Nơ ron thần kinh: Định nghĩa, các bộ phận, chức năng, phân loại

Nơ ron thần kinh được gọi là tế bào thần kinh, chúng có nhiệm vụ gửi và nhận tín hiệu từ não của bạn. Tế bào thần kinh gồm ba phần riêng biệt là thân tế bào, sợi trục và đuôi gai. 3 bộ phận này giúp tế bào thần kinh gửi và nhận các tín hiệu hóa học và điện. Cùng tìm hiểu thêm về tế bào thần kinh qua bài viết sau.

Nơ ron thần kinh là gì?

Nơ ron thần kinh hay còn gọi là tế bào thần kinh, chúng có nhiệm vụ gửi và nhận tín hiệu từ não của bạn. Dù tế bào thần kinh có nhiều điểm chung với các loại tế bào khác nhưng chúng vẫn có cấu trúc và chức năng riêng biệt. Tế bào thần kinh có khả năng truyền tín hiệu điện và hóa học đến các tế bào khác nhờ các sợi thần kinh chuyên biệt (sợi trục). Các tế bào thần kinh cũng nhận được những tín hiệu này thông qua các phần mở rộng giống gốc (hay còn gọi là đuôi gai).

Nơ ron thần kinh nhiệm vụ gửi và nhận tín hiệu từ não của bạn

Khi mới chào đời, não người ước tính có khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh. Không như các loại tế bào khác, tế bào thần kinh không sản sinh hay tái tạo, chúng không được thay thế khi chúng chết.

Việc tạo ra các tế bào thần kinh mới gọi là sự hình thành thần kinh. Mặc quá trình hình thành thần kinh mới này chưa được hiểu rõ nhưng nó có thể xảy ra ở một số bộ phận của não sau khi sinh. Các nhà nghiên cứu sau khi có cái nhìn sâu sắc về tế bào thần kinh và hình thành thần kinh, họ cũng đang nghiên cứu thêm để phát hiện ra các liên kết đến bệnh thoái hóa thần kinh (Alzheimer và Parkinson).

Nơ ron thần kinh gồm các bộ phận nào?

Tùy thuộc vào vai trò và vị trí của các tế bào thần kinh mà chúng sẽ có sự khác nhau về hình dạng, kích thước và cấu trúc. Tuy nhiên, đa số tất cả các tế bào thần kinh đều gồm 3 phần thiết yếu là: Thân tế bào, sợi trục và đuôi gai.

Nơ ron thần kinh gồm 3 phần là Thân tế bào, sợi trục và đuôi gai

Thân tế bào

Thân tế bào (hay còn gọi là soma) là lõi của tế bào thần kinh. Cơ thể tế bào sẽ mang thông tin di truyền, duy trì cấu trúc của tế bào thần kinh rồi cung cấp năng lượng giúp thúc đẩy các hoạt động. Thân tế bào chứa nhân và các bào quan chuyên biệt. Chúng được bao bọc trong một lớp màng để vừa được bảo vệ, vừa cho phép nó tương tác với môi trường xung quanh.

Sợi trục

Sợi trục là một cấu trúc dài, kết hợp với cơ thể tế bào tại một điểm nối chuyên biệt gọi là đồi sợi trục. Nhiều sợi trục được cách ly bằng một chất béo là myelin nhằm giúp sợi trục dẫn tín hiệu điện. 

Sợi nhánh

Đây là những rễ sợi phân nhánh ra khỏi thân tế bào. Sợi nhánh giống như râu, đuôi gai có vai trò nhận và xử lý tín hiệu từ sợi trục của các tế bào thần kinh khác. Nơ ron thần kinh có thể có nhiều hơn một bộ đuôi gai và được gọi là cây đuôi gai. 

Nơ ron thần kinh có chức năng gì?

Nơ ron thần kinh có nhiệm vụ mang thông tin đi khắp cơ thể

Tế bào thần kinh có các chức năng sau đây:

Synap thần kinh hóa học

Trong synap thần kinh hóa học, các tế bào thần kinh khác bị ảnh hưởng bởi hoạt động của điện thế thông qua một khoảng trống giữa các tế bào thần kinh được gọi là synap thần kinh.

Các synap thần kinh bao gồm:

• Một kết thúc trước synap;
• Một khe hở tiếp hợp;
• Một kết thúc sau synap.

Khi một điện thế hoạt động được tạo ra sẽ mang theo sợi trục đến điểm kết thúc trước synap. Điều này đã kích hoạt giải phóng các sứ giả hóa học và chúng được gọi là chất dẫn truyền thần kinh. Các phân tử này vượt qua khe hở synap rồi liên kết với các thụ thể ở phần cuối sau synap của một dendrite.

Tế bào thần kinh sau synap sẽ được kích thích bởi các chất dẫn truyền thần kinh, khiến nó tự tạo ra một điện thế hoạt động. Hơn nữa, chúng có thể ức chế Nơ ron thần kinh sau synap, ở trường hợp này, nó không tạo ra điện thế hoạt động.

Synap thần kinh điện

Các synap thần kinh điện chỉ có thể kích thích, xảy ra khi hai tế bào thần kinh được kết nối thông qua một điểm nối khoảng trống. Khoảng trống này nhỏ hơn nhiều so với synap thần kinh và nó gồm các kênh ion để truyền trực tiếp tín hiệu điện dương. Kết quả là, synap thần kinh điện sẽ nhanh hơn nhiều so với synap thần kinh hóa học. Mặc dù vậy nhưng tín hiệu sẽ giảm dần từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh tiếp theo, nên chúng truyền tải kém hiệu quả hơn.

Các loại Nơ ron thần kinh

Tế bào thần kinh có sự khác nhau về cấu trúc, chức năng và cấu tạo di truyền. Về mặt chức năng tế bào thần kinh được phân thành ba loại lớn, đó là: Tế bào cảm giác, vận động và tế bào thần kinh giữa.

Tế bào thần kinh cảm giác

Tế bào thần kinh cảm giác giúp bạn: Nếm, ngửi, nhìn, nghe và cảm nhận mọi thứ xung quanh. Các Nơ ron thần kinh cảm giác được kích hoạt bởi các yếu tố đầu vào vật lý và hóa học từ môi trường của bạn. Các yếu tố vật lý gồm: Âm thanh, cảm ứng, nhiệt và ánh sáng. Còn hóa chất đầu vào là: Mùi và vị.

Tế bào thần kinh vận động

Nghe tên là chúng ta cũng có thể biết được vai trò của tế bào thần kinh này, chúng có vai trò vận động, gồm cả vận động tự nguyện và không tự nguyện. Những tế bào thần kinh vận động cho phép não và tủy sống liên lạc với các cơ, các cơ quan và các tuyến trên toàn cơ thể. Tế bào thần kinh vận động gồm 2 loại: Dưới và trên.

Trong đó:

• Tế bào thần kinh vận động dưới mang tín hiệu từ tủy sống đến cơ trơn và cơ xương.
• Tế bào thần kinh vận động trên mang tín hiệu giữa não và tủy sống của bạn.

Tế bào thần kinh trung gian (Interneurons)

Tế bào thần kinh trung gian được tìm thấy trong não và tủy sống của bạn. Loại nơron thần kinh này là phổ biến nhất, nó sẽ truyền tín hiệu từ các tế bào thần kinh cảm giác và thần kinh trung gian khác đến các tế bào thần kinh vận động và thần kinh trung gian khác. Thông thường, tế bào thần kinh trung gian sẽ tạo thành các mạch phức tạp giúp bạn phản ứng với các kích thích bên ngoài.

Nơ ron thần kinh có vai trò quan trọng trong điều hòa hoạt động cơ thể và đảm bảo cho cơ thể hoạt động đồng bộ và chính xác. Hy vọng với các thông tin trong bài viết trên đã cung cấp những kiến thức có ích cho bạn!