Siêu âm là gì? Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán bệnh lý

Siêu âm là một thủ thuật không xâm lấn, sử dụng sóng âm thanh, không phải bức xạ, để đánh giá cấu trúc của các cơ quan trong cơ thể. Siêu âm là một công cụ thuận tiện và dễ dàng tiếp cận để thăm khám nhanh chóng. Vậy siêu âm dùng để làm gì?

Siêu âm là gì?

Siêu âm là một thuật ngữ phổ biến trong y học và hầu như tất cả chúng ta đều quen thuộc với siêu âm. Đối tượng siêu âm thường được chỉ định trong quá trình khám chữa bệnh để xác định chính xác tình trạng bên trong cơ thể người bệnh.

Siêu âm (máy quét siêu âm) là một kỹ thuật hình ảnh sử dụng sóng âm tần số cao với một thiết bị cảm biến để ghi lại hình ảnh của các mô mềm, cơ và các cơ quan nội tạng của cơ thể con người. Vì những triệu chứng thông thường nên bác sĩ khó chẩn đoán chính xác bệnh, do đó, cùng với việc siêu âm kiểm tra, đánh giá tình trạng bệnh cả theo mức độ nặng nhẹ và đưa ra chương trình điều trị phù hợp.

Siêu âm là một kỹ thuật ghi lại hình ảnh bên trong cơ thể

Nếu cần chẩn đoán các bệnh liên quan đến nội tạng như tim, gan, dạ dày, thận, bàng quang, tử cung,… thì người bệnh được chỉ định siêu âm. Hình ảnh siêu âm xuất hiện dưới dạng các đốm sáng và tối. Dựa vào những chuyển động và độ sáng của màn hình máy siêu âm, các bác sĩ có thể phát hiện ra những biểu hiện bất thường trên cơ thể bệnh nhân.

Tác dụng của siêu âm

Chẩn đoán bệnh

Nhiệm vụ đầu tiên và quan trọng nhất của siêu âm chắc chắn là chẩn đoán bệnh. Siêu âm là phương tiện hỗ trợ đắc lực cho bác sĩ trong việc khám chữa bệnh, vì các triệu chứng lâm sàng thông thường dễ dẫn đến chẩn đoán sai và đưa ra chương trình điều trị không phù hợp. Siêu âm giúp phát hiện các triệu chứng bất thường như:

• Siêu âm tim phát hiện các bệnh lý van tim, nhồi máu cơ tim, teo cơ tim, rung thất, rung nhĩ, chức năng tim,…
• Siêu âm thai giúp theo dõi sự phát triển của thai nhi trong quá trình mang thai, kiểm tra hình thái thai ở thai nhi, kiểm tra hình thái của một bào thai Đặc biệt là các dấu hiệu bất thường sớm về phát hiện bệnh tim và tầm soát sớm bệnh tim bẩm sinh. 
• Siêu âm ổ bụng giúp đánh giá và kiểm soát đường tiêu hóa, gan, tụy, đường tiết niệu,... 
• Siêu âm qua nội soi giúp phát hiện sớm các nang, u xơ nội tạng.

Siêu âm ổ bụng giúp đánh giá và kiểm soát đường tiêu hóa, gan, tụy, đường tiết niệu,...

Hỗ trợ khi phẫu thuật nội soi

Trong quá trình phẫu thuật nội soi, siêu âm là phương pháp hỗ trợ giúp phẫu thuật viên đặt các dụng cụ phẫu thuật vào đúng vị trí để điều trị. Bởi siêu âm khá đơn giản và không ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như không có bất kỳ yêu cầu nào trong quá trình ứng dụng so với các kỹ thuật đặc biệt như chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ mà vẫn đảm bảo an toàn và hiệu quả trong điều trị bệnh.

Khi lấy sinh thiết khối u còn được hỗ trợ siêu âm để đảm bảo vị trí sinh thiết chính xác để bệnh nhân không bị đau khi lấy sinh thiết nhiều lần.

Một số loại siêu âm trong y học hiện nay

Trong y học, siêu âm được chia thành 3 dạng chính là hình ảnh siêu âm theo bộ phận của cơ thể. Tùy theo tình trạng bệnh và bộ phận cần chẩn đoán mà bác sĩ chuyên khoa chỉ định khám siêu âm phù hợp cho từng bệnh nhân. Kiểm tra siêu âm như sau:

Siêu âm không xâm lấn

Siêu âm không xâm lấn là một trong những loại siêu âm được sử dụng phổ biến trong các chỉ định siêu âm. Trong loại siêu âm này, thiết bị siêu âm chỉ di chuyển trên bề mặt da cần chẩn đoán. Bác sĩ siêu âm di chuyển thiết bị trong khu vực này và chụp ảnh và đánh giá trạng thái của siêu âm.

Siêu âm không xâm lấn thường được chỉ định khi:

• Siêu âm tim, siêu âm mạch máu.
• Siêu âm thai, siêu âm tim thai.
• Siêu âm khoang bụng.
• Siêu âm tuyến giáp, tuyến vú, mô mềm, hệ cơ xương.

Siêu âm không xâm lấn

Siêu âm xâm lấn 

Nếu siêu âm không xâm lấn ngoài da thì siêu âm xâm lấn được thực hiện bằng cách đặt một thiết bị vào bên trong cơ thể để kiểm tra bệnh. Tuy nhiên, không phải tất cả các bộ phận của cơ thể đều cần siêu âm xâm lấn. Chỉ định siêu âm xâm lấn chỉ cần thiết khi siêu âm bên ngoài phát hiện bất thường và cần phải khảo sát chi tiết hơn. 

Siêu âm xâm lấn thường được thực hiện qua âm đạo hoặc hậu môn để kiểm tra chức năng của buồng trứng, tử cung, bàng quang, tuyến tiền liệt, v.v. Ngoài ra nó còn là siêu âm đầu dò ung thư trực tràng giúp phát hiện các bệnh lý tắc trực tràng, khối u trực tràng, v.v. 

Trong siêu âm xâm lấn, đầu dò thiết bị được thiết kế đặc biệt để vừa với âm đạo hoặc hậu môn của bệnh nhân. 

Trước khi kiểm tra siêu âm, bệnh nhân được yêu cầu làm sạch bề mặt tiếp xúc của đầu dò. Ngoài ra, đầu dò được khử trùng trước mỗi lần sử dụng và được bọc bằng bao cao su hoặc mủ cao su để tránh lây nhiễm chéo. Cảm giác khó chịu khi siêu âm đầu dò là khá phổ biến và có thể sẽ biến mất sau khi kết thúc xét nghiệm. Phụ nữ chưa quan hệ tình dục được hướng dẫn chi tiết để đảm bảo sức khỏe trước và trong khi áp dụng. 

Siêu âm nội soi 

Trong tất cả các loại siêu âm, siêu âm nội soi là phương pháp cận lâm sàng thường được thực hiện khi các bộ phận như dạ dày, thực quản cần được thăm khám chi tiết. Nội soi siêu âm dạ dày với sự đưa vào của ống nội soi, một thiết bị ghi lại hình ảnh từ miệng đến thực quản và dạ dày. Xét nghiệm này được chỉ định cho những bệnh nhân có các dấu hiệu về đường tiêu hóa hoặc thực quản. 

Một số gói siêu âm nội soi thực quản và dạ dày cũng được kết hợp với điều trị polyp hoặc sinh thiết nếu nghi ngờ có khối u. Nội soi thực quản có thể được thực hiện dưới thuốc an thần hoặc gây mê, tùy thuộc vào tình trạng của bệnh nhân.

Công nghệ siêu âm khá đơn giản và an toàn cho sức khỏe người bệnh nên không chỉ là phương pháp chẩn đoán bệnh mà nó giúp phát hiện sớm những biểu hiện bất thường của cơ thể với sự hỗ trợ của siêu âm kiểm tra.

Ngọc Hà

Nguồn tham khảo: Tổng hợp