Phẫu thuật tim hở là gì? Quy trình phẫu thuật tim hở diễn ra như thế nào?

Trước thực trạng tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch ngày càng gia tăng tại Việt Nam và trên toàn thế giới, phẫu thuật tim hở đã trở thành một giải pháp then chốt, mang lại hy vọng kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Đây là một kỹ thuật phức tạp nhưng hiệu quả, giúp xử lý các tổn thương tim nghiêm trọng mà các phương pháp nội khoa không thể đáp ứng. 

Phẫu thuật tim hở là gì?

Phẫu thuật tim hở là một kỹ thuật phẫu thuật chuyên sâu, trong đó bác sĩ mở lồng ngực để tiếp cận trực tiếp trái tim và thực hiện các can thiệp cần thiết. Trong quá trình phẫu thuật, tim được tạm thời ngưng hoạt động, và máy tim - phổi nhân tạo được sử dụng để duy trì tuần hoàn máu và cung cấp oxy cho cơ thể. Phẫu thuật tim hở là phương pháp tiêu chuẩn để điều trị các bệnh lý tim phức tạp như hẹp hở van tim, bệnh mạch vành, dị tật tim bẩm sinh, hoặc suy tim giai đoạn cuối.

Phẫu thuật tim hở đóng vai trò quan trọng trong:

• Khôi phục chức năng tim: Sửa chữa hoặc thay thế các cấu trúc tim bị tổn thương, như van tim hoặc mạch máu.
• Cải thiện lưu thông máu: Đảm bảo máu được bơm hiệu quả đến các cơ quan trong cơ thể.
• Ngăn ngừa biến chứng: Giảm nguy cơ suy tim, nhồi máu cơ tim, hoặc đột tử do bệnh lý tim mạch.

Phương pháp này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa đội ngũ bác sĩ phẫu thuật, gây mê, và điều dưỡng, cùng với trang thiết bị hiện đại để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Những trường hợp cần chỉ định phẫu thuật tim hở

Phẫu thuật tim hở được chỉ định trong các trường hợp bệnh lý tim nghiêm trọng, khi các phương pháp điều trị nội khoa hoặc can thiệp ít xâm lấn không còn hiệu quả. Dưới đây là những tình trạng phổ biến yêu cầu phẫu thuật:

Bệnh van tim

Van tim bị hẹp hoặc hở (như hẹp van động mạch chủ, hở van hai lá) làm cản trở dòng máu hoặc gây rò rỉ máu ngược. Phẫu thuật tim hở giúp:

• Sửa chữa van tim bị tổn thương bằng cách khâu hoặc tái tạo cấu trúc van.
• Thay thế van tim bằng van nhân tạo hoặc van sinh học nếu van bị hỏng nặng.

Bệnh mạch vành

Bệnh mạch vành xảy ra khi các động mạch vành bị hẹp hoặc tắc, làm giảm lưu lượng máu đến cơ tim. Phẫu thuật tim hở, cụ thể là bắc cầu động mạch vành (CABG), tạo đường dẫn mới để tái thông máu, đặc biệt trong các trường hợp tắc nghẽn nặng không thể điều trị bằng đặt stent.

Dị tật tim bẩm sinh

Nhiều trẻ em sinh ra với các dị tật tim như thông liên thất, thông liên nhĩ, hoặc tứ chứng Fallot cần phẫu thuật tim hở từ sớm để:

• Sửa chữa các lỗ thông hoặc cấu trúc bất thường trong tim.
• Ngăn ngừa suy tim hoặc các biến chứng phát triển không đều.

Suy tim giai đoạn cuối

Ở những bệnh nhân suy tim nặng, phẫu thuật tim hở có thể được thực hiện để:

• Lắp đặt thiết bị hỗ trợ tâm thất (LVAD) nhằm hỗ trợ chức năng bơm máu.
• Chuẩn bị cho ghép tim trong trường hợp tim không còn khả năng hoạt động hiệu quả.

Chỉ định phẫu thuật cần được đánh giá kỹ lưỡng dựa trên tình trạng bệnh lý, tuổi tác, và sức khỏe tổng quát của bệnh nhân.

Quy trình phẫu thuật tim hở diễn ra như thế nào?

Phẫu thuật tim hở là một quy trình phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chăm sóc cẩn thận trước, trong, và sau mổ. Dưới đây là các giai đoạn chính của quy trình.

Giai đoạn chuẩn bị

Trước khi tiến hành phẫu thuật tim hở, bệnh nhân sẽ trải qua:

• Đánh giá toàn diện: Bao gồm xét nghiệm máu, điện tâm đồ (ECG), siêu âm tim, chụp CT hoặc MRI, và chụp mạch vành để xác định mức độ tổn thương tim.
• Điều chỉnh yếu tố nguy cơ: Bệnh nhân có thể được yêu cầu ngừng hút thuốc, kiểm soát huyết áp, đường huyết, hoặc điều chỉnh thuốc (như thuốc chống đông máu).
• Tư vấn với bác sĩ: Bác sĩ phẫu thuật và chuyên gia gây mê sẽ giải thích quy trình, rủi ro, và lợi ích để bệnh nhân hiểu rõ và chuẩn bị tâm lý.

Bệnh nhân thường cần nhịn ăn từ 6 - 8 giờ trước mổ và tuân thủ các hướng dẫn cụ thể của đội ngũ y tế.

Trong khi phẫu thuật

Quy trình phẫu thuật tim hở bao gồm các bước sau:

1. Gây mê toàn thân: Bệnh nhân được gây mê để không cảm thấy đau và bất tỉnh trong suốt ca mổ.
2. Mở lồng ngực: Bác sĩ rạch một đường dài ở giữa ngực (cắt xương ức) để tiếp cận trái tim.
3. Kết nối máy tim - phổi: Tim được tạm ngưng hoạt động, và máy tim - phổi nhân tạo đảm nhận vai trò bơm máu và cung cấp oxy cho cơ thể.
4. Thực hiện can thiệp: Tùy thuộc vào bệnh lý, bác sĩ sẽ sửa chữa van tim, bắc cầu động mạch vành, hoặc khắc phục dị tật bẩm sinh.
5. Đóng lồng ngực: Sau khi hoàn tất, tim được khởi động lại, máy tim - phổi được ngắt, và xương ức được cố định bằng dây thép hoặc tấm kim loại.

Thời gian phẫu thuật thường kéo dài từ 3 - 6 giờ, tùy thuộc vào mức độ phức tạp của bệnh lý.

Giai đoạn hậu phẫu

Sau phẫu thuật tim hở, bệnh nhân được chuyển đến phòng hồi sức tích cực (ICU) để:

• Theo dõi sát sao: Các chỉ số sinh tồn như nhịp tim, huyết áp, và nồng độ oxy được kiểm tra liên tục.
• Quản lý đau: Thuốc giảm đau được sử dụng để giúp bệnh nhân thoải mái hơn.
• Hỗ trợ hô hấp: Một số bệnh nhân cần máy thở trong vài giờ hoặc ngày đầu sau mổ.

Bệnh nhân thường nằm viện từ 5 - 10 ngày, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và tiến trình hồi phục.

Phục hồi sau phẫu thuật tim hở: Những điều cần lưu ý

Hồi phục sau phẫu thuật tim hở là một quá trình dài, thường kéo dài từ 6 - 12 tuần, đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn y tế để đảm bảo kết quả tốt nhất.

Chăm sóc sau mổ

Chăm sóc sau phẫu thuật tim đóng vai trò thiết yếu trong quá trình hồi phục:

• Tái khám định kỳ: Bệnh nhân cần tái khám theo lịch, thường sau 1 - 2 tuần, 1 tháng, và 3 tháng để đánh giá chức năng tim và kiểm tra vết mổ.
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn nhạt, ít chất béo bão hòa, giàu rau xanh, trái cây, và protein nạc (như cá, ức gà) giúp hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
• Phục hồi chức năng tim mạch: Tham gia các chương trình tập luyện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia, bắt đầu từ các bài tập nhẹ như đi bộ, sau đó tăng dần cường độ.
• Tập luyện vừa sức: Tránh nâng vật nặng hoặc vận động mạnh trong 6 - 8 tuần đầu. Đi bộ 15 - 30 phút mỗi ngày là lựa chọn phù hợp.
• Quan sát dấu hiệu cảnh báo: Liên hệ bác sĩ ngay nếu có triệu chứng như khó thở, đau ngực dữ dội, sốt, hoặc sưng đỏ quanh vết mổ.

Biến chứng tiềm ẩn

Mặc dù phẫu thuật tim hở có tỷ lệ thành công cao, nhưng vẫn có nguy cơ xảy ra các biến chứng như:

• Nhiễm trùng vết mổ.
• Rối loạn nhịp tim.
• Tụ máu hoặc huyết khối.
• Suy giảm chức năng tim tạm thời.

Việc chăm sóc đúng cách và tái khám định kỳ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Phẫu thuật tim hở là một phương pháp điều trị mang tính quyết định, giúp xử lý hiệu quả các bệnh lý tim nghiêm trọng. Dù là một thủ thuật phức tạp, với sự tiến bộ của y học hiện đại và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, phẫu thuật tim hở mang lại cơ hội sống khỏe mạnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho hàng triệu bệnh nhân. Để đạt kết quả tốt nhất, bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn chăm sóc trước và sau mổ, đồng thời lựa chọn cơ sở y tế uy tín với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm.