Cây bời lời là cây gì? Trong y học, bời lời có công dụng như thế nào?

Cây bời lời dường như có vẻ xa lạ với nhiều người, bởi cây này thường được tìm thấy ở các vùng cao của Tây Nguyên. Thế nhưng, ít ai biết rằng, loại cây này được ví von như là “thuốc vườn” với nhiều tác dụng cực kỳ tuyệt vời trong y học cổ truyền.

Cây bời lời là cây gì?

Cây bời lời có tên khoa học là Litsea Glusinosa, còn có nhiều tên gọi khác là cây bồ lời, cây bời nhời, sản thụ, mò nhớt, nhớt mèo… Đồng thời cũng là chi thực vật thuộc họ long não lauraceae. Đây là loại cây mang lại nhiều lợi ích kinh tế, vì có thể tận dụng được từ thân đến tận lá cây. Đặc biệt, có thể khai thác được gỗ nên thường được ứng dụng nhiều trong ngành xây dựng và đồ nội thất.

Cây bời lời

Phân loại

Có 2 loại cây bời lời phổ biến, đó là:

Bời lời đỏ

Vỏ cây có màu nâu đậm, kết hợp cùng ánh nắng, nhìn từ xa như màu nâu đỏ tựa đất đỏ bazan. Nhánh cây có ít cành con. Bời lời đỏ lâu năm có thân to với đường kính hơn 50cm và cao tới 35cm.

Bời lời vàng

Thịt gỗ có màu trắng vàng, lõi gỗ vàng nhạt cùng thớ gỗ nâu đậm. Bời lời vàng có nhiều cành hơn và mặt gỗ có tính phản quang.

Phân bố

Ở các vùng có khí hậu nóng ẩm quanh năm là một điều kiện cực tốt để cây bời lời phát triển mạnh, từ gốc rễ, thân, cành đến tán lá và chồi. Cây ưa sáng nên thường được trồng ở vùng rừng thưa, bìa rừng, ven suối và những nơi tiếp xúc nhiều với ánh sáng.

Hiện nay, trên đất nước Việt Nam, loại cây dược liệu này chưa được trồng nhiều mà chủ yếu mọc hoang, nhiều nhất là ở vùng Thừa Thiên Huế, Nghệ An, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Thanh Hóa. Một số ít có thể mọc ở vùng Tuyên Quang, Hà Giang, Phú Thọ, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc.

Bên cạnh đó, trên thế giới, cây bồ lời còn được tìm thấy ở Campuchia, Indonesia, miền nam Ấn Độ, Malaysia và Trung Quốc.

Cây bời lời mọc hoang ở nhiều nơi

Đặc điểm

Cây bời lời sở hữu những đặc điểm sau:

Thân cây

Phần vỏ có màu nâu hoặc xám (tùy vào loại cây), hình trụ và thẳng, nhẵn, cành non có cạnh và nhiều lông. Khi trưởng thành, cây có thể cao hơn 35cm, thậm chí cao tới 10 mét.

Lá cây

Mọc so le nhau và tập trung thành cụm ở đầu cành. Có màu xanh lục đậm, mặt trên bóng còn mặt dưới có lông. Thường thay đổi kích thước nhiều lần. Kiểu dáng hình bầu dục hoặc thuôn dài. Chiều dài từ 7 - 20cm, chiều rộng khoảng 4 - 10cm. Cuống lá có lông dài 1,5 - 5cm. Phía đáy của lá tròn hoặc nhọn.

Hoa

Có lông, màu vàng nhạt, mọc thành cụm từ 3 - 6 tán nhỏ trên chung một cuống dài. Mỗi cuống hoa có chiều dài từ 2 - 3cm.

Quả

Quả non có màu xanh, quả chín sẽ chuyển sang màu đen. Hình cầu, to bằng hạt đậu và đính trên cuống phình ra. Thường vào tháng 7 - 8 hàng năm, quả sẽ mọc.

Trong y học, cây bời lời có công dụng gì?

Bên cạnh việc mang lại lợi ích kinh tế, bời lời còn được xem là cây thảo dược quý trong Đông y. Cụ thể, cây bời lời có chứa một số thành phần hóa học, giúp tạo thành vị thuốc quý. Tất cả các bộ phận của cây đều có thể được sử dụng làm dược liệu. Nhất là ở vỏ thân cây có chứa một chất nhầy dính, được dùng để dính bột giấy hoặc hương thắp. Còn hạt bời nhời có chứa tới 45% chất dầu béo đông đặc ở nhiệt độ thường, trong đó thành phần chủ yếu của chất dầu béo là laurin và olein. Gỗ non lại có chứa một ít tinh dầu.

Cây bời lời có nhiều công dụng trong y học cổ truyền

Công dụng của bời lời trong y học, có thể kể đến là:

• Cây bời lời có tính hàn, vị đắng nhẹ, giúp giảm viêm, tiêu độc, cầm máu, giảm đau cực tốt.
• Lớp vỏ cùng lá bời lời giã nát thành bột, đắp trực tiếp lên vết da bỏng sẽ giúp hạ nhiệt và giảm bớt phồng rộp.
• Vỏ bời lời cùng vỏ quýt, gừng tươi… được sắc thuốc để trị tiêu chảy. Bên cạnh đó, còn có thể dùng để dưỡng tóc. Cụ thể bào vỏ cây thành từng lớp nhỏ, ngâm với nước và bôi trực tiếp sẽ giúp tóc bóng mượt.
• Kết hợp với bạch chỉ, cam thảo… sắc rồi uống trực tiếp, có tác dụng điều trị cườm nước. 
• Đem lá bời lời phơi khô, hãm cùng nước ấm, uống như nước trà có công dụng điều trị ợ chua, chướng bụng, táo bón, khó tiêu…

Lưu ý: Trước khi sử dụng cây bời lời hoặc bất kỳ vị thuốc nào, các bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ y học cổ truyền trước. Từ đó, bác sĩ sẽ tư vấn và có biện pháp can thiệp kịp thời khi bạn gặp phải tác dụng phụ.

Trên đây là những thông tin giới thiệu và chia sẻ chi tiết về cây bời lời cũng như tác dụng của loại cây này trong y học. Hy vọng từ đó các bạn sẽ có thêm nhiều kiến thức hữu ích và mới mẻ để chăm sóc sức khỏe cho bản thân mình cũng như những người thân yêu trong gia đình một cách tốt nhất.

Phiến Trần
Nguồn tham khảo: Vinmec.com