Vì sao lại bị chảy nước mắt khi cắt hành tây? Mẹo cắt hành không bị cay mắt

Hiện tượng chảy nước mắt nếu cắt hành tây là phản ứng tự nhiên của hệ thần kinh và tuyến lệ nhằm bảo vệ mắt khỏi các chất kích thích bay hơi. Dưới tác động của enzym và hợp chất lưu huỳnh, hành tây tạo ra khí gây kích ứng niêm mạc mắt, dẫn đến phản xạ tiết nước mắt. Cùng tìm hiểu chi tiết cơ chế y học đằng sau hiện tượng này và các mẹo giúp giảm kích ứng mắt khi cắt hành tây.

Vì sao ta bị chảy nước mắt khi cắt hành tây?

Cắt hành tây bị chảy nước mắt là một phản xạ sinh lý tự nhiên của cơ thể nhằm bảo vệ mắt khỏi các tác nhân gây kích ứng hóa học. Dưới góc nhìn y học, đây là kết quả của một chuỗi phản ứng hóa học phức tạp xảy ra ngay sau khi lớp tế bào của hành tây bị cắt đứt.

Khi bạn cắt hành tây, các tế bào thực vật bị phá vỡ, giải phóng enzym alliinase, một loại enzym đặc trưng của họ hành. Enzym này phản ứng với các hợp chất chứa lưu huỳnh tự nhiên có trong hành tây (đặc biệt là S-1-propenyl-L-cysteine sulfoxide) để tạo thành một chất khí dễ bay hơi gọi là syn-propanethial-S-oxide. Đây chính là nguyên nhân gây ra cảm giác cay mắt và kích thích tuyến lệ.

Khi khí này tiếp xúc với độ ẩm trong không khí hoặc hơi nước trên bề mặt nhãn cầu, nó chuyển hóa thành axit sulfuric loãng (H₂SO₄). Mặc dù ở nồng độ rất thấp, nhưng axit sulfuric vẫn đủ để kích thích các thụ thể thần kinh cảm giác trên giác mạc. Hệ thần kinh sau đó gửi tín hiệu đến tuyến lệ để tiết nước mắt nhằm rửa trôi chất kích thích, giúp bảo vệ mắt khỏi tổn thương hóa học.

Đây là một cơ chế tự bảo vệ tự nhiên và hoàn toàn vô hại, nhưng có thể gây khó chịu nếu bạn thường xuyên nấu ăn hoặc phải xử lý lượng hành lớn.

Mẹo cắt hành không bị cay mắt

Khi cắt hành tây, các hợp chất chứa lưu huỳnh phản ứng với enzym trong hành tạo ra khí kích thích, gây cay và chảy nước mắt. Tuy nhiên, có nhiều cách đơn giản giúp bạn hạn chế cảm giác khó chịu này, vừa hiệu quả vừa an toàn cho mắt.

Dùng dao thật sắc

Dùng dao thật sắc giúp cắt nhanh, gọn, hạn chế phá vỡ cấu trúc tế bào, nhờ đó lượng khí cay bay ra giảm đáng kể. Đây là mẹo đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả trong việc giảm kích ứng mắt.

Làm lạnh hành tây trước khi cắt

Trước khi sơ chế, hãy đặt hành tây vào ngăn đá tủ lạnh khoảng 10-15 phút. Nhiệt độ thấp làm giảm hoạt động của enzym alliinase và làm chậm phản ứng sinh ra hợp chất lưu huỳnh bay hơi.

Ngoài ra, môi trường lạnh còn khiến hơi cay bay hơi chậm hơn, giúp bạn gần như không còn cảm giác bỏng rát.

Cắt hành trong nước hoặc dưới vòi nước chảy

Đây là một mẹo hiệu quả được nhiều đầu bếp chuyên nghiệp áp dụng. Khi bạn cắt hành trong nước hoặc dưới vòi nước chảy nhẹ, nước sẽ giúp hòa tan và cuốn trôi các hợp chất kích ứng trước khi chúng kịp bay lên không khí. Khi thao tác, nên dùng thớt chống trơn và đảm bảo an toàn vì nước có thể làm dao dễ trượt.

Cắt hành ở nơi thông thoáng

Không gian kín khiến các hợp chất lưu huỳnh dễ tích tụ quanh mắt, gây cay mạnh hơn. Vì thế, hãy cắt hành gần cửa sổ, quạt gió hoặc máy hút mùi. Luồng không khí sẽ thổi bay hơi cay, làm giảm nồng độ chất kích thích trong không gian bếp.

Nếu có thể, bạn nên đặt một chiếc quạt nhỏ gần khu vực cắt để khí cay bị thổi ra xa vùng mặt.

Cắt phần gốc hành sau cùng

Phần gốc hành (nơi mọc rễ) là vị trí tập trung nhiều hợp chất lưu huỳnh nhất. Khi bạn cắt phần này đầu tiên, enzym và khí cay sẽ thoát ra nhiều hơn. Hãy cắt thân hành trước, giữ nguyên phần gốc đến cuối cùng. Sau khi hoàn thành các lát hành, mới cắt bỏ phần gốc còn lại.

Đeo kính khi cắt hành

Nếu bạn có đôi mắt nhạy cảm hoặc thường xuyên phải nấu ăn, đeo kính bảo hộ hoặc kính bơi là lựa chọn lý tưởng. Lớp kính tạo ra một hàng rào vật lý ngăn khí cay tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc mắt.

Dùng chanh hoặc giấm chà lên dao hoặc thớt

Trong chanh và giấm có chứa axit nhẹ, có khả năng trung hòa hợp chất lưu huỳnh. Trước khi cắt hành, bạn có thể chà nửa quả chanh lên dao hoặc thớt, hoặc thoa một lớp mỏng giấm ăn. Khi các phân tử lưu huỳnh tiếp xúc với bề mặt axit, chúng bị biến đổi, không còn gây kích ứng mạnh, giúp giảm cay mắt hiệu quả.

Cắt hành gần hơi nước nóng

Một mẹo khác là cắt hành gần nồi nước nóng hoặc hơi nước bốc lên. Hơi nước giúp hấp thu và hòa tan các phân tử propanethial S-oxide trong không khí, ngăn chúng bay tới mắt.

Dùng dụng cụ hỗ trợ thay cho dao cắt tay

Nếu không cần thái hành thủ công, hãy dùng máy băm, dao bấm hoặc hộp thái rau củ đa năng. Các thiết bị này giúp bạn thao tác nhanh và tránh tiếp xúc trực tiếp với hơi hành. Đồng thời, chúng còn giúp bảo vệ da tay khỏi tinh dầu hành, chất có thể gây khô hoặc kích ứng nhẹ ở một số người.

Cắt hành tây bị chảy nước mắt có sao không?

Cắt hành tây bị chảy nước mắt là phản ứng hoàn toàn bình thường của cơ thể, không gây hại cho sức khỏe. Khi hành tây bị cắt, các tế bào của nó bị phá vỡ, giải phóng enzym alliinase phản ứng với các hợp chất chứa lưu huỳnh để tạo ra khí propanethial-S-oxide, một chất kích thích mạnh với niêm mạc mắt. Khi khí này tiếp xúc với độ ẩm trong mắt, nó chuyển hóa thành axit sulfuric loãng, gây cảm giác cay xè, kích ứng và khiến tuyến lệ hoạt động để tiết nước mắt rửa trôi chất gây hại.

Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy mắt đau rát, đỏ kéo dài hoặc chảy nước mắt quá mức, có thể do tiếp xúc với lượng hơi hành quá nhiều hoặc mắt bạn đang nhạy cảm. Trong trường hợp này, nên rửa mắt bằng nước sạch để làm dịu niêm mạc.

Nhìn chung, cắt hành tây bị chảy nước mắt không nguy hiểm, mà chỉ là phản xạ tự vệ tự nhiên của mắt nhằm bảo vệ khỏi các tác nhân kích thích hóa học.

Hiện tượng cay và chảy nước mắt khi cắt hành tây là hoàn toàn bình thường và không gây nguy hiểm cho mắt. Khi áp dụng các mẹo nhỏ trên giúp bạn giảm đáng kể cảm giác khó chịu, bảo vệ niêm mạc mắt và tạo sự thoải mái khi chế biến món ăn.