PaO2 là gì? Ý nghĩa của các chỉ số khí máu động mạch

Trong việc quản lý suy hô hấp hay các loại rối loạn thăng bằng kiềm - toan khác, chỉ số phân áp oxy động mạch (paO2) là phép đo oxy hóa chính xác nhất và ít mơ hồ nhất. Vậy PaO2 là gì và những chỉ số khí máu động mạch còn lại đóng vai trò gì? Hãy cùng tìm hiểu ngay trong bài viết sau đây nhé! 

Đôi nét về xét nghiệm khí máu động mạch 

Trước khi tìm hiểu chi tiết về các chỉ số khí máu động mạch, chúng ta cần hiểu sơ bộ về xét nghiệm khí máu động mạch là gì. 

Tế bào hồng cầu trong máu đảm nhận vai trò vận chuyển khí máu (gồm O₂ và CO₂) đi khắp nơi trong cơ thể. Nồng độ các chất khí này và pH máu luôn được giữ ở mức cân bằng trừ khi xuất hiện bệnh lý, hoặc các dấu hiệu bất thường ở tim, thận và phổi. 

Xét nghiệm khí máu động mạch sẽ cung cấp thông tin cụ thể về nồng độ O₂, CO₂ và pH trong máu động mạch. Từ đó giúp chẩn đoán các vấn đề liên quan đến rối loạn cân bằng kiềm - toan và suy hô hấp. Đây được xem là một trong những xét nghiệm rất quan trọng trong khoa hồi sức cấp cứu (ICU). 

Khác với nhiều loại xét nghiệm máu khác thì mẫu máu xét nghiệm này được lấy từ máu động mạch. Bởi máu tĩnh mạch là dòng máu màu oxy hầu như đã được lấy đi vào tế bào và thay vào đó carbon dioxide được tạo ra. 

Chỉ số PaO2 là gì? Các chỉ số khí máu động mạch khác (PaCO2, FiO2) 

Xét nghiệm khí máu động mạch sẽ cung cấp các thông số như PaO2, PaCO2 và FiO2. Cụ thể như sau: 

Chỉ số PaO2 (phân áp oxy máu động mạch)

PO2 là từ viết tắt của phân áp oxy, tức là chỉ áp lực của oxy lên một bề mặt nào đó. Ví dụ như áp suất của oxy tác động lên thành phế nang được gọi là phân áp oxy phế nang. PO2 trong mao mạch là áp suất mà oxy hòa tan trong máu tác động lên thành mao mạch.

Tương tự như thế PaO2 (trong đó a là artery - động mạch) chỉ ra lượng oxy hòa tan tác động lên thành động mạch, không bao gồm các phân tử oxy liên kết với hemoglobin nên không cho biết được hàm lượng oxy máu. Vì thế, PaO2 động mạch được xác định bởi PO2 ở phế nang và cấu trúc của phổi, không liên quan đến hemoglobin. 

Bình thường PaO2 của người trưởng thành khoảng 85 - 100 mmHg. PaO2 tăng khi PO2 phế nang tăng. PaO2 giảm trong các trường hợp như:

• Giảm khuếch tán. 
• Giảm thông khí. 
• Mất cân bằng tỷ lệ thông khí/lưu lượng máu. 

FiO2 là gì?

FiO2 (phân lượng oxy hít vào hay phân lượng oxy hít thở) là thuật ngữ trong y khoa dùng để chỉ phần trăm thể tích khí oxy trong một thể tích đo được cũng là chỉ phần trăm oxy tham gia trong quá trình trao đổi khí. 

Trong không khí, hàm lượng oxy tự nhiên khoảng 20,9%, có nghĩa FiO2 là khoảng 0,209. Đối với bệnh nhân khó thở thường được hỗ trợ thở với khí giàu oxy hơn, tức là FiO2 cao hơn bình thường, mức độ chênh lệch này có thể khoảng 4% trong 1 lít oxy thở qua ống thông mũi. Tuy nhiên, FiO2 vẫn sẽ được duy trì ở mức < 5% kể cả ở bệnh nhân thở máu, để hạn chế nguy cơ nhiễm độc khí oxy.

Chỉ số PaCO2 (phân áp carbon dioxide trong máu động mạch)

PaCO2 (phân áp CO₂ máu động mạch) là kết quả của quá trình trao đổi khí ở các mau mạch phổi và khí phế nang. Các yếu tố quyết định chỉ số PaCO2 bao gồm: sự tưới máu ở phế nang, thông khí phế nang và lượng khí CO₂ có mặt trong máu tĩnh mạch trộn (máu từ tĩnh mạch chủ trên và dưới đi qua tim phải để đến động mạch phổi). 

Bình thường, chỉ số PaCO2 nằm trong khoảng 30 - 50 mmHg. Hàm lượng PaCO2 thường giảm xuống trong các trường hợp bệnh nhân hồi hộp, lo lắng hoặc ở những nơi có độ cao trên 2500m. 

Vậy chỉ số PaO2 có ý nghĩa thế nào? 

Chỉ số PaO2 chỉ ra rằng có đủ lượng oxy từ phế nang cung cấp cho máu. Nếu chỉ số này thấp hơn mức bình thường, điều này có nghĩa là một số rối loạn đã ảnh hưởng đến hoạt động của hệ hô hấp của bạn điển hình như: 

• Tổn thương phổi do chấn thương thực thể hoặc do ung thư xâm lấn. 
• Bị thiếu máu thiếu sắt dẫn đến không đủ hemoglobin vận chuyển oxy đến các mô trong cơ thể. 
• Người thừa cân béo phì. 
• Áp suất khí quyển giảm (chẳng hạn như đang ở vùng núi cao) sẽ kéo theo việc giảm nồng độ oxy trong phổi của bạn. 
• Các vấn đề về thần kinh chẳng hạn Hội chứng Guillain-Barre hoặc bệnh xơ cứng teo cơ một bên. 

Đối với những người bệnh đang thở máy, chỉ số PaO2 thấp còn gợi ý tình trạng rối loạn cung cấp oxy tại phổi, có khả năng liên quan đến shunt trong phổi, thường xuất hiện trong các bệnh lý như xẹp phổi, đông đặc phổi, thoát dịch phế nang hoặc viêm mô phổi cấp.

Ngoài ra, tỷ lệ giữa PaO2 và nồng độ khí oxy hít vào FiO2 (PaO2/FiO2) cũng là một chỉ số biểu hiện mức độ rối loạn trao đổi khí ở phế nang. Người bị tổn thương phổi cấp hoặc suy hô hấp cấp thường có chỉ thấp hơn bình thường, đồng thời kết hợp với các yếu tố khác để xác định kết quả chẩn đoán bệnh. 

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm khí máu động mạch? 

Xét nghiệm khí máu động mạch được chỉ định trong các trường hợp bác sĩ nghi ngờ bạn đang gặp phải các vấn đề sức khỏe sau đây:

• Bệnh lý về phổi và hệ hô hấp. 
• Bệnh lý về thận. 
• Chấn thương gây ảnh hưởng đến chức năng hô hấp, thường liên quan đến đầu mặt cổ.
• Bệnh rối loạn chuyển hóa và trao đổi chất. 
• Đánh giá nguy cơ tiềm ẩn các vấn đề rối loạn hô hấp và rối loạn thăng bằng kiềm - toan máu ở trẻ sơ sinh khó thở. 

Tóm lại chỉ số PaO2 là gì? Cùng với PaCO2, FiO2 đây là một chỉ số quan trọng trong xét nghiệm khí máu động mạch giúp đánh giá toan - kiềm máu và các rối loạn hô hấp khác nếu có. 

Quỳnh Vi 

Nguồn tham khảo: Tổng hợp