Tìm hiểu chi tiết về dị tật tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái

Hệ tuần hoàn của con người là một mạng lưới phức tạp gồm tim và các mạch máu, đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển máu, oxy và chất dinh dưỡng đi khắp cơ thể. Nhưng đôi khi, quá trình hình thành hệ tuần hoàn trong giai đoạn phôi thai có thể gặp phải những sai sót, dẫn đến các dị tật bẩm sinh. Một trong số đó là tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái (PLSVC), một tình trạng hiếm gặp nhưng có thể gây ra những biến chứng không mong muốn. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái (PLSVC).

Dị tật tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái là gì?

Tĩnh mạch là các mạch máu có nhiệm vụ vận chuyển máu từ các cơ quan và mô trở về tim. Tĩnh mạch chủ là những tĩnh mạch lớn nhất trong cơ thể, mang máu đã khử oxy từ toàn bộ cơ thể về tâm nhĩ phải của tim. Hệ thống tĩnh mạch chủ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì tuần hoàn máu và cung cấp oxy cho các tế bào.

Tĩnh mạch chủ trên được ví như con đường huyết mạch đưa máu từ phần trên cơ thể trở về tim, thường chỉ có một bên phải. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, tĩnh mạch chủ trên bên trái, vốn được cho là sẽ biến mất trong quá trình phát triển phôi thai, lại vẫn tồn tại sau khi sinh. Đây chính là dị tật bẩm sinh mang tên tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái hay PLSVC (Persistent Left Superior Vena Cava).

Theo thống kê, tỷ lệ mắc PLSVC trong dân số nói chung là khá thấp, chỉ khoảng 0.3 - 0.5%. Tuy nhiên, tỷ lệ này tăng lên đáng kể ở những người có các dị tật tim bẩm sinh khác, có thể lên tới 10%. Điều này cho thấy mối liên hệ mật thiết giữa PLSVC và các bất thường khác trong quá trình hình thành hệ tuần hoàn.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành tĩnh mạch chủ trên trái

Hệ tuần hoàn - một trong những hệ thống quan trọng nhất của cơ thể được hình thành từ rất sớm trong quá trình phát triển phôi thai. Tuy nhiên, đôi khi, quá trình hình thành hệ tuần hoàn có thể gặp phải những sai sót, dẫn đến những dị tật bẩm sinh như tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái (PLSVC).

Nguyên nhân chính gây ra PLSVC là sự không thoái triển hoàn toàn của tĩnh mạch cardinal trước bên trái. Trong quá trình hình thành hệ tuần hoàn, tĩnh mạch cardinal trước bên trái thường sẽ tiêu biến, nhường chỗ cho tĩnh mạch chủ trên bên phải đảm nhận nhiệm vụ dẫn máu từ phần trên cơ thể về tim. Tuy nhiên, ở những người mắc PLSVC, tĩnh mạch cardinal trước bên trái vẫn tồn tại và phát triển song song với tĩnh mạch chủ trên bên phải.

Kết quả là, máu từ phần trên cơ thể, thay vì chỉ được dẫn về tâm nhĩ phải thông qua tĩnh mạch chủ trên bên phải, lại được chia thành hai dòng, chảy qua cả hai tĩnh mạch chủ trên. Mặc dù điều này thường không gây ra vấn đề gì đáng kể, nhưng trong một số trường hợp, PLSVC có thể làm tăng nguy cơ biến chứng trong các thủ thuật y tế liên quan đến tim mạch, hoặc đi kèm với các dị tật tim bẩm sinh khác.

Biểu hiện và biến chứng của dị tật tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái

Tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái (PLSVC) là một dị tật tim bẩm sinh hiếm gặp, thường không gây ra bất kỳ triệu chứng đáng chú ý nào. Đa số những người mắc PLSVC sống một cuộc sống bình thường mà không hề hay biết về sự bất thường này trong hệ tuần hoàn của mình. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, PLSVC có thể gây ra những triệu chứng khó chịu và các biến chứng nguy hiểm.

Một số bệnh nhân PLSVC có thể gặp phải các triệu chứng như khó thở, đặc biệt là khi gắng sức do máu không được đưa về tim một cách hiệu quả. Mệt mỏi, đau ngực và ho cũng có thể xuất hiện nhưng thường không đặc hiệu và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Trong trường hợp nặng, PLSVC có thể gây ra tím tái do thiếu oxy trong máu.

Ngoài ra, PLSVC còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng máu, đặc biệt là khi có can thiệp y tế như đặt catheter tĩnh mạch trung tâm. Theo một nghiên cứu năm 2019 trên tạp chí Journal of Cardiothoracic and Vascular Anesthesia, tỷ lệ nhiễm trùng máu ở những bệnh nhân PLSVC đặt catheter tĩnh mạch trung tâm cao hơn đáng kể so với nhóm không có dị tật này. Hơn nữa, PLSVC cũng có thể gây khó khăn trong việc đặt catheter và các thủ thuật khác liên quan đến tĩnh mạch chủ trên.

Một điểm đáng lưu ý nữa là PLSVC thường đi kèm với các dị tật tim bẩm sinh khác như thông liên nhĩ, thông liên thất. Những dị tật này có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và cần được điều trị kịp thời.

Chẩn đoán và điều trị PLSVC thế nào?

Việc phát hiện sớm dị tật tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa biến chứng và đảm bảo sức khỏe tim mạch lâu dài. Siêu âm tim là phương pháp phổ biến và không xâm lấn để phát hiện PLSVC. Bằng cách sử dụng sóng âm thanh, siêu âm tim có thể tạo ra hình ảnh chi tiết về cấu trúc và hoạt động của tim, giúp bác sĩ quan sát rõ ràng sự bất thường của tĩnh mạch chủ trên bên trái. 

Ngoài ra, chụp X-quang ngực cũng có thể cung cấp những hình ảnh hữu ích về vị trí và kích thước của PLSVC. Trong một số trường hợp, chụp CT hoặc MRI tim có thể được chỉ định để đánh giá chi tiết hơn về dị tật và các bất thường tim mạch khác có thể đi kèm.

Đa số trường hợp PLSVC không cần điều trị nếu không gây ra triệu chứng hoặc biến chứng. Tuy nhiên, bác sĩ có thể khuyến nghị theo dõi định kỳ bằng siêu âm tim để đánh giá sự phát triển và chức năng của tim. Trong một số trường hợp hiếm gặp, PLSVC gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, đau ngực hoặc tím tái, hoặc đi kèm với các dị tật tim bẩm sinh khác, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật hay can thiệp ngoại khoa. Phẫu thuật thường nhằm mục đích chuyển hướng dòng máu từ tĩnh mạch chủ trên bên trái sang bên phải hoặc sửa chữa các dị tật tim khác.

Hiểu rõ về nguyên nhân và cơ chế hình thành dị thật tồn tại tĩnh mạch chủ trên trái rõ ràng là một việc cần thiết. Với sự phát triển của y học hiện đại, việc chẩn đoán và điều trị PLSVC đã trở nên an toàn và hiệu quả hơn. Nếu bạn được chẩn đoán mắc PLSVC, hãy trao đổi kỹ với bác sĩ về tình trạng của mình và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp để có một cuộc sống khỏe mạnh bạn nhé!