịu trong quá trình khám và tránh được những sai lệch trong việc đánh giá chức năng nội tiết hay hình ảnh siêu âm. Khám vào giữa chu kỳ hoặc gần ngày hành kinh có thể khiến cổ tử cung tiết nhiều dịch hơn, niêm mạc tử cung dày hơn hoặc có hiện tượng co thắt vùng chậu - làm giảm độ chính xác của các đánh giá lâm sàng.

Việc lựa chọn đúng thời điểm không chỉ giúp quá trình thăm khám diễn ra nhẹ nhàng hơn mà còn nâng cao độ tin cậy của các kết quả xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh liên quan.

Vì sao nên khám phụ khoa định kỳ?

Khám phụ khoa định kỳ là một trong những biện pháp thiết thực và hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe sinh sản của phụ nữ. Nhiều bệnh lý phụ khoa, đặc biệt là ung thư cổ tử cung, u xơ tử cung hay các rối loạn nội tiết, thường diễn tiến âm thầm trong giai đoạn đầu mà không gây triệu chứng rõ ràng. Việc thăm khám định kỳ giúp phát hiện sớm những thay đổi bất thường, từ đó can thiệp kịp thời trước khi bệnh tiến triển nặng.

Bên cạnh đó, khám phụ khoa định kỳ còn giúp theo dõi sức khỏe tử cung, buồng trứng, cổ tử cung và tuyến vú theo thời gian - đặc biệt quan trọng ở phụ nữ đang trong độ tuổi sinh sản, chuẩn bị mang thai, hoặc bước vào giai đoạn tiền mãn kinh. Việc theo dõi này góp phần kiểm soát các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và chất lượng sống lâu dài.

Khám phụ khoa không chỉ là biện pháp phát hiện bệnh, mà còn là cách để phụ nữ hiểu rõ cơ thể mình, được tư vấn đúng đắn về tình dục an toàn, chăm sóc sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình phù hợp với từng giai đoạn cuộc sống.

Ai nên đi khám phụ khoa?

Đi khám phụ khoa là một phần quan trọng trong chăm sóc sức khỏe của phụ nữ. Dưới đây là những đối tượng nên đi khám phụ khoa:

• Phụ nữ đã từng quan hệ tình dục: Bất kỳ phụ nữ nào đã có quan hệ tình dục, dù là một lần hay thường xuyên, đều nên đi khám phụ khoa định kỳ. Việc thăm khám giúp phát hiện sớm các bệnh lý phụ khoa phổ biến như viêm nhiễm, u xơ, lạc nội mạc tử cung cũng như tầm soát các bệnh lây truyền qua đường tình dục và ung thư cổ tử cung. Đây là nhóm đối tượng có nguy cơ cao nên cần được theo dõi thường xuyên.
• Phụ nữ có triệu chứng bất thường vùng sinh dục: Nếu bạn gặp phải các biểu hiện như ra khí hư có mùi, ngứa ngáy âm hộ, đau rát khi quan hệ, chảy máu ngoài chu kỳ hoặc kinh nguyệt bất thường, đây là dấu hiệu cảnh báo cần được khám phụ khoa sớm. Những triệu chứng này có thể liên quan đến viêm nhiễm, rối loạn nội tiết hoặc các bệnh lý nguy hiểm cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, chưa từng quan hệ tình dục: Ngay cả khi chưa từng có quan hệ tình dục, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản vẫn có thể mắc các vấn đề phụ khoa như rối loạn kinh nguyệt, u nang buồng trứng, hoặc đau vùng chậu không rõ nguyên nhân. Những trường hợp này hoàn toàn có thể được thăm khám bằng các phương pháp không xâm lấn như siêu âm qua thành bụng hoặc xét nghiệm nội tiết.
• Phụ nữ chuẩn bị mang thai hoặc đang mang thai: Trước khi mang thai, phụ nữ nên được khám phụ khoa để đánh giá sức khỏe sinh sản, phát hiện các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến thai kỳ. Trong suốt quá trình mang thai, việc tái khám phụ khoa định kỳ giúp theo dõi tình trạng cổ tử cung, âm đạo, tử cung và buồng trứng, từ đó phát hiện sớm các biến chứng như nhiễm trùng, hở eo cổ tử cung hoặc u xơ tử cung.
• Phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh: Trong giai đoạn này, cơ thể người phụ nữ có nhiều thay đổi nội tiết làm tăng nguy cơ mắc các bệnh phụ khoa như teo âm đạo, rối loạn nội tiết, u xơ tử cung và thậm chí ung thư nội mạc tử cung. Do đó, việc duy trì khám phụ khoa định kỳ là cần thiết để theo dõi các thay đổi bất thường và kịp thời can thiệp khi cần thiết.
• Phụ nữ có tiền sử bệnh phụ khoa hoặc từng điều trị phụ khoa: Những người đã từng mắc các bệnh như viêm âm đạo tái phát, u nang buồng trứng, nhiễm HPV, loạn sản cổ tử cung hoặc từng phẫu thuật phụ khoa cần tái khám định kỳ. Việc theo dõi giúp đánh giá hiệu quả điều trị, phát hiện tái phát sớm và hạn chế nguy cơ biến chứng lâu dài.

Quy trình khám phụ khoa

Một quy trình khám phụ khoa thông thường diễn ra theo các bước sau:

• Hỏi bệnh và tư vấn ban đầu: Bác sĩ sẽ trao đổi để nắm thông tin về chu kỳ kinh nguyệt, tiền sử bệnh phụ khoa, các triệu chứng bất thường (nếu có), lịch sử sinh sản, phương pháp tránh thai đang sử dụng… Đây là bước quan trọng để bác sĩ định hướng chẩn đoán và lựa chọn phương pháp khám phù hợp.
• Khám bên ngoài vùng kín: Bác sĩ quan sát khu vực âm hộ để phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, tổn thương, mẩn đỏ, tiết dịch lạ hoặc dấu hiệu của bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Khám âm đạo và cổ tử cung: Dụng cụ mỏ vịt sẽ được sử dụng để mở âm đạo nhẹ nhàng, giúp bác sĩ quan sát rõ thành âm đạo và cổ tử cung. Trong bước này, bác sĩ cũng có thể lấy mẫu tế bào cổ tử cung để làm Pap smear hoặc xét nghiệm HPV nếu cần.
• Khám tử cung và hai phần phụ bằng tay: Bác sĩ sử dụng tay để kiểm tra kích thước, vị trí và độ nhạy của tử cung, buồng trứng và vòi trứng, giúp phát hiện các khối u, đau vùng chậu hay dấu hiệu viêm nhiễm.
• Chỉ định xét nghiệm và siêu âm (nếu cần): Tùy theo kết quả thăm khám ban đầu, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm như nội tiết, CA-125, hoặc các kỹ thuật hình ảnh như siêu âm đầu dò, soi cổ tử cung, siêu âm vú, chụp nhũ ảnh...
• Tư vấn sau khám: Sau khi có kết quả, bác sĩ sẽ giải thích cụ thể tình trạng sức khỏe, hướng xử trí nếu có bất thường, và đưa ra lời khuyên phù hợp về theo dõi hoặc điều trị.

Cần chuẩn bị gì khi đi khám phụ khoa?

Để buổi khám phụ khoa diễn ra thuận lợi, chính xác và thoải mái, người đi khám nên có một vài bước chuẩn bị đơn giản nhưng cần thiết. Dưới đây là những điều nên lưu ý trước khi đến phòng khám:

• Lựa chọn thời điểm khám phù hợp: Thời gian tốt nhất để khám phụ khoa là vài ngày sau khi sạch kinh (thường từ ngày 5 - 10 của chu kỳ kinh). Tránh đi khám khi đang trong kỳ kinh vì điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm và việc quan sát của bác sĩ.
• Mặc trang phục thoải mái, dễ thay: Nên chọn quần áo rộng rãi, tiện lợi để thay ra khi vào khám, tránh mặc váy ôm sát, jumpsuit hoặc quần áo khó cởi.
• Ghi nhớ (hoặc ghi chú) các thông tin quan trọng: Hãy chuẩn bị sẵn thông tin về chu kỳ kinh nguyệt, các triệu chứng gần đây (nếu có), tiền sử dị ứng thuốc, loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng đang sử dụng. Nếu đã từng khám phụ khoa hoặc làm xét nghiệm trước đó, nên mang theo kết quả cũ.
• Giữ tâm lý thoải mái: Khám phụ khoa là thủ thuật y tế phổ biến và an toàn. Việc giữ tinh thần bình tĩnh, hợp tác với bác sĩ sẽ giúp quá trình thăm khám diễn ra nhẹ nhàng, nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Những điều cần tránh khi đi khám sản phụ khoa

Để kết quả khám sản phụ khoa được chính xác và buổi khám diễn ra suôn sẻ, có một số điều người khám nên tránh trong thời gian ngắn trước khi đến cơ sở y tế:

• Tránh khám trong thời gian hành kinh: Thời điểm có kinh nguyệt không phù hợp để thăm khám, vì máu kinh có thể che khuất tổn thương, làm sai lệch kết quả xét nghiệm (như Pap smear) và gây khó khăn trong quan sát cổ tử cung, âm đạo.
• Tránh quan hệ tình dục trước khi khám: Ít nhất 24 - 48 giờ trước khi khám, nên kiêng quan hệ tình dục. Tinh dịch, chất bôi trơn hoặc dịch tiết sau quan hệ có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm tế bào cổ tử cung và môi trường âm đạo.
• Không thụt rửa âm đạo hoặc dùng dung dịch vệ sinh sâu bên trong: Việc thụt rửa âm đạo làm thay đổi hệ vi sinh tự nhiên, có thể làm mờ đi dấu hiệu viêm nhiễm, gây sai lệch trong đánh giá lâm sàng.
• Không sử dụng thuốc đặt âm đạo trước khi khám: Thuốc đặt có thể che khuất tổn thương, ảnh hưởng đến kết quả soi cổ tử cung, xét nghiệm khí hư hoặc tế bào học.
• Tránh sử dụng chất khử mùi, xịt thơm vùng kín: Những sản phẩm này không chỉ gây kích ứng mà còn ảnh hưởng đến việc phát hiện mùi bất thường - một dấu hiệu quan trọng trong chẩn đoán viêm nhiễm.

Khám phụ khoa ở đâu?

Việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín để khám phụ khoa là yếu tố then chốt giúp phụ nữ bảo vệ sức khỏe sinh sản và phát hiện sớm các vấn đề bất thường. Nên ưu tiên khám tại các bệnh viện chuyên khoa sản phụ hoặc các bệnh viện đa khoa có khoa phụ sản được trang bị đầy đủ thiết bị chẩn đoán và điều trị hiện đại. Đội ngũ bác sĩ có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm lâm sàng cũng là tiêu chí quan trọng cần xem xét.

Ngoài ra, người bệnh có thể lựa chọn khám tại các cơ sở y tế công lập để được hưởng quyền lợi bảo hiểm y tế, hoặc lựa chọn khám theo yêu cầu để tiết kiệm thời gian và tăng sự chủ động. Dù lựa chọn hình thức nào, việc thăm khám định kỳ và đúng chuyên khoa sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe sinh lý, sinh sản và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tóm lại, khám phụ khoa không chỉ là việc kiểm tra đơn thuần mà là một phần thiết yếu trong chăm sóc sức khỏe toàn diện của người phụ nữ. Qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn rõ ràng về khám phụ khoa là khám những gì, bao gồm từ khám lâm sàng đến các xét nghiệm chuyên sâu giúp tầm soát sớm các bệnh lý nguy hiểm. Việc chủ động thăm khám định kỳ không chỉ giúp phát hiện và điều trị kịp thời các vấn đề phụ khoa, mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng sinh sản về lâu dài.

Xem thêm:

Top bệnh viện khám phụ khoa tốt ở TP.HCM

Chi phí khám phụ khoa bệnh viện Từ Dũ là bao nhiêu?

Chi phí khám phụ khoa bao nhiêu tiền? Khi nào nên khám?