Bệnh liệt dạ dày: Khi dạ dày “ngủ quên” và hành trình tìm lại cảm giác no đúng nghĩa

Thức ăn không tiêu, dạ dày không “hoạt động”, liệu bạn đã nghe tới liệt dạ dày?

Trong khi các bệnh như viêm loét dạ dày hay trào ngược đã trở nên quen thuộc, liệt dạ dày lại âm thầm ảnh hưởng đến hàng triệu người. Đặc biệt, với Tháng Nhận thức về Liệt dạ dày vào tháng 8 hàng năm, đây là thời điểm tốt để bạn tìm hiểu về căn bệnh đang khiến nhiều người “ăn không ngon - ngủ không yên”.

Liệt dạ dày, hay còn gọi là tình trạng chậm làm rỗng dạ dày, là một rối loạn chức năng ảnh hưởng đến hệ thần kinh và cơ dạ dày. Thay vì co bóp mạnh mẽ để đẩy thức ăn xuống ruột non, dạ dày "lười biếng" khiến thức ăn lưu lại lâu hơn bình thường, dẫn đến các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng. Bệnh không phải do tắc nghẽn cơ học mà chủ yếu từ sự suy yếu của các cơn co thắt cơ dạ dày.

Đây là một rối loạn hệ thống thần kinh điều hòa vận động của hệ tiêu hóa, bao gồm sự co bóp của cơ dạ dày bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng “ứ đọng thức ăn”.

Bạn ăn mà không thấy đói, ăn ít mà đã đầy? Đừng xem thường “liệt dạ dày”!

Triệu chứng của liệt dạ dày thường không rầm rộ ngay từ đầu. Thay vào đó, nó âm thầm làm bạn mệt mỏi sau mỗi bữa ăn, khiến cuộc sống hàng ngày trở nên khó chịu. Các dấu hiệu dễ nhận biết bao gồm:

• Buồn nôn, nôn, đặc biệt là sau khi ăn;
• Cảm giác no sớm dù mới ăn một lượng nhỏ thức ăn;
• Chướng bụng, đầy hơi, đau lâm râm vùng bụng;
• Sụt cân không rõ nguyên nhân;
• Ăn không ngon miệng, có thể kèm theo ợ chua hoặc trào ngược.

Ở người bệnh đái tháo đường, liệt dạ dày còn gây rối loạn đường huyết nghiêm trọng do thức ăn tiêu hóa thất thường, làm tăng nguy cơ hạ đường huyết muộn hoặc tăng đường huyết bất thường.

Vì sao dạ dày “đình công”? Những nguyên nhân ít ai ngờ tới

Nguyên nhân chính của bệnh liệt dạ dày thường liên quan đến tổn thương dây thần kinh phế vị, phụ trách kiểm soát hoạt động co bóp của dạ dày. Khi dây thần kinh này bị hỏng, các tín hiệu từ não bộ không thể kích hoạt cơ dạ dày một cách hiệu quả, dẫn đến thức ăn tích tụ.

Liệt dạ dày có thể xuất hiện sau một cuộc phẫu thuật, sau một đợt bệnh, hoặc đôi khi chẳng vì lý do gì cả.

Ngoài đái tháo đường, các nguyên nhân khác đã biết của liệt dạ dày bao gồm:

• Biến chứng sau phẫu thuật, và xạ trị vùng bụng hoặc thực quản.
• Các rối loạn thần kinh khác như Parkinson, xơ cứng bì, đa xơ cứng.
• Sử dụng một số loại thuốc kéo dài như opioid (giảm đau), thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng cholinergic...
• Trường hợp vô căn (idiopathic), tức là nguyên nhân không thể xác định chính xác ghi nhận lên đến 40% số ca.

Đáng chú ý, stress kéo dài, rối loạn lo âu cũng có thể khiến triệu chứng giống liệt dạ dày nặng thêm, dù không phải là nguyên nhân trực tiếp.

Làm sao biết mình mắc bệnh? Đừng tự đoán khi chưa kiểm tra đúng cách

Chẩn đoán bệnh liệt dạ dày đòi hỏi sự kết hợp giữa lịch sử bệnh lý, khám lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu, vì triệu chứng có thể trùng lặp với nhiều bệnh tiêu hóa khác. Bác sĩ thường bắt đầu bằng cách loại trừ các nguyên nhân gây tắc nghẽn, như nội soi dạ dày để kiểm tra xem có u hoặc hẹp không.

• Xét nghiệm vàng chuẩn cho bệnh là Gastric Emptying Scintigraphy (GES). Bạn sẽ ăn một bữa ăn chứa chất phóng xạ nhẹ và được theo dõi bằng máy quét để đo tốc độ thức ăn rời khỏi dạ dày.
• Ngoài ra, có thể sử dụng Gastric Emptying Breath Test (GEBT) - một phương pháp không phóng xạ, đo khí thở sau khi ăn. Nếu cần, bác sĩ sẽ chỉ định thêm X-quang, siêu âm, hoặc đo pH dạ dày để đánh giá nhu động ruột toàn diện.

Dạ dày của bạn “ngủ quên” thì phải làm sao?

Tùy vào mức độ triệu chứng, điều trị liệt dạ dày có thể bắt đầu từ chế độ ăn uống, sau đó kết hợp thuốc và trong những trường hợp nặng, có thể can thiệp y khoa sâu hơn.

Ăn đúng cách để dạ dày không quá tải

Chế độ ăn đúng không chỉ giảm triệu chứng mà còn giúp phòng tránh suy dinh dưỡng và mất nước - hai biến chứng phổ biến của bệnh.

Các nguyên tắc cơ bản:

• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày (5 - 6 bữa), giảm khối lượng mỗi lần ăn.
• Tránh thực phẩm nhiều chất béo và chất xơ không tan như rau sống, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, hạt, trái cây có vỏ.
• Ưu tiên thực phẩm mềm, lỏng như súp, cháo, sinh tố, thực phẩm nghiền nát.
• Ngồi thẳng sau ăn 1 - 2 tiếng, không nằm xuống hoặc hoạt động mạnh.

Thuốc hỗ trợ khi chế độ ăn là chưa đủ

Thuốc được sử dụng để kích thích co bóp dạ dày và giảm triệu chứng. Các prokinetic agents như Metoclopramide (được FDA phê duyệt), Erythromycin, hoặc Domperidone giúp tăng cường nhu động, theo chỉ định của bác sĩ. Để kiểm soát buồn nôn và nôn, có thể dùng antiemetic agents như Prochlorperazine hoặc Ondansetron.

Tuy nhiên, cần lưu ý tác dụng phụ của Metoclopramide. Thuốc có thể gây rối loạn vận động nếu dùng lâu dài, bạn nên chỉ sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.

Cần đến thủ thuật chuyên sâu khi bệnh nặng hơn

Một số trường hợp không đáp ứng thuốc hoặc bị sụt cân nghiêm trọng có thể cần:

• Đặt ống nuôi ăn vào ruột non (jejunostomy) hoặc truyền dinh dưỡng tĩnh mạch (TPN).
• Gastric electrical stimulation: Cấy thiết bị tạo nhịp nhẹ vào thành dạ dày, giúp tăng co bóp - được FDA chấp thuận với bệnh nhân tiểu đường kháng trị.
• G-POEM (Gastric Peroral Endoscopic Myotomy): Thủ thuật nội soi mới, giúp cải thiện tốc độ rỗng dạ dày bằng cách cắt cơ môn vị, hiện còn đang trong quá trình nghiên cứu.

Bệnh liệt dạ dày có chữa khỏi không? Câu trả lời là: Có thể sống ổn với nó

Liệt dạ dày không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng sự kết hợp đa chiều có thể giúp bạn sống thoải mái hơn.

Những điều quan trọng bạn cần nhớ là:

• Đừng bỏ bữa, đừng để sụt cân mất kiểm soát.
• Ghi lại nhật ký triệu chứng để theo dõi sự tiến triển.
• Luôn trao đổi với bác sĩ nếu xuất hiện triệu chứng mới hoặc nặng hơn.
• Tâm lý tích cực đóng vai trò lớn trong việc đối phó với bệnh mạn tính như liệt dạ dày.

Đặc biệt, với người đái tháo đường, việc kiểm soát đường huyết ổn định không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn phòng ngừa tiến triển của bệnh.

Dạ dày có thể "ngủ quên", nhưng bạn đừng bỏ quên sức khỏe của mình

Sống chung với liệt dạ dày là một hành trình không dễ dàng, không phải vì nó quá nguy hiểm, mà vì nó đòi hỏi sự hiểu biết, kiên trì và đồng hành lâu dài giữa bệnh nhân và bác sĩ.

Không phải ai bị đầy bụng, buồn nôn cũng mắc liệt dạ dày. Nhưng nếu các triệu chứng này kéo dài, làm ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày, thì đừng chần chừ, hãy gặp chuyên gia tiêu hóa để được chẩn đoán và điều trị chính xác.

Liệt dạ dày tuy ít người biết đến nhưng có thể nghiêm trọng nếu không được nhận diện và điều trị đúng cách. Việc hiểu bệnh, nhận biết dấu hiệu và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ sẽ giúp bạn “đánh thức” dạ dày, lấy lại niềm vui khi ăn uống.