Giãn não thất: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Giãn não thất là một trong các dị tật thai nguy hiểm cần được phát hiện và điều trị sớm. Nếu để quá lâu, bé có nguy cơ bị não úng thủy, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của cả hai mẹ con. Khi nào thì thai nhi bị chẩn đoán bệnh? Làm thế nào để phòng ngừa? Bệnh được điều trị như thế nào? Những chia sẻ trong bài viết này sẽ giải đáp thắc mắc của mẹ về căn bệnh giãn não thất.

Bệnh giãn não thất là gì?

Giãn não thất ở thai nhi

Não thất của thai nhi và người lớn luôn có lượng dịch não tủy nhất định để bảo vệ não và tủy sống. Lượng dịch khoang não thất thai nhi thường trung bình là dưới 10mm. Nếu xuất hiện các rối loạn trong quá trình sản sinh, lưu thông, hấp thụ dịch não tủy sẽ gây ra giãn các não thất.

• Nếu dịch khoang não thất trên 10mm: Não thất giãn mức độ nhẹ.
• Nếu dịch khoang não thất trên 20mm: Não thất giãn mức độ nặng.
• Nhu mô não bị chèn ép hoặc phá hủy: Não úng thủy.

Giãn não thất là tình trạng dư thừa quá mức dịch não tủy ở thai nhi và trẻ sơ sinh

Bác sĩ sẽ siêu âm và đo được độ giãn ở khoang não thất thai nhi:

• Trường hợp giãn não thất 10mm giáp biên bên trái khoảng tuần 22 thì không đáng ngại. Thường sau 32 tuần, giãn não thất cuối thai kỳ sẽ về mức bình thường.
• Trường hợp siêu âm thóp trước sinh đo được đường kính não thất 18 – 19mm thì nguy cơ trẻ bị giãn não thất 80%.
• Nếu tiếp tục theo dõi thai kỳ thấy não thất có xu hướng nhỏ dần, giảm còn 13 – 14mm khi siêu âm ngay trước sinh thì được đánh giá là dấu hiệu tốt. Bé có khả năng bị não thất rộng và sẽ tự ổn định theo thời gian.

Giãn não thất ở trẻ sơ sinh

Nếu khi siêu âm, trẻ bị giãn não thất cuối thai kỳ nặng thì cần được theo dõi liên tục sau khi sinh từ 12 đến 24 tháng. Trẻ 1 tuần tuổi có vòng đầu 32cm là bình thường. Nếu ngược lại, bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh diễn tiến nghiêm trọng qua các lần tái khám, trẻ sẽ được chỉ định phẫu thuật dẫn lưu dịch não tủy nhằm hạn chế nhu mô não bị chèn ép, tăng áp lực nội sọ.

Nguyên nhân gây giãn não thất

Các nguyên nhân gây giãn não thất có thể kể đến là:

• Tắc tĩnh mạch chủ trên, tắc cống não.
• Hội chứng Dandy – Walker hoặc Chiari kèm theo não úng thủy. Đây là bệnh có tính di truyền nhiễm sắc thể X, phổ biến ở các bé trai.
• Bất thường tĩnh mạch Galen.
• Não thất xuất huyết.
• Nhiễm trùng trong tử cung của mẹ (TORCH).
• Nhiễm trùng: Bệnh lao, viêm màng não mủ, nang ký sinh trùng.
• U não.
• Chấn thương vùng đầu.

U não là nguyên nhân gây giãn não thất

Triệu chứng của bệnh giãn não thất

Trẻ sinh non và trẻ nhỏ

Trẻ sinh non có thể được phát hiện nguy cơ giãn não thất bằng cách đo vòng đầu để đánh giá sự bất thường. Nếu có xuất hiện tăng áp lực nội sọ sẽ đi kèm những dấu hiệu bao gồm:

• Giãn tĩnh mạch da đầu và khớp sọ.
• Thóp phồng.
• Tim đập chậm, có lúc ngừng thở.
• Dây thần kinh vận nhãn bị liệt, đôi khi mắt luôn nhìn xuống.
• Đầu to, phát triển nhanh hơn khuôn mặt.
• Thóp căng phồng, rộng đường khớp sọ.
• Hay quấy khóc, nôn ói, dễ bị kích thích.
• Gặp khó khăn khi giữ hoặc xoay đầu.

Trẻ lớn

Trẻ lớn bị não úng thủy cấp tính sẽ xuất hiện các triệu chứng:

• Đầu đau âm ỉ, tăng dần khi thức dậy, giảm dần sau khi nôn ói.
• Nôn ói vọt thành vòi.
• Tri giác thay đổi.
• Nhìn 1 thành 2 (Song thị), mắt mờ, phù gai thị do bị liệt dây thần vận nhãn số 6.

Triệu chứng bị não úng thủy mạn tính là:

• Đầu to, chu vi vòng đầu lớn hơn bách phân vị 90.
• Thất điều, mất kiểm soát cơ vận động tự chủ.
• Rối loạn phát triển tâm thần.

Trẻ lớn mắc bệnh giãn não thất thường có dấu hiệu song thị

Phương pháp điều trị giãn não thất

Điều trị giãn não thất thai kỳ

Trường hợp thai phụ siêu âm phát hiện não thất dưới 10mm trong tam cá nguyệt thứ 2 thì không cần quá lo lắng. Mẹ cần thăm khám định kỳ để theo dõi, không cần can thiệp nhiều. Não thất giãn nhẹ là sự thay đổi bình thường do tác động phụ của những dị tật khác. Sau khi phát hiện, bác sĩ sẽ kiểm tra, siêu âm tim và não của thai nhi.

Nếu kết quả xét nghiệm không thấy bất thường thì bác sĩ có thể theo dõi thai phụ vài ngày đến khi có kết luận chính xác hoặc thai phụ được theo dõi tại nhà đến lúc sinh. Nếu kết quả xét nghiệm là dương tính với não úng thủy thì sản phụ cần nhập viện ngay lập tức để theo dõi. Trường hợp dị tật nặng, bác sĩ sẽ cân nhắc bỏ thai để đảm bảo các lần mang thai sau.

Điều trị giãn não thất ở các lứa tuổi khác

Phẫu thuật đặt hệ thống thoát nước Shunt bao gồm 1 ống dài linh hoạt và 1 van giữ cho chất lỏng từ não chảy đúng hướng đúng tốc độ. Bác sĩ sẽ đặt 1 đầu ống vào 1 trong các tâm thất não. Kế đó, ống đặt dưới da đến bộ phần khác của cơ thể. Đó là nơi dịch não tủy dư thừa có thể được dễ dàng hấp thụ, đó có thể là một buồng trong tim hoặc ở bụng. Bệnh nhân thường cần 1 hệ thống shunt đến hết đời nhưng phải được theo dõi thường xuyên.

Phẫu thuật nội soi thất thứ ba

Phẫu thuật nội soi thất thứ ba là cách sử dụng máy video nhỏ có tầm nhìn trực tiếp bên trong não để tạo 1 lỗ ở đáy một trong các tâm thất hay giữa các tâm thất. Đây là lỗ cho phép dịch não tủy chảy khỏi não.

Phẫu thuật nội soi thất thứ ba dùng để điều trị giãn não thất ở trẻ lớn

Biện pháp phòng ngừa bệnh

Các bà mẹ cần thực hiện các biện pháp sau để giảm thiểu nguy cơ em bé sinh ra bị giãn não thất hoặc não úng thủy:

• Khám thai định kỳ, theo sát lịch trình siêu âm để phát hiện bệnh sớm, tăng cơ hội sống sót cho bé.
• Tiêm vaccine phòng bệnh trong thời gian mang thai để bảo vệ cơ thể khỏi các căn bệnh thông thường ảnh hưởng đến bào thai.
• Bảo vệ bé khỏi các vật thể không an toàn khi bé tập bò, tập đi để bảo vệ trẻ không bị chấn thương đầu.
• Tiêm chủng cho trẻ để bảo vệ bé không bị mắc bệnh nhiễm trùng ảnh hưởng đến não.

Giãn não thất là tình trạng khá nguy hiểm, xảy ra với thai nhi và trẻ nhỏ. Cho đến nay, vẫn chưa có biện pháp y học can thiệp dành cho các em bé còn trong bụng mẹ. Chính vì thế, thai phụ hãy tuân thủ lịch siêu âm thai nghén định kỳ để sớm phát hiện những bất thường của thai nhi, từ đó được hướng dẫn biện pháp điều trị phù hợp.

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp