Dược liệu là gì? Tất tần tật thông tin về dược liệu hỗ trợ điều trị bệnh

Dược liệu có lẽ không còn là cái tên xa lạ đối với người dân Việt Nam. Đặc biệt là những ai quan tâm đến phương pháp chữa bệnh bằng y học cổ truyền. Trên thế giới, dược liệu cũng được sử dụng phổ biến với hơn 84% dân số thế giới sử dụng thuốc có nguồn gốc là dược liệu. Vậy dược liệu là gì? Cùng tìm hiểu cụ thể hơn qua những thông tin dưới đây.

Dược liệu là gì?

Dược liệu đa số đều có nguồn gốc từ thiên nhiên

Dược liệu có nguồn gốc từ nhiều thành phần khác nhau trong tự nhiên như từ động vật, vi sinh vật hay phổ biến nhất là các loại thảo dược tốt cho sức khoẻ của con người. Dược liệu có thể là toàn bộ hoặc một bộ phận của một cây, một con vật hoặc có thể là một vài bộ phận của chúng. Những sản phẩm được tách chiết từ cây, động vật như tinh dầu, sáp, dầu mỡ, gôm có thể dùng làm thuốc cũng thuộc phạm vi dược liệu. 

Tác dụng của dược liệu trong điều trị bệnh đã được nghiên cứu và chứng minh bởi các thầy thuốc y học cổ truyền và các công trình nghiên cứu khoa học từ chuyên gia. Ngoài công dụng chữa bệnh, dược liệu còn chứa các thành phần giàu dinh dưỡng, giúp hồi phục sức khỏe con người tốt hơn.

Các nguồn dược liệu chính hiện nay

Dược liệu được phát triển dần về số lượng và chất lượng thông qua quá trình đấu tranh với bệnh tật của con người. Từ xưa đến nay, nhiều nguồn dược liệu đã được các thầy thuốc tìm ra và ứng dụng hiệu quả vào việc chữa bệnh. Dưới đây là một số nguồn dược liệu chính:

Các loài thực vật

Dược liệu từ thực vật

Đây là nguồn dược liệu chính trong y học hiện nay. Các loại dược liệu từ thực vật thường có sẵn trong tự nhiên, sau thiếu dần phải gieo trồng, thu hái mới có được. Nhân dân ta ngày trước thường gọi các dược liệu thực vật bản địa là thuốc Nam. Những loại phải nhập từ Trung Quốc, Triều Tiên về thì gọi là thuốc Bắc. Ngày nay, nhiều loại dược liệu quý lại được bào chế để trở thành thành phần quan trọng của thuốc Tây. 

Một số dược liệu nổi tiếng được điều chế thành thuốc với dạng bào chế hiện đại như kim tiền thảo, dây thìa canh, cà gai leo… Hay những dược liệu quen thuộc như: Quế, tỏi, bạc hà, nghệ, hương thảo… Ngoài ra, nhiều hoạt chất sinh học được phân lập từ thực vật như atropin, ephedrine, morphine, cafein, axit salicylic, digoxin, colchicin… có ứng dụng rất cao đối với y học hiện đại.

Một số loài động vật

Dược liệu từ động vật

Dược liệu từ động vật tuy không chiếm số lượng nhiều như động vật nhưng vẫn được ứng dụng nhiều trong y học. Đặc biệt, chúng thường mang lại hiệu quả điều trị khá cao. Nguyên liệu dùng làm thuốc có nguồn gốc từ động vật có thể là cả con (tắc kè, rắn…) hoặc sản phẩm hay một bộ phận của động vật (như mật ong, sữa ong chúa, mề gà, mai mực…). 

Đặc biệt có trường hợp của loại dược liệu đông trùng hạ thảo. Theo các nghiên cứu chỉ ra đây không phải là một loài thực vật hay động vật cụ thể. Đông trùng hạ thảo thực tế là một loại dạng ký sinh giữa trứng của loài bướm thuộc chi Thitarodes và loại nấm Ophiocordyceps sinensis bám vào và sống ký sinh trên vật chủ.

Xem thêm: Đông trùng hạ thảo là gì? Nguồn gốc, công dụng dược liệu quý

Các loại vi sinh vật

Dược liệu từ vi sinh vật

Vi sinh vật là những loài có khả năng tự tổng hợp, chuyển đổi một số chất thành những dạng có dược tính và công dụng hữu hiệu trong việc chữa trị bệnh. Trường hợp thường thấy nhất là lên men. Cụ thể trong y học đã áp dụng men rượu (Saccharomyces cerevisiae) để chữa bệnh sốt rét hay sản xuất insulin từ việc lên men của vi khuẩn E.coli.

Các cách sử dụng dược liệu là gì?

Hiện nay, con người đã sáng tạo ra được rất nhiều cách sử dụng dược liệu để chữa bệnh. Vậy các cách sử dụng thuốc dược liệu là gì? Xem ngay những cách phổ biến nhất dưới đây:

• Trà hay nước sắc: Một cách thường thấy với trà là sấy khô dược liệu thành dạng trà túi lọc để giữ được đặc tính trong quá trình vận chuyển đến người dùng cuối. Dạng thứ hai là sắc thuốc. Người ta thường kết hợp các loại dược liệu và đun sắc trong nhiều tiếng để có thể sử dụng như là một loại vị thuốc, trị các chứng bệnh theo kê đơn và hướng dẫn từ thầy thuốc. 
• Dạng cồn thuốc: Phổ biến nhất ở dạng này là rượu thuốc và cồn ngọt. Các loại thuốc này được chế biến chuyên dụng bằng cách pha dung môi 100% thuần ethanol với cây dược liệu. Quá trình sau chiết xuất từ cồn thuốc sẽ có tỷ lệ ethanol lưu lại vào khoảng 25% hoặc những trường hợp cụ thể lên đến 90%. Sau đó hỗn hợp này được chiết xuất thành dạng lỏng hoặc dạng khô (viên nén) để sử dụng.
• Dạng tinh dầu: Thường thấy ở các loại thuốc như dầu gió, thuốc mỡ, dầu thoa, kem hoặc các dạng dung dịch lỏng khác. 
• Dạng bột cốm: Dạng bột cốm được sản xuất bằng cách đưa nguồn dược liệu thô vào sản xuất từ các hệ thống cô chiết, cô cao, sấy phun sương để đưa ra thành phẩm là dạng bột cốm. Có thể hoà tan vào nước và sử dụng trực tiếp. 

Hy vọng rằng, bài viết này đã giúp bạn hiểu hơn về dược liệu là gì và các nguồn gốc của nó. Các loại dược liệu tuy có tác dụng rất tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc sử dụng vẫn cần tuân theo sự chỉ dẫn của bác sĩ để có hiệu quả tốt nhất. 

Nhật Lệ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp