Cây dành dành và 8 bài thuốc chữa bệnh phổ biến

Dành dành là một loại cây bụi, mọc xanh tốt quanh năm. Trong điều chế thuốc chữa bệnh, dành dành dùng được tất cả cả bộ phận: Rễ, thân, lá, hoa, quả. Sau khi thu hoạch, dành dành có thể dùng tươi hoặc phơi khô, sấy khô để sử dụng dài ngày. Dành dành chứa nhiều hoạt chất có tác dụng chữa bệnh và làm đẹp.

Thành phần hoạt chất của dành dành

Theo Đông y, dành dành là dược liệu tính hàn, vị đắng. Theo nghiên cứu của y học hiện đại, dành dành có các hoạt chất sau:

• Quả dành dành chứa axit hữu cơ và các chất: Geniposide, gardenoside, scandosid methyl ester, ethanol, gacdenin… Vỏ quả chứa axit ursolic.
• Lá dành dành chứa iridoid cerbinal và hợp chất tiêu diệt nấm.
• Hoa dành dành chứa tinh dầu, acid gardenic và gardenolic B.
• Chiết xuất dành dành chứa tanin, pectin, genipin.

Tìm hiểu tác dụng của cây dành dành

Ứng dụng trong y học cổ truyền, dành dành có công dụng chữa đau mắt đỏ, chảy máu cam, chữa chứng đi tiểu ra máu, vàng da do viêm gan. Theo phân tích khoa học, dành dành mang tới nhiều công dụng về chống viêm, chống oxy hóa, bệnh tiểu đường… Dưới đây là chi tiết lợi ích chữa bệnh của dành dành.

Dưỡng ẩm và bảo vệ da

Tạp chí Journal of Biomedicine and Pharmacotherapy đã công bố tác dụng làm đẹp của dành dành đối với da. Cụ thể, tinh dầu dành dành có thể chữa lành các tổn thương ở da và tăng cường cấp ẩm. Sử dụng tinh dầu dành dành sẽ ức chế cytokine để tăng cường hàng rào bảo vệ da, giảm các triệu chứng viêm, mụn.

Chữa bong gân, giảm đau nhức do gãy xương

Dành dành thúc đẩy lưu thông máu, cung cấp oxy đến các bộ phận cơ thể bị tổn thương đang cần phục hồi. Nhờ vậy, nó có thể giảm đau nhức, giảm sưng do chấn thương ở xương, cải thiện viêm khớp, chữa bong gân và chuột rút cơ.

Cải thiện tâm trạng và tăng cường nhận thức

Geniposide và gardenoside trong dành dành có tác dụng chống viêm ở tế bào não. Nghiên cứu khoa học cũng chứng minh chiết xuất dành dành tăng sự tập trung, cải thiện trí nhớ. Tinh dầu thơm trong hoa dành dành giúp thư giãn, giải tỏa tâm trạng và hỗ trợ điều trị các vấn đề về căng thẳng, lo âu.

Kháng khuẩn và chống viêm

Chiết xuất dành dành có tính chống oxy hóa, ngăn ngừa gốc tự do, tiêu diệt nấm và vi khuẩn. Sử dụng chiết xuất cây dành dành giúp chống lại bảo vệ cơ thể khỏi mầm bệnh. Đặc biệt là quả dành dành ức chế được trực khuẩn lỵ, tụ cầu vàng, khuẩn mủ xanh.

Các tác dụng khác của dành dành

Một số tác dụng khác của cây dành dành như sau:

• Chất genipin trong quả dành dành thúc đẩy sản xuất các enzyme tiêu hóa chất béo, hỗ trợ giảm cân.
• Chiết xuất dành dành kiểm soát khả năng dung nạp glucose và nồng độ insulin, góp phần cải thiện bệnh tiểu đường.
• Axit ursolic và genipin trong dành dành có tác dụng chống viêm. Sử dụng dành dành thúc đẩy làm lành vết loét ở dạ dày, ức chế vi khuẩn HP.
• Theo nghiên cứu của Đại học bang Kaduna, chiết xuất rễ của dành dành làm tăng thông số sinh hóa cải thiện chức năng tình dục ở nam.
• Hàm lượng gardenoside trong dành dành cũng có tác dụng ngăn ngừa huyết áp, hỗ trợ giảm huyết áp.

8 bài thuốc chữa bệnh từ cây dành dành

Chăm sóc sức khỏe và trị bệnh bằng dành dành có thể dùng để uống, đắp hoặc bôi. Dưới đây là 8 bài thuốc từ dành dành giúp chữa các vấn đề thường gặp.

Chữa viêm gan, vàng da, vàng mắt

Sử dụng 12g quả và lá dành dành, 24g nhân trần và một ít đường kính. Sắc chung dành dành với nhân trần bằng 600ml nước, đến khi cạn còn 100ml. Cho thêm đường, chia đều uống 3 lần/ngày.

Chữa bỏng

Bóc quả dành dành lấy nhân bên trong, rửa sạch và để ráo nước. Đốt nhân dành dành bằng than, tán mịn thành bột và trộn với dầu mè. Vệ sinh vùng da bị bỏng, đắp hỗn hợp này vào và băng nhẹ bằng gạc vô trùng.

Chữa bong gân, đau xương do chấn thương

Dùng 4 - 5 quả dành dành, rửa sạch, để ráo nước rồi giã nát. Cho thêm nước sạch, một ít rượu trắng và trộn thành dạng sền sệt. Đắp hỗn hợp lên chỗ bị bong gân, đau nhức xương do bị chấn xương. Đắp thuốc trong 1 ngày, sau đó tháo ra, rửa sạch và tiếp tục làm mẻ thuốc mới để đắp.

Chữa bí tiểu, sỏi tiết niệu

Sử dụng 12g rễ dành dành, 12g lá mã đề tươi và 12g cây kim tiền thảo. Rửa sạch các nguyên liệu sau đó sắc lấy nước. Mỗi ngày uống 1 thang thuốc này và duy trì liên tục trong 10 ngày.

Chữa đau rát dạ dày

Dùng 7 - 9 quả dành dành, rửa sạch, để ráo nước. Thái nhỏ, sau đó cho vào chảo để sao khô. Sắc quả dành dành với một bát nước, đến khi cạn còn nửa nước thì tắt bếp. Kết hợp uống nước quả dành dành với nước gừng tươi ngày 1 - 2 lần.

Chữa đau mắt đỏ

Rửa sạch 1 nắm lá dành dành tươi, ngâm nước muối loãng để loại bỏ vi khuẩn. Tráng qua bằng nước sôi để tiêu diệt vi khuẩn còn sót lại. Giã nát lá dành dành bằng dụng cụ đã được làm sạch, lấy cả bã và nước cốt cho vào miếng gạc vô trùng, đắp lên mắt ngày 1 lần.

Hạ sốt, chữa nhiễm trùng

Dược liệu gồm 12g quả dành dành tươi, 20g liên kiểu, 24g đương quy, 12g phòng phong, 12g xích thước, 8g khương hoạt, 12g cam thảo tươi, 40g hoàng kỳ, 20g sinh địa 20g, 12g hoàng bá. Sắc chung các dược liệu để lấy nước uống.

Quả dành dành chữa chảy máu cam

Đối với đường uống, dược liệu gồm: 12g dành dành sao đen, 10g cỏ mực, 12g trắc bá diệp sao đen, 10g cỏ tranh, 10g lá diếp cá, 8g cam thảo, 8g cỏ mần trầu. Sắc tất cả với 700ml cho đến khi còn 200ml, uống 2 lần/ngày. Kết hợp điều trị chảy máu cam bên ngoài bằng cách đốt quả dành dành thành than, thổi vào mũi.

Không phải ai cũng có thể tùy ý dùng cây dành dành làm thuốc. Dược liệu này không phù hợp với những người đang bị tiêu chảy, tỳ vị hư. Phụ nữ mang thai nên thận trọng nếu muốn áp dụng bài thuốc dân gian từ dành dành.

Thanh Hương

Nguồn tham khảo: Vinmec