Sốt do thuốc là gì? Một số nhóm thuốc có thể gây sốt

Sốt có thể là dấu hiệu của tác dụng phụ khi sử dụng thuốc. Nguy cơ phát sinh sốt do thuốc có thể tăng lên theo liều lượng thuốc được kê đơn, đặc biệt là ở những bệnh nhân cao tuổi. Vì vậy, việc nhận biết sốt do dùng thuốc cùng các loại thuốc gây sốt đóng vai trò quan trọng trong lâm sàng. 

Sốt do thuốc là gì?

Sốt do sử dụng thuốc là một tình trạng đặc trưng bởi phản ứng sốt, xuất hiện khi sử dụng thuốc mà không có điều kiện cơ bản tạo ra sự tăng nhiệt độ cơ thể. Điểm quan trọng để phân biệt sốt do sử dụng thuốc với sốt do nguyên nhân khác là tình trạng này thường giảm sau khi ngưng sử dụng thuốc.

Sốt do sử dụng thuốc thường được xem xét như một chẩn đoán loại trừ, đặc biệt khi có nghi ngờ về nguyên nhân sốt ở những bệnh nhân không rõ ràng. Quan trọng nhất là bác sĩ lâm sàng phải nhận biết khả năng xuất hiện sốt do thuốc và nắm vững thông tin về các loại thuốc thường gây sốt nhằm tránh tình trạng làm tăng chi phí và thời gian nằm viện không cần thiết trong quá trình chẩn đoán và điều trị.

Các cơ chế gây sốt vì thuốc bao gồm nhiều yếu tố như phản ứng quá mẫn, thay đổi chuyển hóa nhiệt độ cơ thể, phản ứng liên quan trực tiếp đến con đường dùng thuốc, phản ứng có liên quan trực tiếp đến tác động dược lý của thuốc, và phản ứng do đặc điểm cơ địa của người bệnh. Tuy nhiên, đa số trường hợp vẫn chưa được hiểu rõ đầy đủ.

Một số nhóm thuốc có thể gây sốt

Các loại thuốc kháng sinh có thể gây ra tình trạng sốt bao gồm:

• Nhóm Penicillins: Ampicillin, piperacillin, carbenicillin, cloxacillin, oxacillin, mezlocillin, nafcillin, penicillin, staphcillin, ticarcillin.
• Nhóm Cephalosporins: Cefazolin, cephalexin, cefotaxime, ceftazidime, cephalothin.
• Các nhóm khác: Acyclovir, isoniazid, amphotericin B, aureomycin, declomycin, erythromycin, terramycin, furadantin, minocycline, nitrofurantoin, novobiocin, streptomycin, tetracycline, trimethoprim-sulfamethoxazole, rifampin, vancomycin.

Một số nhóm thuốc khác cũng gây sốt như:

• Ức chế miễn dịch: Azathioprine, sirolimus, everolimus, mycophenolate mofetil.
• Thuốc ức chế tân sinh: L-asparaginase, mercaptopurine, bleomycin, cytosine arabinoside, chlorambucil, cisplatin, daunorubicin, hydroxyurea, interferon, streptozocin, vincristine, procarbazine.
• Thuốc chống trầm cảm: Doxepin, nomifensine.
• Thuốc tim mạch: Clofibrate, diltiazem, methyldopa, dobutamine, furosemide, heparin, hydrochlorothiazide, oxprenolol, procainamide, quinidine và quinine, triamterene.
• Thuốc giảm đau thuộc nhóm NSAIDs: Ibuprofen, naproxen, tolmetin
• Thuốc kích thích giao cảm: Amphetamine, lysergic acid, methylenedioxymethamphetamine.
• Thuốc chống động kinh: Carbamazepine, phenytoin.
• Các nhóm thuốc khác: Cimetidine, allopurinol, folate, iodide, mebendazole, metoclopramide, propylthiouracil, sulfasalazine, prostaglandin, ritodrine, theophylline, piperazine adipate, thyroxine.

Các dấu hiệu nhận biết sốt do sử dụng thuốc và cách phòng tránh

Sốt do thuốc có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình điều trị bằng thuốc và có sự biến động đáng kể giữa các nhóm thuốc khác nhau. Thời gian trung bình từ khi bắt đầu sử dụng thuốc gây sốt đến khi sốt xuất hiện thường là 7-10 ngày, tuy nhiên, thời gian này cũng biến động đáng kể tùy thuộc vào từng nhóm thuốc cụ thể.

Các biểu hiện của sốt do sử dụng thuốc có thể biến đổi trên bệnh nhân, bao gồm sốt liên tục (nhiệt độ thay đổi nhưng luôn cao hơn bình thường), sốt không liên tục (bị gián đoạn bởi nhiệt độ bình thường) và sốt cao (kết hợp của sốt gián đoạn và không liên tục). Trong số đó, sốt phát ban là triệu chứng phổ biến nhất.

Mức độ sốt cũng có thể biến động từ nhẹ (nhiệt độ 37.2°C đến cao nhất 42.7°C), nhưng thường là từ 38.8 - 40°C. Dấu hiệu như nhịp tim chậm cũng có thể là một chỉ báo tiêu biểu của sốt do thuốc. Ngoài ra, các biểu hiện quá mẫn trên da, như nổi mề đay có hoặc không kèm theo chấm xuất huyết, cũng có thể quan sát được ở bệnh nhân mắc sốt do sử dụng thuốc, tuy nhiên, chúng không phải lúc nào cũng xuất hiện.

Đáng chú ý, bệnh nhân có thể tiếp tục trải qua phản ứng sốt do thuốc sau khi ngừng sử dụng thuốc, và cũng có thể có các triệu chứng như phát ban hoặc các dấu hiệu lâm sàng khác.

Để tránh rủi ro khi sử dụng thuốc, người dùng nên tuân thủ những quy tắc sau đây:

• Chỉ sử dụng thuốc khi cần thiết và tránh lạm dụng: Nên sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và không tự ý áp dụng mà không có hướng dẫn chính xác. Tránh việc sử dụng thuốc mà không có sự giám sát hoặc đánh giá của chuyên gia y tế.
• Tuân thủ đơn thuốc: Nếu được kê đơn thuốc, cần sử dụng đúng liều lượng và số lượng được ghi trong đơn. Thực hiện đúng các hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ và không thay đổi liều lượng mà không có sự hướng dẫn của chuyên gia y tế.
• Đọc kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng: Trước khi sử dụng một loại thuốc mới, hãy đọc kỹ bản hướng dẫn điều trị hoặc thảo luận với dược sĩ tại nhà thuốc. Tìm hiểu về tác dụng phụ, phản ứng có hại của thuốc, các biện pháp thận trọng, và các trường hợp không nên sử dụng thuốc.
• Báo cáo khi có biểu hiện khác thường: Nếu trong quá trình sử dụng thuốc mà xuất hiện sốt hoặc bất kỳ triệu chứng nào khác có thể liên quan đến thuốc, cần ngay lập tức thông báo cho bác sĩ. Hợp tác chặt chẽ với chuyên gia y tế để có các giải pháp và xử trí kịp thời khi cần thiết.

Cơ thể duy trì nhiệt độ trong một khoảng hẹp, việc sử dụng thuốc có thể làm thay đổi sự cân bằng tự nhiên này và dẫn đến tình trạng sốt. Vì vậy, quan trọng cần cẩn trọng khi sử dụng các loại thuốc có thể gây sốt và cân nhắc thay thế bằng các loại thuốc tương đương nếu có khả năng. Điều này giúp giảm nguy cơ gặp phải tình trạng sốt do thuốc và bảo vệ sức khỏe tổng thể của người dùng thuốc.