Hội chứng tĩnh mạch chủ trên: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và phương pháp điều trị

Tĩnh mạch chủ trên là một trong những tĩnh mạch chính của cơ thể có nhiệm vụ là vận chuyển máu từ vùng đầu, cổ, cánh tay và ngực về tim. Hội chứng tĩnh mạch chủ trên có tên tiếng Anh Superior Vena Cava Syndrome (SVCS) xảy ra khi xuất hiện cục máu đông hoặc khối u làm hạn chế quá trình lưu thông máu trong tĩnh mạch này.

Nguyên nhân gây ra hội chứng tĩnh mạch chủ trên

Tĩnh mạch chủ trên nằm ở phần ngực phía trên và có chức năng vận chuyển máu từ các vùng đầu - mặt - cổ, ngực và cánh tay trở về tâm nhĩ phải của tim.

Thành tĩnh mạch thường mỏng hơn so với thành động mạch vì thành tĩnh mạch không có lớp cơ bao bọc. Hơn nữa, áp lực trong tĩnh mạch thường thấp hơn hẳn so với áp lực trong động mạch nên xét về cấu tạo thì không cần nhiều lớp bao bọc như động mạch.

Tình trạng tĩnh mạch chủ trên bị những cấu trúc xung quanh, cục máu đông hay khối u trong lòng mạch chèn ép sẽ làm cản trở lưu lượng máu trở về tâm nhĩ trái và được gọi là hội chứng tĩnh mạch chủ trên hay còn được gọi là hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên.

Bệnh ung thư là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra hội chứng tĩnh mạch chủ trên, đặc biệt là bệnh ung thư thùy trên phổi và một số bệnh ung thư có di căn đến phổi. Bên cạnh đó, những trường hợp xuất hiện khối u ở trung thất hay ung thư hạch bạch huyết cũng là nguyên nhân gây căn bệnh nguy hiểm này.

Ngoài ra, hội chứng tĩnh mạch chủ trên còn có thể xảy ra do một số nguyên nhân khác, có thể kể đến như:

• Các bệnh lý về mạch máu: Phình động mạch chủ, viêm mạch…
• Bệnh lý viêm nhiễm như bệnh lao, giang mai…
• Trung thất bị xơ hóa.

Trong một vài trường hợp hiếm gặp hơn, hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên có thể xuất phát từ những cục máu đông trong lòng mạch máu gây ra.

Hiện nay, có nhiều trường hợp người bệnh mắc hội chứng tĩnh mạch chủ trên được điều trị bằng các phương pháp xâm lấn như máy điều hòa nhịp tim, máy chạy thận, ống thông tĩnh mạch… Đây là những thủ thuật có tác dụng điều trị hội chứng này hiệu quả, tuy nhiên cũng tiềm ẩn nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng mạch máu.

Triệu chứng của hội chứng tĩnh mạch chủ trên

Hội chứng chèn ép tĩnh mạch chủ trên có tốc độ phát triển tương đối chậm. Giai đoạn đầu của bệnh, người bệnh thường không có nhiều biểu hiện hay triệu chứng và những dấu hiệu này thường chỉ thoáng qua nên rất khó nhận biết. Tuy nhiên, bệnh sẽ ngày càng diễn tiến nếu không được phát hiện sớm và điều trị. Theo thời gian, tình trạng tĩnh mạch chủ trên bị chèn ép sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng và triệu chứng bệnh cũng thể hiện rõ ràng hơn.

Một số triệu chứng của hội chứng tĩnh mạch chủ trên thường gặp có thể kể đến như:

• Người bệnh thường xuyên thấy đau đầu, chóng mặt, khó ngủ, rối loạn thị giác, rất dễ bị mệt mỏi khi phải làm việc bằng trí óc…
• Lúc đầu, người bệnh chỉ có dấu hiệu tím ở môi, má và tai. Tuy nhiên, khi làm việc gắng sức hoặc ho thì cả khuôn mặt của người bệnh sẽ bị tím tái rõ ràng. Nặng nề hơn, người bệnh có thể bị đỏ hoặc tím cả nửa phần người trên.
• Nửa người trên của người bệnh như khuôn mặt, cổ và lồng ngực có thể bị phù, to bạnh ra…
• Tĩnh mạch dưới lưỡi và tĩnh mạch cổ nổi lớn. Những tĩnh mạch nhỏ ở dưới da cũng nở lớn ra. Khi quan sát, người bệnh có thể dễ dàng nhận ra các đường ngoằn ngoèo có màu đỏ hoặc màu tím.
• Khi người bệnh đứng hoặc ngồi đều có thể quan sát thấy rõ hiện tượng tĩnh mạch nổi lên.
• Bên cạnh đó, người bệnh có thể xuất hiện một số triệu chứng khác như đau tức phần ngực, ho, khàn tiếng, cảm giác khó thở…

Đây đều là những triệu chứng bệnh rất nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu người bệnh được cấp cứu kịp thời và đúng cách, rất nhiều trường hợp đã đáp ứng điều trị rất tốt cũng như phòng tránh được nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Chẩn đoán hội chứng tĩnh mạch chủ trên như thế nào?

Trước tiên, bác sĩ sẽ thăm khám các triệu chứng trên lâm sàng, hỏi về tiền sử sức khỏe. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán để xác định nguyên nhân gây bệnh, cụ thể là:

• Chụp X-quang ngực: Đây là một phương pháp có thể hỗ trợ bác sĩ phát hiện ra được tình trạng trung thất giãn bất thường hoặc có thể nhận biết được sự xuất hiện của khối u tại vùng ngực.
• Chụp CT ngực: Phương pháp này có thể giúp các bác sĩ quan sát được những khối u hoặc vị trí tĩnh mạch bị tắc nghẽn ở lồng ngực. Các chuyên gia có thể thực hiện thêm phương pháp sinh thiết hoặc phẫu thuật nội soi trung thất để xác định chính xác tính chất của khối u ở lồng ngực là lành tính hay ác tính.
• Siêu âm: Phương pháp này thường được yêu cầu thực hiện để nhận biết các cục máu đông trong mạch máu cánh tay đi xuống ngực.
• Chụp tĩnh mạch cản quang: Đây cũng là một phương pháp có thể hỗ trợ bác sĩ nhận biết cục máu đông cũng như tình trạng tĩnh mạch chủ trên bị chèn ép.

Điều trị hội chứng tĩnh mạch chủ trên

Với những ca bệnh mắc hội chứng tĩnh mạch chủ trên ở mức độ nhẹ, khí quản chưa bị chặn và lưu lượng máu trong lòng của tĩnh mạch vẫn lưu thông tốt thì bệnh nhân có thể chưa cần phải điều trị luôn.

Với những trường hợp ở mức độ nghiêm trọng hơn, các bác sĩ sẽ đưa ra mục tiêu điều trị là giảm nhẹ các triệu chứng bệnh và thu nhỏ khối u gây chèn ép, đồng thời cũng điều trị các nguyên nhân gây ra hội chứng này.

Hầu hết các ca bệnh bị chèn ép tĩnh mạch chủ trên đều xuất phát từ ung thư. Do vậy, phương pháp điều trị bệnh sẽ phụ thuộc rất lớn vào loại ung thư mà bệnh nhân mắc phải. Một số phương pháp điều trị có thể được áp dụng trong trường hợp này là hóa trị và xạ trị. Ngoài ra, bác sĩ có thể áp dụng một số phương pháp điều trị khác có tác dụng ngắn hạn như:

• Ngẩng cao đầu: Trong quá trình điều trị và chăm sóc cho người bệnh cần ưu tiên đảm bảo đường thở của họ được thông thoáng, đồng thời đảm bảo nhịp tim và huyết áp của bệnh nhân được ổn định. Trong đó, tư thế đứng hoặc ngẩng cao đầu sẽ giúp người bệnh có được cảm giác thoải mái nhất.
• Cho người bệnh dùng một số loại thuốc như thuốc hỗ trợ làm tan cục máu đông, thuốc lợi tiểu, thuốc corticosteroid giúp giảm sưng và giảm kích thước khối u…
• Nong tĩnh mạch và đặt stent được chỉ định trong trường hợp khẩn cấp.

Hy vọng với những chia sẻ trong bài viết trên đã giúp bạn đọc có những thông tin hữu ích về hội chứng tĩnh mạch chủ trên. Hội chứng này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho người bệnh, thậm chí là ảnh hưởng đến tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.