Tetrodotoxin là gì? Nguy cơ ngộ độc tetrodotoxin

Tetrodotoxin là một chất độc thần kinh cực mạnh được tìm thấy chủ yếu trong gan và các cơ quan sinh dục (tuyến sinh dục) của một số loài cá, chẳng hạn như cá nóc, cá cầu và cá cóc (thuộc họ Tetraodontiformes) và ở một số loài lưỡng cư, bạch tuộc và động vật có vỏ. Ngộ độc ở người xảy ra khi thịt và/ hoặc nội tạng của cá được chế biến và ăn không đúng cách. Tetrodotoxin tác động vào việc truyền tín hiệu từ dây thần kinh đến cơ và gây tê liệt cơ thể. Ngộ độc tetrodotoxin có thể gây tử vong.

Tetrodotoxin là gì?

Tetrodotoxin có tên hóa học là aminoperhydroquinazoline, là chất độc chủ yếu được tìm thấy trong gan và buồng trứng của các loài cá thuộc bộ tetraodontiformes. Chất độc gây dị cảm và tê liệt do can thiệp vào dẫn truyền thần kinh cơ. Tetrodotoxin đang được Wex Pharmaceuticals nghiên cứu để điều trị cơn đau mãn tính ở bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối cũng như để điều trị nghiện opioid.

Tetrodotoxin phân bố ở một số cơ quan của động vật như:

• Cá nóc: Có ở tất cả các mô của cá nóc, đặc biệt ở gan, buồng trứng, tinh hoàn, lá lách, túi mật. Mức độ phân bố của tetrodotoxinkhác nhau giữa các loài cá nóc, cá nóc sống ở vùng nước lợ và nước ngọt, độc tính trên da cao hơn ở các loài sống ở biển. Ngộ độc cá nóc là ngộ độc khá phổ biến.
• Sa giông: Tìm thấy chủ yếu ở da của sa giông.
• Ếch: Da là mô độc chính ở ếch. Độc tính cao nhất ở da, sau đó là gan và buồng trứng.
• Các sinh vật khác: Được tìm thấy trong da cá bống cát, bạch tuộc vòng xanh và một số loài mực.

Điều chế sản xuất Tetrodotoxin

Tetrodotoxin có thể chiết xuất tự nhiên từ một số loài cá, như cá nóc, cá cầu và cá cóc (thuộc họ Tetraodontiformes) và ở một số loài lưỡng cư, bạch tuộc và động vật có vỏ.

Ngoài ra, hiện nay các nhà khoa học đã tổng hợp được tetrodotoxin từ glucose, quinone hoặc carbohydrate.

Cơ chế hoạt động

Tetrodotoxin là một chất chẹn kênh natri. Liên kết của tetrodotoxin với kênh natri ngăn cản sự khuếch tán của các ion natri qua các kênh natri. Điều này ức chế quá trình khử cực và lan truyền điện thế hoạt động trong tế bào thần kinh dẫn đến mất cảm giác. Sự biến đổi sinh học của tetrodotoxin bên trong cơ thể người hoặc động vật có vú vẫn chưa được nghiên cứu rộng rãi.

Hiện chưa có nhiều thông tin về cách dùng tetrodotoxin như một thuốc điều trị.

Ở người, liều gây chết người của tetrodotoxin là khoảng 1 đến 2 mg và liều tối thiểu cần thiết để gây ra các triệu chứng được ước tính là 0,2 mg. Phơi nhiễm với tetrodotoxin thường xảy ra khi ăn cá được chế biến không đúng cách hoặc có thể do nhiễm các thực phẩm khác có chứa độc tố tetrodotoxin.

Ngộ độc tetrodotoxin có thể khởi phát nhanh (10-45 phút) hoặc khởi phát chậm (thường trong vòng 3-6 giờ nhưng hiếm khi lâu hơn). Tử vong có thể xảy ra sớm nhất là 20 phút, hoặc muộn nhất là 24 giờ, sau khi phơi nhiễm; thường xảy ra trong vòng 4-8 giờ đầu tiên. Bệnh nhân sống qua cơn nhiễm độc cấp tính trong 24 giờ đầu thường hồi phục mà không bị di chứng. Các triệu chứng có thể kéo dài trong vài ngày và quá trình hồi phục mất nhiều ngày.

Ảnh hưởng của việc tiếp xúc ngắn hạn (ít hơn 8 giờ):

Tetrodotoxin tác động vào việc truyền tín hiệu từ dây thần kinh đến cơ bằng cách ngăn chặn các kênh natri, điều này dẫn đến suy yếu nhanh chóng và tê liệt các cơ, bao gồm cả các cơ của đường hô hấp, có thể dẫn đến ngừng hô hấp và tử vong.

Tiếp xúc mắt: 

Chưa có báo cáo.

Tiếp xúc qua đường tiêu hóa:

• Giai đoạn đầu: Tê và cảm giác kim châm và ngứa ran (dị cảm) ở môi và lưỡi, sau đó là dị cảm ở mặt và tứ chi và tê, nhức đầu, cảm giác nhẹ hoặc nổi, đổ mồ hôi nhiều (diaphoresis), chóng mặt, chảy nước bọt (ptyalism), buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng (thượng vị), khó cử động (rối loạn chức năng vận động), suy nhược (khó chịu) và nói khó.
• Giai đoạn thứ hai: Tình trạng tê liệt ngày càng gia tăng, đầu tiên ở tứ chi, sau đó ở phần còn lại của cơ thể, cuối cùng là ở cơ hô hấp; khó thở hoặc thở gấp (khó thở); nhịp tim bất thường (rối loạn nhịp tim hoặc loạn nhịp tim); huyết áp thấp bất thường (hạ huyết áp); cố định và giãn đồng tử; hôn mê; co giật; ngừng hô hấp; tử vong.

Tiếp xúc hít phải: 

Chưa có báo cáo.

Tiếp xúc của da:

Chưa có báo cáo.

Hiện nay chưa có thuốc giải độc đặc hiệu khi nhiễm tetrodotoxin. Xử trí cấp cứu bằng cách ngừng ăn thực phẩm có chứa/ nghi ngờ chứa độc tố, không được gây nôn, phải cung cấp oxy và hỗ trợ thông khí, đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay lập tức.