Phân biệt thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt - Vì sao không nên dùng thay thế cho nhau?

Thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt khác nhau như thế nào?

Nhiều người khi cảm thấy mệt, sốt hoặc đau đầu thường có xu hướng “lấy đại” một viên thuốc giảm đau hoặc hạ sốt nào đó. Sự nhầm lẫn này tưởng chừng vô hại, nhưng thực tế có thể khiến bạn dùng sai thuốc, giảm hiệu quả điều trị, thậm chí gây tác dụng phụ nghiêm trọng.

Trước hết, hãy hiểu đúng về hai loại thuốc phổ biến này.

• Thuốc giảm đau (Analgesic): Là nhóm thuốc giúp giảm hoặc loại bỏ cảm giác đau, có thể là đau đầu, đau răng, đau cơ, đau bụng kinh hoặc đau do chấn thương.
• Thuốc hạ sốt (Antipyretic): Là nhóm thuốc giúp hạ thân nhiệt khi sốt, thường do nhiễm virus, vi khuẩn hoặc viêm nhiễm gây ra.

Dù có sự chồng chéo vì nhiều thuốc vừa có tác dụng giảm đau vừa hạ sốt, nhưng mục đích điều trị chính của hai loại là khác nhau. Ví dụ:

• Paracetamol (Acetaminophen): Giúp giảm đau và hạ sốt, không có tác dụng chống viêm mạnh.
• Ibuprofen (một loại NSAID): Có thể giảm đau, hạ sốt và chống viêm.

Vì thế, nếu bạn chỉ bị sốt nhẹ, không viêm, Paracetamol là đủ. Ngược lại, nếu có đau kèm viêm như viêm họng, viêm khớp, viêm xoang, Ibuprofen sẽ phù hợp hơn.

Vì sao không nên sử dụng thay thế thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt cho nhau?

Việc dùng lẫn lộn hai loại thuốc này không chỉ giảm hiệu quả mà còn gây hại sức khỏe. Dưới đây là bốn lý do vì sao không nên sử dụng bừa bãi thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt.

Cơ chế tác dụng khác nhau

• Nhóm NSAID (Ibuprofen, Naproxen…): Hoạt động bằng cách ức chế enzyme cyclooxygenase (COX), làm giảm sản xuất prostaglandin - chất gây viêm, đau, sốt.
• Paracetamol: Chủ yếu tác động trung ương thần kinh, giúp giảm đau, hạ sốt nhưng không chống viêm mạnh.

Nếu bạn dùng Paracetamol để điều trị bệnh có viêm nặng (như viêm khớp), hiệu quả sẽ thấp. Ngược lại, dùng NSAID chỉ để hạ sốt đơn thuần có thể gây tác dụng phụ không cần thiết.

Rủi ro tác dụng phụ và tương tác thuốc

• Paracetamol: Dùng quá liều có thể gây độc cho gan. Người uống rượu hoặc đang dùng thuốc khác có bao gồm Paracetamol cần hết sức cẩn trọng.
• NSAID: Có thể gây viêm loét dạ dày - tá tràng, suy thận, hoặc tăng nguy cơ chảy máu tiêu hóa và tim mạch.

Vì vậy, dùng sai loại thuốc sẽ làm tăng rủi ro mà không tăng lợi ích.

Đối tượng sử dụng khác nhau

• Trẻ em, người bị bệnh gan hoặc loét dạ dày: Ưu tiên Paracetamol vì ít kích ứng dạ dày.
• Người đau có viêm: Nên chọn NSAID nếu không có chống chỉ định

Dùng thay thế mà không hiểu rõ tình trạng sẽ dễ dẫn đến sai sót hoặc ngộ độc.

Mục tiêu và thời điểm sử dụng khác nhau

Thuốc hạ sốt chỉ nên dùng khi thân nhiệt ≥ 38,5°C, hoặc khi người bệnh có khó chịu nhiều. Thuốc giảm đau, ngược lại, chỉ nên dùng khi có cảm giác đau, không nhất thiết có sốt.

Nếu chỉ bị sốt nhẹ mà dùng NSAID là thừa và có hại, còn nếu chỉ đau mà uống thuốc hạ sốt thì không giải quyết đúng vấn đề.

Sử dụng thuốc hạ sốt và thuốc giảm đau như thế nào là hợp lý?

Hai loại thuốc hạ sốt và giảm đau này, điển hình là paracetamol và nhóm NSAID, thường xuất hiện trong các sản phẩm thuốc không kê đơn (OTC), nên hiểu rõ cách dùng là điều cần thiết.

Paracetamol (Acetaminophen)

• Công dụng: Giảm đau nhẹ đến vừa (đau đầu, đau răng, đau cơ, đau bụng kinh) và hạ sốt.
• Liều dùng an toàn: Không vượt 4g/ngày ở người lớn, chia 3 - 4 lần.
• Lưu ý: Kiểm tra kỹ thành phần của thuốc phối hợp (cảm cúm, ho sốt…) để tránh trùng hoạt chất.
• Tránh dùng ở người bệnh gan hoặc nghiện rượu.

Paracetamol thường được sử dụng khi có sốt đơn thuần, đau nhẹ, không viêm rõ. Ngoài ra, loại thuốc này cũng có thể được sử dụng cho người có bệnh dạ dày hoặc không muốn dùng NSAID.

NSAID (Ibuprofen, Naproxen, Aspirin, Diclofenac…)

• Công dụng: Giảm đau, đặc biệt trong trường hợp có viêm, đồng thời hạ sốt.
• Không nên dùng kéo dài hoặc nếu đang bị loét dạ dày, suy thận, suy tim, đang dùng thuốc chống đông.
• Tác dụng phụ có thể gặp: Đau dạ dày, khó tiêu, tăng huyết áp, giữ nước.

Các thuốc thuộc nhóm NSAID thường được sử dụng khi có đau kèm viêm như viêm khớp, viêm họng, đau cơ do chấn thương, và dùng cho người không có chống chỉ định với thuốc nhóm này.

Những hiểu lầm phổ biến về thuốc giảm đau và hạ sốt

Sự nhầm lẫn trong cách hiểu khiến nhiều người vô tình tự gây hại cho chính mình và người thân trong gia đình. Dưới đây là một số hiểu lầm phổ biến khi sử dụng 2 loại thuốc giảm đau và hạ sốt.

Khi nào nên đi khám thay vì tự dùng thuốc?

Nếu sau 48 - 72 giờ dùng thuốc hạ sốt hoặc giảm đau mà triệu chứng không cải thiện, hoặc sốt cao liên tục > 39°C, cơn đau dữ dội, kéo dài, cần đi khám bác sĩ để tìm nguyên nhân cụ thể.

Đặc biệt, nếu xuất hiện các dấu hiệu sau, bạn nên ngừng thuốc ngay và đến cơ sở y tế để được xử trí:

• Vàng da, vàng mắt (nghi ngờ độc gan do paracetamol);
• Đau bụng, phân đen, nôn ra máu (nghi biến chứng do NSAID);
• Phát ban, khó thở, phù (phản ứng dị ứng thuốc).

Nên chọn thuốc nào trong từng trường hợp?

Thuốc giảm đau và thuốc hạ sốt không hoàn toàn giống nhau, dù có thể đồng thời vừa giảm đau vừa hạ sốt. Việc dùng thay thế cho nhau mà không hiểu rõ cơ chế, mục tiêu và rủi ro có thể gây hại hơn là có lợi.

Luôn đọc kỹ nhãn thuốc, hướng dẫn sử dụng, hỏi dược sĩ hoặc bác sĩ nếu bạn đang mắc bệnh nền hoặc dùng nhiều thuốc cùng lúc. Sử dụng thuốc đúng cách không chỉ giúp bạn hồi phục nhanh mà còn bảo vệ an toàn cho gan, thận và dạ dày của chính mình.