Có nên nghiền nát viên nén khi uống thuốc không? Các loại thuốc viên không nên nghiền

Mỗi viên thuốc viên nén được bào chế khoa học với cấu trúc và lớp vỏ được thiết kế tỉ mỉ nhằm kiểm soát tốc độ và vị trí thuốc được hấp thụ trong cơ thể. Việc nghiền nát viên thuốc có thể làm phá vỡ cấu trúc tinh vi này, dẫn đến những hậu quả như giải phóng thuốc quá nhanh gây quá liều cấp tính hoặc thuốc bị phân hủy bởi acid dạ dày và mất tác dụng. Vậy đâu là những loại thuốc viên không nên bẻ hoặc nghiền và cần lưu ý gì khi sử dụng thuốc viên?

Có nên nghiền nát viên nén không?

Thực tế, không phải loại thuốc nào cũng được thiết kế để chịu tác động của lực nghiền hay nhai. Các nhà sản xuất dược phẩm thường áp dụng những công nghệ bào chế đặc biệt nhằm kiểm soát tốc độ giải phóng dược chất vào cơ thể. Việc tự ý phá vỡ cấu trúc nguyên bản của viên thuốc có thể làm thay đổi hoàn toàn cơ chế hoạt động của thuốc.

Để xác định một viên thuốc có an toàn khi bẻ hoặc nghiền hay không, cách nhanh nhất là bạn hãy quan sát kỹ hình dạng thuốc. Thông thường, nếu trên bề mặt viên thuốc có một đường rãnh nhỏ chia đôi hay còn gọi là vạch khía, đó là tín hiệu cho thấy nhà sản xuất cho phép bạn bẻ đôi viên thuốc để chia liều.

Trong trường hợp bạn thực sự gặp khó khăn khi nuốt nguyên viên thuốc, đừng vội vàng tự tìm cách xử lý mà hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ hoặc dược sĩ. Các chế phẩm dược hiện nay cung cấp rất nhiều dạng bào chế thay thế phù hợp hơn với nhu cầu của bạn như:

• Thuốc dạng lỏng (như siro thuốc).
• Thuốc bột pha hỗn dịch.
• Thuốc tiêm.
• Thuốc đặt.

Các chuyên gia y tế cũng có thể hướng dẫn bạn những kỹ thuật nuốt thuốc khoa học giúp quá trình này diễn ra trơn tru và dễ dàng hơn.

Vì sao không nên bẻ hoặc nghiền thuốc viên?

Hành động bẻ hoặc nghiền nát thuốc tưởng chừng đơn giản để giúp người bệnh dễ uống hơn, nhưng thực tế đây là một can thiệp làm thay đổi cấu trúc bào chế của thuốc. Dưới đây là những rủi ro tiềm ẩn khi tự ý bẻ hoặc nghiền thuốc:

• Gây quá liều hoặc ngộ độc cấp tính: Nhiều loại thuốc được bào chế dưới dạng giải phóng chậm, việc nghiền nát sẽ khiến toàn bộ lượng thuốc ồ ạt phóng thích vào máu cùng lúc, dẫn đến nguy cơ quá liều nguy hiểm và gia tăng các tác dụng phụ.
• Mất tác dụng do bị phá hủy bởi axit dạ dày: Một số thuốc (như thuốc bao tan trong ruột) có lớp vỏ đặc biệt để bảo vệ dược chất khỏi axit dạ dày. Nếu lớp vỏ này bị phá vỡ do nhai hoặc nghiền, thuốc sẽ bị dịch vị phân hủy ngay tại dạ dày trước khi kịp đến ruột để hấp thu, dẫn đến mất hoàn toàn hiệu quả điều trị.
• Gây kích ứng và tổn thương niêm mạc: Dược chất khi tiếp xúc trực tiếp có thể gây bỏng rát, loét niêm mạc miệng, thực quản hoặc dạ dày. Lớp vỏ bọc của viên thuốc vốn dĩ đóng vai trò như một lá chắn bảo vệ các cơ quan này khỏi sự kích ứng của hoạt chất.
• Thiếu liều điều trị cần thiết: Trong quá trình bẻ hoặc nghiền, một lượng thuốc có thể bị thất thoát. Đối với các loại thuốc có khoảng điều trị hẹp, sự hao hụt này có thể khiến nồng độ thuốc trong máu không đủ để chữa bệnh.
• Biến chất do tác nhân môi trường: Khi lớp bảo vệ bị mất, dược chất bên trong sẽ tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng, độ ẩm hoặc các thành phần trong thức ăn gây ra các phản ứng hóa học làm biến đổi hoạt chất, khiến thuốc mất tác dụng hoặc tạo ra các chất độc hại mới.
• Nguy cơ cho người thực hiện: Một số loại thuốc đặc trị có độc tính cao. Việc nghiền thuốc có thể tạo ra bụi thuốc, khiến người thực hiện vô tình hít phải hoặc tiếp xúc qua da, gây dị ứng hoặc nhiễm độc không mong muốn.

Các loại thuốc viên không nên bẻ hoặc nghiền

Dưới đây là danh sách các nhóm thuốc mà bạn cần lưu ý không được bẻ, nghiền hoặc nhai để đảm bảo an toàn cho sức khỏe:

Thuốc giải phóng dược chất kéo dài

Loại thuốc này sẽ giải phóng dược chất từ từ vào cơ thể, giúp duy trì nồng độ thuốc ổn định trong suốt 12 hoặc 24 giờ, cho phép người bệnh chỉ cần uống 1 - 2 lần mỗi ngày. Nếu bạn nghiền nát những viên thuốc này, toàn bộ lượng dược chất khổng lồ sẽ ồ ạt phóng thích vào máu cùng một lúc thay vì rải đều trong ngày, dẫn đến nguy cơ quá liều ngay sau khi uống và sau đó là tình trạng thiếu thuốc vào cuối ngày.

Hãy kiểm tra trên vỉ thuốc hoặc tên thuốc các ký hiệu cảnh báo như: LA, SR, ER, XR, CR, CD hoặc DR để nhận biết nhóm này.

Thuốc có lớp màng bao đặc biệt

Một số viên thuốc được bao một lớp đặc biệt, thường được ký hiệu là EC (Enteric Coated). Lớp vỏ này có hai nhiệm vụ:

• Bảo vệ dạ dày khỏi bị kích ứng bởi dược chất.
• Bảo vệ dược chất không bị axit dạ dày phá hủy trước khi nó kịp xuống đến ruột non để hấp thu.

Hành động nhai hoặc nghiền sẽ phá vỡ lớp lá chắn này. Hậu quả là thuốc có thể bị axit dạ dày phân hủy làm mất tác dụng hoàn toàn hoặc ngược lại, thuốc tấn công trực tiếp niêm mạc dạ dày gây đau đớn, nôn mửa và loét.

Ngoài ra, một số lớp bao phim còn giúp che giấu mùi vị đắng gắt, việc nghiền nát sẽ khiến thuốc trở nên cực kỳ khó uống.

Các loại thuốc gây độc tế bào

Nhóm này thường bao gồm các thuốc điều trị ung thư (hóa trị), thuốc ức chế miễn dịch hoặc một số loại hormone. Việc giữ nguyên vẹn viên thuốc không chỉ quan trọng đối với người bệnh mà còn để bảo vệ người chăm sóc.

Khi các viên thuốc này bị nghiền hoặc bẻ, chúng tạo ra bụi thuốc độc hại bay trong không khí. Nếu người thân hoặc nhân viên y tế vô tình hít phải hoặc để bụi thuốc tiếp xúc với da, mắt, họ có thể bị nhiễm độc hoặc chịu các tác động xấu đến sức khỏe, đặc biệt nguy hiểm với phụ nữ mang thai.

Thuốc đặt dưới lưỡi hoặc ngậm tan trong miệng

Đây là dạng bào chế được thiết kế để dược chất tan chảy và thẩm thấu trực tiếp qua hệ thống mao mạch dày đặc dưới lưỡi hoặc niêm mạc má để vào thẳng vòng tuần hoàn chung, bỏ qua đường tiêu hóa. Cách này giúp thuốc tác dụng cực nhanh.

Việc nhai hoặc nuốt chửng những viên thuốc này sẽ đưa chúng xuống dạ dày, nơi chúng bị dịch vị phá hủy hoặc chuyển hóa qua gan, làm giảm đáng kể hoặc mất hoàn toàn hiệu quả cấp cứu mong muốn.

Các dạng viên nang

Thuốc dạng nang không thích hợp để nghiền hoặc bẻ, cụ thể:

• Viên nang mềm: Chứa dịch thuốc lỏng, tuyệt đối không được cắt hoặc nhai vì dịch thuốc sẽ chảy ra ngoài, gây thất thoát liều lượng và mùi vị rất khó chịu.
• Viên nang cứng: Mặc dù một số loại có thể tháo vỏ để rắc bột thuốc vào thức ăn, nhưng không phải loại nào cũng vậy. Do đó, tự ý tháo vỏ nang có thể làm thay đổi dược động học của thuốc.

Những lưu ý khi dùng thuốc viên nén

Để đảm bảo an toàn và phát huy tối đa hiệu quả điều trị khi sử dụng thuốc dạng viên nén, bạn cần ghi nhớ những lưu ý quan trọng dưới đây.

• Tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định về liều lượng và thời gian dùng thuốc từ bác sĩ hoặc nhà sản xuất, tuyệt đối không tự ý thay đổi phác đồ điều trị.
• Giữ nguyên vẹn cấu trúc viên thuốc, tránh hành động nhai, bẻ hoặc nghiền nát các loại thuốc có màng bao đặc biệt hoặc cơ chế giải phóng chậm nếu không có chỉ định chuyên môn.
• Uống thuốc với một lượng nước lọc vừa đủ để hỗ trợ quá trình hòa tan, giúp dược chất được hấp thu tốt nhất và di chuyển thuận lợi xuống dạ dày.

Bài viết đã giải đáp câu hỏi: “Khi dùng thuốc có nên nghiền nát viên nén không?”. Quyết định nghiền nát hay bẻ viên thuốc không bao giờ nên là một lựa chọn tự phát. Mặc dù hành động này có thể giải quyết vấn đề khó nuốt tức thời, nhưng nó mang theo rủi ro đáng kể làm thay đổi dược động học của thuốc, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả điều trị và sức khỏe người bệnh. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng thuốc viên, nhằm đảm bảo rằng thuốc được sử dụng đúng cách và an toàn.