ACTH hormone là gì? ACTH hormone có chức năng gì?

ACTH hormone có vai trò vô cùng quan trọng trong cơ thể. Hãy cùng tìm hiểu về chức năng của ACTH hormone trong cơ thể trong bài viết sau.

ACTH hormone là gì?

ACTH là viết tắt của adrenocorticotropic hormone, một phân tử polypeptid dài 39 acid amin, do thùy trước tuyến yên tiết ra dưới tác động kích thích của hormone CRH từ hypothalamus. Hormone này kích thích vỏ thượng thận sản xuất glucocorticoid.

ACTH hormone có chức năng gì?

Hormone ACTH có tác dụng lên cấu trúc và chức năng của vỏ thượng thận. Nó kích thích sự tăng cường sản xuất các loại hormone như cortisol và androgen, đồng thời khuyến khích quá trình sinh tổng hợp hormon trong tuyến.

ACTH cũng ảnh hưởng đến não, tăng cường quá trình học tập, trí nhớ và cảm xúc sợ hãi.

Ngoài ra, hormone này cũng kích thích tế bào sắc tố sản xuất melanin, có thể dẫn đến việc tăng sắc tố trên da, hoặc khi thiếu ACTH có thể gây ra tình trạng da mất sắc tố (người bạch tạng).

Khi nồng độ CRH tăng, sự sản xuất ACTH cũng tăng, và ngược lại, khi CRH không có mặt, tuyến yên chỉ sản xuất một lượng nhỏ ACTH. Cortisol ảnh hưởng theo cả tác động điều hòa âm tính và dương tính.

Nồng độ ACTH theo chu kỳ sinh học, cao nhất vào khoảng 6-8 giờ sáng, giảm xuống và đạt mức thấp nhất vào 23 giờ, sau đó tăng trở lại vào sáng hôm sau.

Bình thường, nồng độ ACTH trong huyết tương vào buổi sáng dao động từ 10-50 pg/ml, có thể tăng cao lên đến 600 pg/ml khi mắc các tình trạng căng thẳng. Đối với người Việt Nam trưởng thành, nồng độ ACTH là khoảng 9,7773 +- 4,599 pg/ml.

ACTH hormone ở bệnh nhân mắc hội chứng Cushing

Trong trường hợp bệnh nhân mắc hội chứng Cushing (sản xuất cortisol quá mức), có hai trường hợp:

Nếu mức độ ACTH cao: Nguyên nhân có thể xuất phát từ tuyến yên hoặc các tuyến ngoại biên như phổi, tuyến tụy, tuyến ức, hoặc buồng trứng, có thể có khối u gây ra sản xuất ACTH quá mức.

Nếu mức độ ACTH dưới mức bình thường: Nguyên nhân thường là do ung thư biểu mô hoặc u tuyến thượng thận gây ra sự tăng sản xuất cortisol vượt quá mức cho phép.

ACTH hormone ở bệnh nhân mắc bệnh Addison

Trong trường hợp người mắc bệnh Addison (sản xuất cortisol không đủ):

• Nếu mức độ ACTH cao: Nguyên nhân có thể bắt nguồn từ tuyến thượng thận, ví dụ như tổn thương do xuất huyết, nhồi máu, tự miễn dịch; thiếu enzym bẩm sinh; phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận hoặc ức chế tuyến thượng thận sau khi sử dụng steroid ngoại sinh trong thời gian dài.

• Nếu mức độ ACTH thấp hơn mức bình thường: Có thể do suy yên tuyến yên.

Thay đổi nồng độ ACTH trong ngày như thế nào?

Thay đổi nồng độ ACTH trong ngày tương ứng với sự thay đổi của cortisol. Nồng độ ACTH từ 8 đến 10 giờ tối thường chỉ đạt khoảng ½ đến ⅔ so với mức buổi sáng từ 4 đến 8 giờ sáng.

Sự biến đổi hàng ngày của ACTH có thể bị ảnh hưởng khi gặp bệnh, đặc biệt là khi có khối u ảnh hưởng đến tuyến yên hoặc thượng thận. Sự căng thẳng có thể làm giảm hoặc loại bỏ sự thay đổi tự nhiên trong ngày.

Xét nghiệm ACTH được sử dụng để kiểm tra chức năng của tuyến yên và xác định nguyên nhân của hội chứng Cushing (sản xuất quá mức cortisol) và bệnh Addison (sản xuất không đủ cortisol).

Xét nghiệm định lượng ACTH máu

Mục đích

Phát hiện, xác định và theo dõi bệnh nhân có các biểu hiện liên quan đến sự dư thừa cortisol (gặp trong bệnh Cushing, hội chứng Cushing, hoặc hội chứng ACTH lạc chỗ) như béo phì (chủ yếu ở các phần bắp thân), mặt tròn, mụn trứng cá, da khô đặc, tăng lông, thường đi kèm với huyết áp cao, nồng độ natri cao, kali thấp, và đường huyết tăng cao.

Phát hiện, chẩn đoán và theo dõi bệnh nhân có các triệu chứng liên quan đến sự thiếu cortisol (gặp trong bệnh Addison, suy tuyến yên) như yếu cơ, mệt mỏi, suy giảm sự ngon miệng, giảm cân, da sậm, rụng tóc, mất chu kỳ kinh nguyệt, teo tinh hoàn, vô sinh, thường đi kèm với huyết áp thấp, nồng độ natri thấp, kali cao, và đường huyết thấp.

Chỉ định

Khi xuất hiện các triệu chứng sau, việc xét nghiệm hormone vỏ thượng thận cần thiết:

Triệu chứng giảm cortisol:

• Huyết áp thấp;
• Giảm cân không rõ nguyên nhân;
• Mất cảm giác thèm ăn;
• Yếu cơ, đau khớp, đau cơ;
• Da sậm màu;
• Tính tình thay đổi hoặc khó chịu.

Triệu chứng tăng cortisol:

• Mặt nhiều mụn;
• Béo phì, mặt tròn với nhiều mỡ tích tụ;
• Mọc lông nhiều trên mặt và tóc dày hơn;
• Kinh nguyệt bất thường ở phụ nữ.

Những yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm hormone vỏ thượng thận:

• Căng thẳng, chấn thương, hoặc giảm đường huyết và chất gây sốt có thể tăng nồng độ ACTH.
• Mang thai cũng có thể tăng nồng độ ACTH.
• Sử dụng thuốc như estrogen, insulin, ethanok, vasopressin có thể làm tăng nồng độ ACTH.
• Corticosteroid có thể làm giảm nồng độ ACTH.

Sự thay đổi nồng độ ACTH trong bệnh lý

Thông thường, sự thay đổi trong nồng độ ACTH và cortisol trong máu được đánh giá đồng thời. Nồng độ ACTH thường cao vào buổi sáng và giảm vào buổi tối, cần lấy mẫu máu vào khoảng 7 - 10 giờ sáng để đánh giá hợp lý kết quả về ACTH và cortisol.

Nồng độ ACTH bình thường trong máu của người khỏe mạnh, lấy mẫu từ 7 - 10 giờ sáng là 1,6 - 13,9 pmol/l (7,2 - 63,3 pg/mL).

Sự biến đổi của nồng độ ACTH và cortisol có thể xuất hiện trong các trường hợp sau:

• Nồng độ ACTH tăng và cortisol tăng: Thường gặp trong bệnh Cushing, do khối u của tuyến yên kích thích tuyến thượng thận, cũng như trong Hội chứng Cushing hoặc Hội chứng ACTH lạc chỗ. Điều trị ảnh hưởng đến tuyến thượng thận hoặc sử dụng steroid có thể gây ra tình trạng này.
• Nồng độ ACTH tăng và cortisol giảm: Thường gặp trong bệnh Addison, xuất phát từ suy thượng thận, làm giảm sản xuất cortisol và các hormone khác từ tuyến thượng thận.
• Nồng độ ACTH giảm và cortisol tăng: Có thể xảy ra trong bệnh U thượng thận, bao gồm cả u lành tính và ác tính, thường dẫn đến sản xuất cortisol thừa.
• Nồng độ ACTH giảm và cortisol giảm: Có thể xảy ra trong suy tuyến yên, làm giảm nồng độ cortisol và các hormone khác do sự suy giảm hoạt động của tuyến yên.

Trên đây là những chia sẻ về thông tin ACTH hormone là gì? ACTH hormone có chức năng gì? Hy vọng sau khi đọc xong bài viết, bạn có thể hiểu hơn về ACTH hormone cũng như cách để chăm sóc sức khỏe bản thân thật tốt.