Menthol là gì? 10 tác dụng của menthol với sức khỏe

Menthol là một trong những hợp chất tự nhiên quen thuộc, được ứng dụng rộng rãi trong y học, mỹ phẩm và đời sống hằng ngày. Tuy nhiên, ít người hiểu rõ cơ chế hoạt động, tác dụng thật sự cũng như những lưu ý an toàn khi sử dụng menthol. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết về hợp chất này và các tác động của nó đối với sức khỏe.

Menthol là gì?

Menthol là một hợp chất hữu cơ tự nhiên có trong các loại cây họ bạc hà, đặc biệt là bạc hà (peppermint) và bạc hà lục (spearmint). Ở nhiệt độ thường, menthol có dạng tinh thể rắn trong suốt, có mùi thơm đặc trưng và gây cảm giác mát lạnh khi tiếp xúc với da hoặc niêm mạc.

Hợp chất này hoạt động bằng cách kích thích các thụ thể cảm giác lạnh trong da và niêm mạc, tạo ra cảm giác mát, đồng thời giúp giảm đau nhẹ và giảm kích ứng. Nhờ đặc tính đó, menthol thường được sử dụng trong các sản phẩm dược phẩm, chăm sóc cá nhân và thực phẩm, như thuốc ho, dầu xoa, kem bôi, kẹo, kem đánh răng và nước súc miệng.

Menthol có tác dụng gì?

Menthol là một hoạt chất đa dụng, được nghiên cứu và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Dưới đây là các tác dụng phổ biến và đã được ghi nhận của menthol:

Làm mát

Menthol tạo ra cảm giác mát lạnh nhờ khả năng kích thích thụ thể thần kinh cảm giác lạnh dưới da, dù nhiệt độ cơ thể không thay đổi. Cảm giác mát này giúp làm dịu da, giảm nóng rát và khó chịu, thường được ứng dụng trong các sản phẩm bôi ngoài, dầu xoa, nước súc miệng hoặc mỹ phẩm.

Giảm đau

Theo WebMD, menthol giúp giảm đau nhờ cơ chế kích thích nhẹ các thụ thể cảm giác trên da, tạo nên cảm giác mát lạnh và làm phân tán tín hiệu đau truyền về não. Hiệu ứng “đối kháng kích ứng” này khiến vùng da được bôi trở nên dễ chịu hơn, từ đó giảm cảm giác đau, nóng rát hoặc ngứa ngáy tạm thời. Tuy nhiên, menthol chỉ có hiệu quả tạm thời và không thay thế thuốc điều trị chuyên biệt.

Chống co thắt và giãn cơ

Theo National Institutes of Health, menthol có thể hỗ trợ giúp giãn cơ trơn đường tiêu hóa, từ đó giảm đầy hơi, đau bụng nhẹ hoặc khó tiêu. Chính vì vậy, tinh dầu bạc hà chứa menthol đôi khi được sử dụng để làm dịu triệu chứng co thắt nhẹ của dạ dày hoặc ruột.

Hỗ trợ làm lành vết thương nhỏ

Menthol có thể kích thích tuần hoàn máu tại chỗ và làm dịu vùng da tổn thương nhẹ. Khi sử dụng trong các sản phẩm dưỡng da hoặc dầu massage, nó giúp giảm cảm giác đau, sưng nhẹ và thúc đẩy sự tái tạo tế bào da. Tuy nhiên, không nên bôi menthol lên vết thương hở hoặc vùng viêm nhiễm.

Giảm các triệu chứng cảm lạnh

Menthol là thành phần quen thuộc trong kẹo ngậm, thuốc ho và dầu xoa. Khi hít hoặc ngậm, menthol tạo cảm giác thông mũi, làm dịu họng và giảm cơn ho tạm thời. Hiệu quả này chủ yếu đến từ tác động cảm giác mát lạnh chứ không phải từ việc loại bỏ nguyên nhân gây bệnh.

Cải thiện hô hấp

Khi hít phải hơi có chứa menthol, người dùng có thể cảm thấy dễ thở và thông thoáng hơn. Cảm giác này giúp giảm khó chịu khi bị nghẹt mũi, cảm cúm hoặc viêm xoang nhẹ. Tuy nhiên, menthol không phải là thuốc điều trị bệnh đường hô hấp và không thay thế liệu pháp y khoa.

Giảm viêm nhẹ

Menthol có đặc tính làm dịu và giảm sưng nhẹ khi bôi tại chỗ. Cơ chế này được cho là do giảm dẫn truyền tín hiệu đau và ức chế phản ứng viêm nhẹ ở mô. Do đó, nó thường được dùng trong kem massage, dầu xoa bóp hoặc kem dưỡng để làm giảm sưng đau tạm thời.

Giảm ngứa

Nhờ khả năng làm tê nhẹ và tạo cảm giác mát, menthol giúp giảm ngứa do côn trùng cắn, dị ứng nhẹ hoặc cháy nắng. Cảm giác mát lạnh làm phân tán cảm giác ngứa và giúp người dùng dễ chịu hơn.

Kháng khuẩn và kháng nấm nhẹ

Một số nghiên cứu cho thấy menthol có tác dụng ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn và nấm thường gặp trên da. Vì vậy, hợp chất này được thêm vào nước súc miệng, kem đánh răng hoặc sữa tắm, giúp làm sạch và bảo vệ da, niêm mạc khỏi vi sinh vật có hại.

Tạo cảm giác thư giãn và hưng phấn nhẹ

Khi tiếp xúc với da hoặc hít phải, menthol có thể kích thích cảm giác mát và dễ chịu, giúp thư giãn thần kinh cảm giác. Một số sản phẩm như son môi, dầu massage, gel bôi tận dụng đặc tính này để mang lại cảm giác thoải mái, hưng phấn nhẹ khi sử dụng.

Cách sử dụng menthol an toàn

Menthol được sử dụng rộng rãi trong nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe với nhiều dạng khác nhau. Để đảm bảo an toàn, người dùng cần tuân thủ liều lượng và cách dùng phù hợp, tránh lạm dụng hoặc sử dụng sai mục đích:

• Dạng bôi ngoài: Thường có nồng độ từ 1 - 5%, dùng để làm mát, giảm đau hoặc giảm ngứa nhẹ. Nên bôi một lớp mỏng lên vùng da cần thiết, tránh mắt, miệng, niêm mạc và vết thương hở.
• Dạng xông hoặc hít: Thường thấy trong tinh dầu, dầu xoa hoặc thuốc xịt mũi. Không nên hít trực tiếp hơi đậm đặc hay dùng ở nồng độ cao, vì có thể kích ứng niêm mạc mũi và đường hô hấp.
• Dạng ngậm: Có trong kẹo ho hoặc viên ngậm giúp làm dịu cổ họng tạm thời. Không nên dùng quá nhiều lần trong ngày hoặc thay thế thuốc điều trị chuyên biệt.

Nếu xuất hiện các phản ứng như nóng rát, ngứa, sưng đỏ hoặc kích ứng da, cần ngưng sử dụng ngay và theo dõi tình trạng.

Trước khi sử dụng sản phẩm chứa menthol, đặc biệt là với trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh lý da liễu và hô hấp, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ để được hướng dẫn phù hợp và an toàn nhất.

Các tác dụng phụ khi sử dụng menthol

Khi sử dụng quá liều hoặc không đúng cách, menthol có thể gây ra một số tác dụng phụ nhẹ đến trung bình, chẳng hạn:

• Kích ứng da: Cảm giác nóng rát, châm chích hoặc nổi mẩn đỏ tại chỗ bôi.
• Kích ứng mắt hoặc niêm mạc: Gây cay mắt, chảy nước mắt nếu dính vào vùng nhạy cảm.
• Khó thở, buồn nôn: Khi hít hơi đậm đặc hoặc sử dụng quá liều.
• Phản ứng dị ứng: Một số người có thể bị phát ban hoặc sưng môi, đặc biệt nếu có cơ địa nhạy cảm.

Trong trường hợp có dấu hiệu nghiêm trọng như khó thở, sưng mặt hoặc đau rát dữ dội, cần ngừng sử dụng ngay và đến cơ sở y tế để được kiểm tra.

Những ai không nên sử dụng menthol?

Một số nhóm đối tượng cần thận trọng hoặc tránh dùng menthol, bao gồm:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi: Dễ bị kích ứng đường hô hấp, có thể gây co thắt thanh quản.
• Người bị bệnh phổi mạn tính hoặc hen suyễn: Menthol có thể gây kích ứng và làm khó thở hơn.
• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng tinh dầu hoặc thuốc chứa menthol.
• Người có da nhạy cảm hoặc đang bị viêm da: Có nguy cơ kích ứng khi bôi trực tiếp lên vùng da bị tổn thương.

Lưu ý khi sử dụng menthol

Để đảm bảo hiệu quả và hạn chế rủi ro, cần ghi nhớ một số nguyên tắc sau khi sử dụng sản phẩm chứa menthol:

• Dùng đúng liều, đúng nồng độ, không bôi hoặc hít quá mức.
• Không dùng trên vết thương hở, niêm mạc hoặc vùng da nhạy cảm.
• Không kết hợp nhiều sản phẩm cùng chứa menthol để tránh tích lũy quá liều.
• Ngừng sử dụng ngay nếu xuất hiện kích ứng hoặc dị ứng.
• Đọc kỹ hướng dẫn và kiểm tra nguồn gốc, hạn sử dụng của sản phẩm.

Việc hiểu rõ menthol là gì rất quan trọng để người dùng có thể sử dụng hợp chất này một cách an toàn và hiệu quả. Dù mang lại nhiều lợi ích như làm dịu, giảm đau hay hỗ trợ hô hấp, menthol vẫn có thể gây kích ứng nếu dùng sai cách hoặc quá liều. Vì vậy, trước khi lựa chọn sản phẩm chứa menthol, bạn nên đọc kỹ hướng dẫn, kiểm tra thành phần và tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để đảm bảo phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.