Phình động mạch chủ bụng: Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Phình động mạch chủ bụng là gì?

Động mạch chủ bụng là đoạn nối tiếp với động mạch chủ ngực, có nguồn gốc từ cung động mạch chủ. Sau khi đi qua lỗ động mạch chủ ở cơ hoành (mức đốt sống ngực D12), động mạch chủ ngực thì đổi tên thành động mạch chủ bụng. Động mạch chủ bụng nằm sau phúc mạc và nằm trước cột sống. Đến ngang mức đốt sống thắt lưng L4 thì chia thành động mạch chậu chung phải và động mạch chậu chung trái.

Động mạch chủ bụng chia thành ba thân chính gồm động mạch thân tạng, động mạch mạc treo tràng trên và động mạch mạc treo tràng dưới. Ngoài ra còn động mạch dưới hoành hai bên, động mạch thận hai bên, động mạch thượng thận hai bên, động mạch sinh dục 2 bên. Các động mạch này chịu trách nhiệm cung cấp máu cho ổ bụng.

Phình động mạch chủ bụng là tình trạng giãn khu trú một đoạn động mạch chủ lớn hơn 50% so với đường kính bình thường của nó so với các vị trí liền kề. Phình động mạch làm mất tính song song và bền vững của thành mạch. Đoạn động mạch chủ bụng dưới động mạch thận là vị trí phổ biến nhất của phình động mạch chủ bụng, chiếm 90 - 95%.

Phình động mạch chủ bụng thường được phân loại theo kích thước và tốc độ diễn tiến của bệnh. Hai yếu tố này cũng giúp bác sĩ dự đoán được những ảnh hưởng của bệnh đến sức khỏe bạn.

Kích thước nhỏ (< 5,5cm) hoặc tốc độ phát triển chậm: Nguy cơ vỡ thấp hơn so với các loại kích thước lớn hoặc phát triển nhanh. Đối với loại này, bác sĩ sẽ đưa ra lịch khám và theo dõi bệnh định kỳ hơn là tiến hành điều trị.

Kích thước lớn (≥ 5,5cm) hoặc tốc độ phát triển nhanh: Nguy cơ vỡ cao. Khi động mạch chủ bụng vỡ sẽ dẫn đến xuất huyết ổ bụng ồ ạt và đe dọa tính mạng. Loại phình động mạch chủ này cần được điều trị sớm.

Những dấu hiệu và triệu chứng của phình động mạch chủ bụng

Hầu hết các triệu chứng của phình động mạch chủ bụng khá mơ hồ hoặc đôi khi người bệnh không phát hiện triệu chứng gì trừ khi có biến chứng vỡ hoặc chèn ép các cấu trúc lân cận. Một số triệu chứng bạn cần chú ý gồm:

• Cảm giác đau sâu, đau đột ngột vùng bụng hoặc lưng, đau lan đến mông hoặc chân. Dấu hiệu này quan trọng và nguy hiểm vì có thể vị trí phình sắp vỡ.
• Cảm giác mạch đập trong ổ bụng giống như nhịp tim.
• Tăng nhịp tim.
• Da ẩm, vã mồ hôi, mệt lả, khó thở hoặc mất ý thức. Đây là dấu hiệu cảnh báo sốc giảm thể tích khi vị trí phình động mạch chủ vỡ gây xuất huyết ổ bụng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc phình động mạch chủ bụng

Phình động mạch chủ bụng là một bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra một số biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Các biến chứng bao gồm:

• Bóc tách động mạch chủ;
• Thuyên tắc mạch;
• Đông máu nội mạch lan tỏa (hiếm);
• Vỡ phình động mạch chủ, dẫn đến xuất huyết ổ bụng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn phát hiện bản thân hoặc người nhà có các triệu chứng mạch nhanh, huyết áp thấp, khó thở, đau đột ngột và dữ dội như dao đâm ở bụng hoặc lưng, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Nguyên nhân dẫn đến phình động mạch chủ bụng

Nguyên nhân gây phình động mạch chủ bụng vẫn còn là vấn đề đang được nghiên cứu và có nhiều ý kiến tranh luận. Tuy nhiên có một số cơ chế có thể làm tiến triển phình động mạch chủ bụng, bao gồm:

• Xơ cứng hoặc xơ vữa động mạch: Điều này xảy ra khi thành động mạch kém đàn hồi và trở nên xơ cứng (ví dụ như động mạch ở người cao tuổi) hoặc thành động mạch có các mảng bám gồm lipid, tế bào cơ trơn, tế bào viêm và mô liên kết hình thành mảng xơ vữa động mạch.
• Tăng huyết áp: Chỉ số huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành mạch và làm yếu thành động mạch chủ.
• Các bệnh lý mạch máu: Viêm động mạch chủ nhiễm trùng, viêm động mạch Takayasu, viêm động mạch tế bào khổng lồ,...
• Chấn thương: Các chấn thương (ví dụ như tai nạn giao thông) cũng có thể gây phình hoặc bóc tách động mạch chủ bụng.