Colchicine: Chống bệnh gút

Tên thuốc gốc (Hoạt chất)

Colchicine (Colchicin)

Loại thuốc

Chống bệnh gút

Dạng thuốc và hàm lượng

Viên nén 0,25 mg; 0,5 mg; 0,6 mg; 1 mg

Thuốc Colchicine chỉ định trong các trường hợp:

• Đợt cấp của bệnh gút: Colchicine cần uống sớm trong vòng vài giờ đầu, nếu uống muộn sau 24 giờ bị bệnh, kết quả kém hơn.
• Phòng tái phát viêm khớp do gút và điều trị dài ngày bệnh gút: Colchicine cần phối hợp với alopurinol hoặc một thuốc tăng bài tiết acid uric - niệu (probenecid, sulfinpyrazole) để làm giảm nồng độ urat trong huyết thanh.
• Sốt Địa trung hải có tính chất gia đình (sốt chu kỳ) và nhiễm dạng tinh bột (Amyloidosis).
• Viêm khớp trong sarcoidose, viêm khớp kèm theo nốt u hồng ban, viêm sụn khớp cấp có calci hóa.

Colchicine, một dẫn chất của phenanthren, lấy được từ cây Colchicum (cây Bả chó). Tác dụng dược lý chính của Colchicine là chống bệnh gút.

Thuốc có tác dụng chống viêm yếu và không có tác dụng giảm đau. Thuốc không có tác dụng bài tiết acid uric qua nước tiểu, không có tác dụng đối với nồng độ, tính hoà tan hoặc gắn vào protein huyết thanh của urat trong huyết thanh.

Tuy cơ chế tác dụng chống bệnh gút của Colchicine chưa được biết đầy đủ, thuốc làm giảm đáp ứng viêm đối với lắng đọng các tinh thể mononatri urat lên các mô của khớp, có thể bằng cách ức chế chuyển hoá, di chuyển, hoá ứng động của bạch cầu đa nhân và/hoặc các chức năng của các bạch cầu khác.

Colchicine cũng ngăn cản natri urat lắng đọng bằng cách trực tiếp làm bạch cầu đa nhân giảm sản xuất acid lactic và làm giảm thực bào nên gián tiếp giảm tạo acid (tính acid tạo thuận lợi cho các vi tinh thể urat lắng đọng).

Khi uống Colchicine trong vòng vài giờ đầu đợt gút cấp, trên 90% người bệnh đáp ứng tốt; nếu uống muộn hơn, sau 24 giờ, chỉ 75% người bệnh đáp ứng tốt. Tuy vậy, Colchicine được coi là thuốc đứng hàng thứ hai, vì dễ gây độc khi dùng liều cao, nên có thể dùng để điều trị đợt gút cấp khi bệnh nhân không đáp ứng hoặc không dung nạp được các thuốc chống viêm không steroid như indometacin, ibuprofen, naproxen.

Tác dụng chống phân bào: Colchicine ức chế giai đoạn giữa (metaphase) và giai đoạn sau (anaphase) của quá trình phân chia tế bào do tác động lên thoi và lên sự biến đổi gel-sol. Sự biến đổi thể gel và thể sol ở các tế bào chưa phân chia cũng bị ức chế.

Tác dụng chống phân bào của Colchicine gây ra các tác dụng có hại lên các mô đang tăng sinh như tủy xương, da và lông tóc.

Hấp thu

Hấp thu: Colchicine được hấp thu ở ống tiêu hóa và chuyển hoá một phần ở gan. Thuốc và các chất chuyển hoá vào lại đường ruột qua mật và thuốc không chuyển hoá được hấp thu từ ruột (vòng tuần hoàn ruột - gan).

Nồng độ Colchicine trong huyết tương giảm 1 – 2 giờ sau khi uống và sau đó lại tăng lên, có khả năng là do tái hấp thu thuốc chưa chuyển hóa.

Phân bố

Sau khi tái hấp thu, Colchicine nhanh chóng loại khỏi huyết tương và phân bố vào các mô.

Colchicine tập trung ở bạch cầu. Thuốc và các chất chuyển hoá cũng phân bố vào các mô khác bao gồm thận, gan, lách và ruột trừ tim, cơ xương, và não.

Thuốc phân bố vào sữa mẹ và nếu uống dài ngày với liều 1 - 1,5 mg/ngày, nồng độ đỉnh của thuốc trong sữa tương tự như nồng độ trong huyết thanh và dao động từ 1,9 đến 8,6 nanogam/ml.

Chuyển hóa và thải trừ

Sau khi tiêm tĩnh mạch một liều điều trị duy nhất, Colchicine nhanh chóng bị loại khỏi huyết tương, nửa đời trong huyết tương khoảng 20 phút.

Nửa đời của thuốc trong bạch cầu khoảng 60 giờ. Colchicine bị khử acetyl một phần ở gan và cũng bị chuyển hoá chậm ở các mô khác.

Colchicine và các chất chuyển hoá chủ yếu đào thải vào phân, một số ít vào nước tiểu.

Tương tác với các thuốc khác

Dùng đồng thời Colchicine và ciclosporin làm tăng độc tính của ciclosporin.

Colchicine làm giảm hấp thu vitamin B12 do tác động độc đối với niêm mạc ruột non. Sự hấp thu này có thể được phục hồi.

Colchicine có thể tăng đáp ứng với các thuốc giống thần kinh giao cảm và thuốc ức chế thần kinh.

Colchicine chống chỉ định trong các trường hợp sau:

• Suy thận nặng.
• Suy gan nặng.
• Bệnh đường tiêu hoá nặng.
• Bệnh tim nặng hoặc loạn đông máu.
• Mẫn cảm với Colchicine.

Liều dùng Colchicine

Người lớn

Điều trị cơn gút cấp:

• Dùng liều 1 mg để bắt đầu, tiếp theo là 500 microgam sau 1 giờ.
• Không được uống thêm viên nào trong 12 giờ.
• Sau 12 giờ, có thể tiếp tục điều trị nếu cần thiết với liều tối đa 500 microgam mỗi 8 giờ cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.
• Quá trình điều trị nên kết thúc khi các triệu chứng thuyên giảm hoặc khi đã uống hết 6 mg. Không nên dùng quá 6 mg trong một đợt điều trị.
• Sau khi hoàn thành một đợt, không nên bắt đầu đợt điều trị khác trong ít nhất 3 ngày (72 giờ).

Dự phòng cơn gút sau khi bắt đầu điều trị bằng allopurinol và thuốc tăng bài tiết acid uric:

• Dùng liều 500 microgam x 2 lần/ngày.
• Thời gian điều trị nên được quyết định sau khi các yếu tố như tần suất bùng phát, thời gian bệnh gút và sự hiện diện và kích thước của hạt tophi đã được đánh giá.

Sốt Địa Trung Hải:

• Liều lượng khuyến cáo của Colchicine tùy thuộc vào việc bệnh nhân đang dùng hay gần đây (trong vòng 14 ngày) đã nhận được một chất ức chế CYP3A4 vừa phải hoặc mạnh hoặc một chất ức chế hệ thống vận chuyển P-glycoprotein.
• Liều dùng có thể được tăng lên theo từng bước 0,3 mg mỗi ngày đến liều lượng tối đa được khuyến nghị hoặc giảm theo liều lượng 0,3 mg mỗi ngày ở những người phát triển các tác dụng phụ không thể dung nạp được.

Trẻ em

Sốt Địa trung hải:

• Trẻ từ 4 – 6 tuổi: 0,3–1,8 mg mỗi ngày (dùng 1 liều hoặc chia 2 lần).
• Trẻ từ 6 – 12 tuổi: 0,9–1,8 mg mỗi ngày (dùng 1 liều hoặc chia 2 lần).
• Trẻ trên 12 tuổi: 1,2–2,4 mg mỗi ngày (dùng 1 liều hoặc chia 2 lần).

Đối tượng khác

Bệnh nhân suy thận

Thận trọng khi dùng cho bệnh nhân suy thận nhẹ. Đối với bệnh nhân suy thận mức độ trung bình, giảm liều hoặc tăng khoảng cách giữa các liều.

Những bệnh nhân này cần được theo dõi cẩn thận về tác dụng ngoại ý của Colchicine.

Sốt Địa Trung Hải:

• Suy thận nặng (Clcr < 30 mL/phút) hoặc thẩm phân: Liều khởi đầu 0,3 mg mỗi ngày; có thể tăng liều lượng khi theo dõi cẩn thận.

Bệnh nhân suy gan

Thận trọng khi sử dụng cho bệnh nhân suy gan nhẹ/trung bình. Những bệnh nhân như vậy nên được theo dõi cẩn thận về các tác dụng phụ của Colchicine.

Cách dùng

Thuốc Colchicine dùng qua đường uống.

Khi sử dụng thuốc Colchicine , bạn có thể gặp các tác dụng không mong muốn (ADR).

Thường gặp

Buồn nôn, nôn, đau bụng.
Với liều cao: Tiêu chảy nặng, chảy máu dạ dày - ruột, nổi ban, tổn thương thận.

Ít gặp

Viêm thần kinh ngoại biên, rụng tóc, rối loạn về máu (trị liệu dài ngày), giảm tinh trùng (hồi phục được).

Không xác định tần suất

Suy tủy xương với mất bạch cầu hạt, thiếu máu bất sản và giảm tiểu cầu.

Viêm dây thần kinh ngoại biên, bệnh lý thần kinh

Xuất huyết đường tiêu hóa

Nhiễm độc gan

Rụng tóc, phát ban.

Bệnh cơ và tiêu cơ vân

Tổn thương thận

Vô kinh, thống kinh, thiểu kinh.

Lưu ý chung

Khi dùng để điều trị đợt gút cấp: Phải thận trọng ở người suy thận hoặc suy gan.

Thận trọng với người mắc bệnh tim, bệnh gan, thận hay bệnh tiêu hóa. Bệnh nhân cao tuổi bị suy nhược dễ bị ngộ độc do tích tụ thuốc.

Không được tiêm Colchicine vào cơ thể theo đường dưới da hay tiêm bắp vì sẽ gây đau nhiều ở chỗ tiêm.

Nhà sản xuất khuyến cáo khi điều trị lâu dài Colchicine , phải định kỳ đếm tế bào máu. Ngoài ra, định lượng nồng độ creatinine kinase huyết thanh (CK, creatin phosphokinase, CPK) ít nhất 6 tháng một lần ở người suy thận (thanh thải creatinine ≤ 50 ml/phút) vì những bệnh nhân này có tăng nguy cơ bị bệnh cơ và suy tuỷ.

Lưu ý với phụ nữ có thai

Tránh dùng Colchicine cho người mang thai

Lưu ý với phụ nữ cho con bú

Colchicine đào thải qua sữa mẹ. Người ta chưa thấy trẻ bị ngộ độc qua đường sữa nhưng người mẹ có thể tránh làm nồng độ thuốc cao trong sữa bằng cách uống thuốc vào buổi tối trước khi ngủ và cho con bú sau 8 giờ

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Không có thông tin chi tiết nào về ảnh hưởng của Colchicine đối với khả năng lái xe và sử dụng máy móc. Tuy nhiên, cần tính đến khả năng buồn ngủ và chóng mặt.

Quá liều và xử trí

Quá liều và độc tính

Nhiễm độc có thể xảy ra khi dùng liều cao lặp lại nhiều lần hoặc dùng 1 lần.

Tử vong đã xảy ra với liều thấp 7 mg, tuy có người đã sống sót với liều cao hơn nhiều. Liều gây độc khoảng 10 mg. Liều gây chết ở người ước khoảng 65 mg. Tử vong đã xảy ra khi tiêm tĩnh mạch liều gây tích luỹ 5,5 mg. Ngộ độc Colchicine chủ yếu là do ý đồ tự tử. Ngộ độc rất nặng và tỷ lệ tử vong rất cao (30%).

Các triệu chứng ngộ độc xuất hiện sau khi uống thuốc từ 1 đến 8 giờ:

• Đau bụng nhiều và lan tỏa, nôn nhiều, liệt ruột, tiêu chảy nhiều có thể có máu.
• Ngoài ra còn có thể bị viêm dạ dày, đau khớp, hạ calci huyết, sốt, phát ban, kể cả ban như sốt hồng ban, sau đó là mất nước dẫn đến thiểu niệu.
• Tổn thương thận dẫn đến thiểu niệu và đái ra máu.
• Gan to và các transaminase tăng rất cao.
• Tổn thương mạch nặng gây sốc và trụy tim mạch.
• Các rối loạn về máu (tăng bạch cầu rồi sau đó là giảm bạch cầu và tiểu cầu do tổn thương tủy), thở nhanh, rụng tóc (vào ngày thứ 10). Nhược cơ nặng và có thể liệt thần kinh trung ương đi lên trong lúc bệnh nhân vẫn nhận biết được.

Tử vong thường xảy ra vào ngày thứ 2 hoặc ngày thứ 3 do rối loạn nước - điện giải, suy hô hấp, trụy tim mạch và nhiễm khuẩn huyết.

Cách xử lý khi quá liều

Không có thuốc kháng độc đặc hiệu cho ngộ độc Colchicine . Mảnh Fab đặc hiệu của Colchicine điều chế từ kháng huyết thanh dê đã được dùng để điều trị nhiễm độc nặng đe doạ tính mạng.

Dùng 480 mg mảnh Fab đặc hiệu của Colchicine cho một bệnh nhân sau khi uống Colchicine liều 1 mg/kg, đã làm tăng gấp 6 lần bài tiết Colchicine qua nước tiểu.

Nếu uống Colchicine , trong vài giờ đầu, có thể rửa dạ dày hoặc gây nôn. Có thể cho than hoạt.

Điều trị triệu chứng và hỗ trợ:

• Giảm đau bụng bằng Atropin, chống sốc, hỗ trợ hô hấp.
• Có thể dùng filgrastim để điều trị giảm huyết cầu toàn thể do nhiễm độc Colchicine .
• Lợi ích của thẩm phân máu, cưỡng bức lợi niệu, truyền lọc máu qua than hoạt hoặc thẩm phân màng bụng trong điều trị quá liều Colchicine chưa được xác định

Quên liều và xử trí

Nếu quên dùng một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch.

Không dùng gấp đôi liều đã quy định.Dùng liều đó ngay khi nhớ ra.