Sỏi mật, xơ gan có liên quan đến nhau không?

Trong nhiều năm trở lại đây, tỷ lệ người mắc các bệnh sỏi mật và xơ gan ở Việt Nam đang có xu hướng tăng nhanh. Điều này liên quan mật thiết đến thói quen ăn uống không đúng cách, lạm dụng rượu bia, thực phẩm bẩn, sử dụng thuốc tùy tiện, lười vận động…

Tìm hiểu chung về sỏi mật và xơ gan

Sỏi mật là gì?

Sỏi mật là những khối rắn hình thành và phát triển khi dịch mật lưu trữ trong túi mật bị tinh thể hóa. Sỏi mật có hình dạng và màu sắc đa dạng, kích thước có thể nhỏ như hạt cát đến lớn như quả bóng golf. Hầu hết sỏi mật có thành phần chủ yếu là cholesterol, còn lại là sỏi sắc tố - được hình thành từ muối canxi và bilirubin.

Sỏi mật có hình dạng và màu sắc rất đa dạng

Xơ gan là gì?

Xơ gan là giai đoạn muộn của quá trình xơ hóa ở gan, đặc trưng bởi sự thay thế mô gan bằng mô xơ, sẹo và sự hình thành các nốt tân sinh gây mất chức năng gan. Có nhiều tác nhân khác nhau gây ra xơ gan, chẳng hạn như nghiện rượu mãn tính hay viêm gan virus. Sau mỗi lần bị tác động gây tổn thương, gan sẽ cố gắng tự phục hồi. Tuy nhiên quá trình này sẽ hình thành các mô sẹo, thương tổn càng kéo dài thì mô sẹo được hình thành càng nhiều.

Quá trình xơ hóa làm cản trở hoạt động bình thường của gan. Các mô sẹo ngăn chặn dòng máu lưu thông qua gan và làm chậm quá trình xử lý các dưỡng chất, hormone, thuốc và chất độc hại tại gan. Điều này cũng làm giảm lượng protein và các chất khác do gan tạo ra. Bệnh nhân xơ gan giai đoạn cuối có thể gặp nguy hiểm đến tính mạng.

Hình ảnh là gan bị xơ và bình thường

Sỏi mật và xơ gan có liên quan đến nhau không?

Sỏi mật có thể là nguyên nhân gây xơ gan

Xơ gan có thể là biến chứng mạn tính của sỏi mật do tắc mật. Dịch mật được tạo ra trong gan và dự trữ tại túi mật, sau đó đưa vào ruột khi cần tiêu hóa thức ăn. Các viên sỏi hình thành ở túi mật có thể di chuyển vào ống dẫn mật gây tắc và ứ trệ dòng mật trong gan. Tình trạng này kéo dài khiến mật tích tụ gây nhiễm trùng và viêm cấp tính túi mật.

Sỏi mật xuất hiện trong gan làm trì trệ hoạt động của cơ quan này, gây viêm gan cấp tính và mạn tính. Mô gan bị tổn thương và phục hồi chậm sau đó dần xuất hiện các dải xơ do tình trạng viêm kéo dài. Kèm theo là hiện tượng tế bào gan bị thoái hóa, nhiều trường hợp hoại tử và dần được thay thế bằng các tế bào mất chức năng. Đường mật cũng bị viêm và xơ hóa nghiêm trọng.

Hậu quả xơ gan do sỏi mật khiến gan mất chức năng lọc bỏ độc tố, teo nhỏ, xơ cứng, bề mặt hình thành nhiều nốt lổn nhổn như đầu đinh. Xơ gan sỏi mật không có khả năng hồi phục hoàn toàn, tuy nhiên việc phát hiện sớm sẽ giúp ngăn chặn sự phát triển của tế bào xơ hóa, giảm cảm giác khó chịu cho người bệnh.

Xơ gan có thể là biến chứng mạn tính khi bị sỏi mật

Bệnh nhân xơ gan có xu hướng cao mắc thêm sỏi mật

Qua nhiều nghiên cứu, xơ gan cũng đã được chứng minh là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của sỏi túi mật. Mặc dù sỏi cholesterol là dạng phổ biến nhất của sỏi mật thế nhưng sỏi sắc tố mới là loại được tìm thấy nhiều nhất trong túi mật của những bệnh nhân xơ gan.

Nguy cơ hình thành sỏi túi mật thay đổi tùy theo nguyên nhân gây xơ gan. Một nghiên cứu dành cho 165 bệnh nhân xơ gan trung bình của 33 tháng đã đưa ra các kết luận:

• Tỷ lệ mắc sỏi mật mới ở bệnh nhân xơ gan do rượu là 28,9% nhưng tỷ lệ này ở những người bị xơ gan do viêm gan siêu vi gây ra chỉ 1,9%.
• Có sự khác biệt về tỷ lệ mắc sỏi túi mật ở nam và nữ bị xơ gan. Nữ giới có nguy cơ mắc bệnh sỏi mật cao hơn do nội tiết tố nữ estrogen kích thích gan tăng sản xuất và bài tiết cholesterol vào trong dịch mật.

Tuy nhiên các cơ chế dẫn đến sự phát triển sỏi mật ở bệnh nhân xơ gan chưa được hiểu rõ. Việc tăng nguy cơ hình thành sỏi mật có khả năng là do đa yếu tố dẫn đến ứ mật và gia tăng sự hình thành sỏi mật bao gồm gan giảm tổng hợp và vận chuyển muối mật, suy giảm khả năng vận động túi mật, mức độ estrogen cao…

Với sự phổ biến của sỏi mật ở những bệnh nhân xơ gan cao hơn những người không mắc bệnh này, xơ gan có thể được coi là một yếu tố nguy cơ cho sỏi mật.

Bệnh nhân bị xơ gan sẽ khiến sỏi túi mật phát triển nhanh hơn

Dấu hiệu của xơ gan sỏi mật

Xơ gan sỏi mật có khá nhiều dấu hiệu cụ thể, tuy nhiên người bệnh thường chủ quan dẫn đến phát hiện muộn gây khó khăn cho việc điều trị. Nếu thấy xuất hiện những triệu dưới đây bạn cần đến các cơ sở y tế để thăm khám ngay:

• Đau bụng dữ dội ở dưới sườn phải thường xuyên xuất hiện vào buổi tối hoặc lúc ngủ. Các cơn đau xảy ra liên tục và tăng dần cường độ đau.
• Người bệnh xảy ra tình trạng co cứng cơ bụng, bụng trướng hơi. 
• Đau bụng quặn thắt sau bữa ăn nhiều dầu mỡ kèm cảm giác nôn, buồn nôn.
• Đột ngột sốt cao có thể kéo dài trên 3 giờ.
• Vàng da, vàng mắt, nước tiểu vàng.
• Ăn không ngon, chán ăn, sụt cân nhanh.
• Thở nhanh, thở gấp.
• Cơ thể tích tụ muối và nước dư thừa khiến bàn chân sưng to.
• Luôn có cảm giác mệt mỏi, khi bệnh trở nặng càng không có sức lực.

Nên thực hiện các biện pháp phòng tránh bệnh xơ gan gây sỏi mật

Phòng tránh xơ gan gây sỏi mật

Thực hiện một số biện pháp sau để phòng tránh nguy cơ mắc xơ gan gây sỏi mật:

• Hạn chế cholesterol trong chế độ ăn đặc biệt là lòng đỏ trứng, phủ tạng động vật, dầu mỡ động vật…
• Bổ sung đầy đủ chất đạm có thể giúp chống thoái hóa mỡ tế bào gan.
• Cân bằng tỉ lệ đạm, tinh bột, rau xanh, vitamin trong bữa ăn.
• Uống đủ nước.
• Hạn chế ăn mặn.
• Tập thói quen ăn uống đúng giờ, đúng bữa để mật lưu thông đều đặn.
• Kiểm soát cân nặng.
• Luyện tập thể thao vừa sức hằng ngày để giúp phòng ngừa bệnh về gan nói chung.

Sỏi mật và xơ gan là hai bệnh lý có mối liên hệ mật thiết và có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của gan - mật mà còn gây viêm, phá hủy các tế bào gan, tác động nghiêm trọng đến sức khỏe. Cách tốt nhất là phát hiện sớm để điều trị triệt để các vấn đề về gan - mật khi chúng mới khởi phát. Vì vậy cần thường xuyên thăm khám sức khỏe tổng quát định kỳ để phát hiện bệnh kịp thời.

Minh QA

Nguồn: Tổng hợp