Mổ tắc tuyến lệ: Phương pháp, hiệu quả và những điều cần biết

Tắc tuyến lệ là một vấn đề sức khỏe phổ biến, đặc biệt ở người lớn tuổi và phụ nữ, gây ra nhiều bất tiện trong sinh hoạt hàng ngày như chảy nước mắt không kiểm soát, kích ứng mắt, hoặc thậm chí nhiễm trùng. Khi các phương pháp điều trị bảo tồn như rửa ống lệ hay dùng thuốc không mang lại hiệu quả, mổ tắc tuyến lệ trở thành giải pháp tối ưu. 

Mổ tắc tuyến lệ là gì?

Mổ tắc tuyến lệ, hay dacryocystorhinostomy (DCR), là một thủ thuật phẫu thuật nhằm tạo ra một đường dẫn mới giữa túi lệ và khoang mũi, giúp nước mắt thoát ra bình thường khi ống lệ bị tắc nghẽn. Tắc tuyến lệ xảy ra khi ống dẫn nước mắt từ mắt xuống mũi bị tắc, khiến nước mắt tích tụ, gây chảy nước mắt liên tục hoặc nhiễm trùng túi lệ (dacryocystitis). Theo Hopkins Medicine, mổ tắc tuyến lệ là phương pháp tiêu chuẩn để điều trị các trường hợp tắc nghẽn tuyến lệ mạn tính hoặc tái phát.

Có hai kỹ thuật chính để thực hiện mổ tắc tuyến lệ:

• Mổ DCR qua da (External DCR): Bác sĩ phẫu thuật rạch một đường nhỏ ở vùng da gần mũi để tiếp cận túi lệ, tạo đường dẫn mới giữa túi lệ và khoang mũi. Phương pháp này thường được sử dụng trong các trường hợp phức tạp hoặc khi cần kiểm tra kỹ lưỡng túi lệ.
• Mổ DCR nội soi (Endonasal DCR): Sử dụng ống nội soi đưa qua khoang mũi để tạo đường dẫn mà không cần rạch da bên ngoài. Phương pháp này ít xâm lấn hơn, phù hợp với những bệnh nhân muốn tránh sẹo ngoài da.

Cả hai phương pháp đều nhằm khôi phục dòng chảy nước mắt, giảm các triệu chứng như chảy nước mắt, sưng đỏ, hoặc nhiễm trùng mắt. Lựa chọn phương pháp phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý, kinh nghiệm của bác sĩ, và điều kiện cơ sở vật chất.

So sánh các phương pháp mổ tắc tuyến lệ

Mỗi phương pháp mổ tắc tuyến lệ có ưu và nhược điểm riêng. Dưới đây là so sánh chi tiết để giúp bạn hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa hai kỹ thuật.

Mổ DCR qua da

Phẫu thuật DCR (dacryocystorhinostomy) qua da là một phương pháp điều trị hiệu quả cho các trường hợp tắc nghẽn ống lệ - mũi. Kỹ thuật này đặc biệt phù hợp với các trường hợp tắc nghẽn phức tạp hoặc có nhiễm trùng mạn tính, và có thể được thực hiện tại các cơ sở y tế không có thiết bị nội soi hiện đại.

Tuy nhiên, mổ DCR qua da vẫn tồn tại một số hạn chế như nguy cơ để lại sẹo nhỏ ở vùng da gần mũi (dù sẹo thường mờ dần theo thời gian), thời gian hồi phục lâu hơn (thường 1 - 2 tuần), và nguy cơ chảy máu hoặc nhiễm trùng tại vị trí rạch da có thể cao hơn so với phương pháp nội soi.

Mổ DCR nội soi

Phẫu thuật DCR nội soi là lựa chọn hiện đại với nhiều ưu điểm nổi bật. Một trong những lợi thế chính là không để lại sẹo ngoài da, đảm bảo tính thẩm mỹ cao. Thời gian hồi phục cũng nhanh hơn, thường chỉ từ 5 - 7 ngày, và bệnh nhân ít đau hơn nhờ không cần rạch da bên ngoài. 

Tuy nhiên, phương pháp này cũng có một số nhược điểm. Tỷ lệ thành công có thể thấp hơn một chút so với mổ hở. Thêm vào đó, phẫu thuật nội soi đòi hỏi bác sĩ có kinh nghiệm và cơ sở y tế phải có thiết bị chuyên biệt. Đặc biệt, trong một số trường hợp tắc nghẽn phức tạp, việc tiếp cận bằng nội soi có thể gặp khó khăn. Lựa chọn giữa hai phương pháp nên được cá nhân hóa, dựa trên đánh giá lâm sàng, mức độ tắc nghẽn, cũng như mong muốn của bệnh nhân về tính thẩm mỹ và thời gian hồi phục.

Tỷ lệ thành công và yếu tố ảnh hưởng

Mổ tắc tuyến lệ là một phẫu thuật có tỷ lệ thành công cao, nhưng kết quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Hiểu rõ những yếu tố này giúp bệnh nhân và bác sĩ đưa ra quyết định phù hợp.

Tỷ lệ thành công

Phẫu thuật DCR qua da đạt hiệu quả cao, với tỷ lệ thành công từ 90 - 95% trong điều trị các trường hợp tắc nghẽn mạn tính. Kết quả phẫu thuật thường khả quan hơn nếu được tiến hành sau khi tình trạng viêm cấp đã được kiểm soát triệt để. 

Trong khi đó, mổ DCR nội soi có tỷ lệ thành công dao động từ 85 - 90%. Tuy nhiên, phương pháp này có thể cần phẫu thuật bổ sung trong trường hợp đường dẫn lưu mới bị tắc trở lại.

Yếu tố ảnh hưởng

Thời điểm phẫu thuật đóng vai trò then chốt trong điều trị tắc tuyến lệ, đặc biệt nếu được tiến hành sau khi kiểm soát triệt để các đợt viêm cấp như viêm túi lệ (dacryocystitis), nhằm nâng cao tỷ lệ thành công và giảm nguy cơ biến chứng. 

Ngoài ra, tuổi tác cũng ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật, với người lớn tuổi thường có tỷ lệ thành công cao hơn do cấu trúc mô ít thay đổi, trong khi ở trẻ em, ống lệ nhỏ hơn có thể làm phức tạp quy trình. 

Các bệnh lý đi kèm như tiểu đường, tăng huyết áp, hoặc rối loạn đông máu cũng cần được kiểm soát tốt vì có thể làm tăng nguy cơ tai biến trong và sau mổ. 

Cuối cùng, tay nghề của bác sĩ phẫu thuật và mức độ hiện đại của cơ sở y tế là yếu tố quyết định, đặc biệt với các phương pháp yêu cầu kỹ thuật cao như mổ DCR nội soi.

Biến chứng và chăm sóc sau phẫu thuật

Mặc dù mổ tắc tuyến lệ là một thủ thuật tương đối an toàn, vẫn có nguy cơ xảy ra một số biến chứng. Hiểu rõ các biến chứng tiềm ẩn và cách chăm sóc sau mổ giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng và tránh tái phát.

Biến chứng tiềm ẩn

Sau phẫu thuật DCR, bệnh nhân có thể gặp một số biến chứng cần lưu ý, từ những triệu chứng nhẹ như chảy máu đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như nhiễm trùng hoặc rò dịch não tủy:

• Chảy máu nhẹ: Thường xảy ra trong vài ngày đầu sau mổ, đặc biệt với DCR qua da. Nếu chảy máu kéo dài hoặc nhiều, cần liên hệ bác sĩ ngay.
• Nhiễm trùng: Có thể xảy ra nếu không giữ vệ sinh tốt tại vùng phẫu thuật. Dấu hiệu bao gồm sưng đỏ, đau, hoặc tiết dịch bất thường.
• Hình thành mô hạt: Mô sẹo hoặc mô hạt có thể gây tắc lại đường dẫn mới, làm tái phát triệu chứng.
• Rò dịch não tủy: Đây là biến chứng hiếm gặp, thường liên quan đến mổ nội soi nếu kỹ thuật không chuẩn xác.

Chăm sóc sau phẫu thuật

Để đảm bảo hồi phục tốt sau mổ tắc tuyến lệ, bệnh nhân cần tuân thủ các hướng dẫn sau:

• Tránh xì mũi mạnh: Trong 3 - 5 ngày đầu sau mổ, việc xì mũi mạnh có thể làm hỏng đường dẫn mới được tạo ra.
• Sử dụng thuốc theo chỉ định: Dùng kháng sinh nhỏ mắt hoặc uống, thuốc giảm đau, và thuốc chống viêm theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Giữ vệ sinh vùng phẫu thuật: Rửa tay sạch trước khi chạm vào vùng mắt hoặc mũi, và tránh để nước bẩn tiếp xúc với vết mổ.
• Tái khám đúng lịch: Thường sau 1 - 2 tuần để kiểm tra đường dẫn và tháo ống silicone (nếu được đặt trong phẫu thuật).
• Nghỉ ngơi hợp lý: Tránh các hoạt động mạnh như nâng vật nặng hoặc cúi đầu quá lâu trong 1 - 2 tuần đầu.

Việc tuân thủ chăm sóc sau mổ giúp giảm nguy cơ biến chứng và tăng khả năng khôi phục hoàn toàn chức năng tuyến lệ.

Mổ tắc tuyến lệ là một giải pháp hiệu quả và an toàn để điều trị tình trạng tắc nghẽn tuyến lệ, giúp khôi phục dòng chảy nước mắt và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Với hai phương pháp chính là DCR qua da và DCR nội soi, bệnh nhân có thể lựa chọn dựa trên nhu cầu về thẩm mỹ, thời gian hồi phục, và tình trạng sức khỏe. Dù có tỷ lệ thành công cao, việc lựa chọn bác sĩ có kinh nghiệm và cơ sở y tế uy tín là yếu tố then chốt để đảm bảo kết quả tốt nhất. Nếu bạn đang gặp các triệu chứng như chảy nước mắt liên tục hoặc nhiễm trùng mắt tái phát, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn về mổ tắc tuyến lệ và các phương pháp điều trị phù hợp.