Phẫu thuật Fontan là gì? Quy trình phẫu thuật Fontan

Bệnh tim bẩm sinh là căn bệnh mà trẻ sơ sinh có nguy cơ gặp phải ngay từ khi chào đời. Trong đó, bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất là trường hợp hiếm gặp nhất nhưng vẫn có khả năng gây suy tim ở trẻ rất cao. Phương pháp phẫu thuật Fontan chuyên điều trị bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất đang được áp dụng khá phổ biến hiện nay. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này trong bài viết sau.

Tìm hiểu về bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất

Tim bẩm sinh dạng một tâm thất là căn bệnh thuộc nhóm bệnh tim bẩm sinh, xảy ra do 2 van nhĩ thất của trẻ gộp chung vào buồng thất hay một van nhĩ thất cùng xuất hiện ở bên trong khoang nhĩ thất. Hiểu một cách đơn giản đó là khi mắc bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất, tim của trẻ sẽ không có sự xuất hiện của lỗ van 2 lá và lỗ van 3 lá. Từ đó gây ra hiện tượng thiểu sản tim trái hoặc hiện tượng van động mạch phổi không có và thiểu sản tâm thất phải.

Tim bẩm sinh dạng một tâm thất là căn bệnh thuộc nhóm bệnh tim bẩm sinh

Do đó, loại bệnh tim bẩm sinh này chỉ có một tâm thất với kích thước phù hợp để đảm nhiệm vai trò bơm máu đi khắp các cơ quan ở trong cơ thể. Theo nghiên cứu, phần lớn nguyên nhân gây ra tình trạng này do di truyền từ những thành viên trong gia đình hoặc trong quá trình mang thai, người mẹ nghiện ma túy, sử dụng nhiều rượu hoặc nhiễm một vài loại virus gây bệnh. Bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất thường có tỷ lệ thấp hơn những căn bệnh tim bẩm sinh khác, đồng thời xu hướng xảy ra ở trẻ nam sẽ nhiều hơn trẻ nữ.

Các bác sĩ cho biết, khi mắc bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất, người bệnh sẽ có một số biểu hiện như: Khó thở, vã mồ hôi, biếng ăn, không bú sữa, xuất hiện các cơn tím thiếu oxy…

Phương pháp phẫu thuật Fontan trị bệnh tim bẩm sinh một tâm thất

Với những người bệnh bị tim bẩm sinh dạng một tâm thất khi hội đủ những điều kiện cần thiết thì sẽ được bác sĩ chỉ định phẫu thuật Fontan. Đây là phương pháp tối ưu và được thực hiện sau khi người bệnh nhân đã nối thông động mạch chủ và động mạch phổi 2 chiều. Một số điều kiện cần để có thể tiến hành phẫu thuật Fontan đó là :

• Người bệnh trong độ tuổi từ 4 - 15, áp lực động mạch phổi < 15mmHg.
• Điện tâm đồ đo được cho kết quả nhịp xoang.
• Sức cản của phổi có giá trị < 4 đơn vị Wood/m2.
• Chỉ số McGoon và Nakata ở trong giới hạn bình thường.
• Khảo sát chức năng tim không có dấu hiệu bất thường.
• Van nhĩ thất không bị hẹp hay hở.
• Không xuất hiện tình trạng Shunt chủ phổi.

 Người bệnh có đủ điều kiện mới có thể tiến hành phẫu thuật Fontan

Trên thực tế, quy trình phẫu thuật Fontan theo các bước như sau:

• Các bác sĩ gây mê toàn thân, đặt Catheter 3 nòng ở đường truyền tĩnh mạch trung ương (chính là tĩnh mạch cảnh trong bên phải) và một đường truyền ở tĩnh mạch ở ngoại vi. Tiếp theo, đặt thông tiểu và thông ống dạ dày.
• Đặt đường theo dõi nhiệt độ ở hai cơ quan thực quản và hậu môn. Tiêm thuốc kháng đông cho toàn thân. Mổ một đường dọc xương ức, gỡ dính và khâu treo màng tim. 
• Tiến hành phẫu tích ở vùng tĩnh mạch chủ dưới (vị trí sát với cơ hoành). Sau đó đặt canuyn động mạch chủ, tĩnh mạch chủ trên cùng tĩnh mạch chủ dưới nối đến động mạch, tĩnh mạch của máy tim phổi.
• Luồn dây (lacs) để thắt 2 tĩnh mạch, thiết lập máy chạy tim phổi cùng thắt 2 tĩnh mạch. Truyền dịch để bảo vệ cơ tim vào gốc động mạch. Tiếp theo, chạy máy tim phổi và thực hiện thắt 2 tĩnh mạch. Tiến hành kẹp động mạch chủ, truyền dịch lạnh gốc động mạch chủ, sau đó cho nước lạnh vào màng tim rồi mở tâm nhĩ phải.
• Mở mạch Gore- tex hướng theo chiều dọc và khâu mạch Gore- tex vào tâm nhĩ phải. Sau đó, nối động mạch phổi bên phải với phần còn lại của tĩnh mạch chủ trên. Tiến hành mở cửa sổ mạch Gore- tex ở tâm nhĩ phải, đóng nhĩ phải kết hợp tháo tĩnh mạch.
• Đối với trường hợp shunt ngoài tim, đặt canuyn động mạch chủ và tĩnh mạch chủ dưới, động tĩnh mạch máy tim phổi. Tiếp đến luồn dây và thắt tĩnh mạch chủ ở dưới, chạy máy tim phổi kết hợp thắt tĩnh mạch chủ dưới.

 Phụ huynh cần chủ động đưa trẻ đến thăm khám khi có dấu hiệu bất thường về tim mạch

• Cắt tĩnh mạch chủ dưới ra khỏi tâm nhĩ phải và đóng tâm nhĩ phải. Tạo cửa sổ mạch Gore- tex nhân tạo đến tâm nhĩ phải. Sau đó thắt hoặc cắt thân của động mạch phổi và chạy máy tim phổi hỗ trợ.
• Ngưng máy tim phổi và rút ống, tiến hành trung hòa. Kết hợp cầm máu cho bệnh nhân và dẫn lưu màng tim sau xương ức. Cuối cùng, đặt điện cực ở tim và đóng vết mổ theo trình tự các lớp giải phẫu.

Chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật Fontan

Cần theo dõi sau phẫu thuật để có cách xử trí kịp thời các biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Cần theo dõi sinh hiệu gồm mạch, huyết áp, nhịp thở, nhiệt độ.
• Theo dõi khí máu động mạch và độ bão hòa oxy.
• Chụp phim phổi cho bệnh nhân để theo dõi.
• Dẫn lưu ngực cần lưu về một số yếu tố như lượng dịch dẫn lưu, tính chất dịch dẫn lưu mỗi 1 giờ 1 lần.
• Theo dõi tình trạng suy tim trên bệnh nhân.
• Nếu bệnh nhân bị xẹp phổi thì cần hướng dẫn bệnh nhân thở với bóng, kích thích, vỗ ho và soi hút phế quản.
• Theo dõi tình trạng suy tuần hoàn Fontan trên bệnh nhân sau phẫu thuật.
• Nếu xuất hiện tình trạng chảy máu đỏ trong 2 hoặc 3 giờ đầu sau mổ, lượng 200ml/giờ qua dẫn lưu thì cần phẫu thuật lại và cầm máu.
• Bệnh nhân cần thực hiện siêu âm tim trước khi xuất viện và sau 6 tháng phẫu thuật.
• Cần tái khám để làm siêu âm kiểm tra.

Phẫu thuật Fontan hiện là phương pháp ngoại khoa chuyên xử lý tình trạng tim bẩm sinh dạng một tâm thất, trên cơ sở tạo ra một cầu nối ở ngoài tim bằng mạch nhân tạo giúp người bệnh mau chóng hồi phục. Do đó, để đảm bảo an toàn người bệnh khi có những dấu hiệu của căn bệnh tim bẩm sinh thì cần chú ý và nhanh chóng đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và có chỉ định điều trị phù hợp.

Thùy Dung

Nguồn tham khảo: Tổng hợp