Trẻ sơ sinh uống kháng sinh bị đi ngoài phải làm sao?

Theo các nghiên cứu ở trẻ em, cứ năm trẻ sử dụng kháng sinh thì có một trẻ bị tiêu chảy, chiếm tỷ lệ khoảng 20%. Khi gặp tình trạng trẻ sơ sinh uống kháng sinh bị đi ngoài phải làm sao? Cách khắc phục trẻ sơ sinh bị đi ngoài khi uống kháng sinh?

Nguyên nhân trẻ uống kháng sinh bị tiêu chảy

Thông thường, trong đường ruột của trẻ sẽ tồn tại một quần thể gồm nhiều loại vi sinh vật, bao gồm cả vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại. Vi khuẩn có lợi sẽ đảm nhiệm vai trò duy trì hệ vi sinh ở mức cân bằng nhằm giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh, tăng cường hấp thu dưỡng chất, loại bỏ những độc tố và hạn chế, kìm hãm sự sinh trưởng, phát triển của các vi khuẩn có hại gây bệnh.

Khi trẻ sơ sinh uống kháng sinh bị đi ngoài phải làm sao là băn khoăn của rất nhiều bậc cha mẹ.

Việc trẻ sử dụng thuốc kháng sinh sẽ vô tình làm phá vỡ sự cân bằng của hệ vi sinh, vi khuẩn có lợi bị tiêu diệt còn vi khuẩn có hại có cơ hội phát triển và sinh sôi mạnh. Nguyên nhân là do kháng sinh là loại thuốc khi vào cơ thể sẽ có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn ở các cơ quan và thậm chí là tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi sống trong đường ruột. Sự mất cân đối giữa hai loại lợi khuẩn và hại khuẩn có thể dẫn đến tình trạng tiêu chảy ở trẻ. 

Tệ hơn, việc sử dụng kháng sinh ở trẻ còn có thể làm khởi phát tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng. Tình trạng này là do một loại vi khuẩn gọi là Clostridium difficile hay C.difficile (C.diff) gây ra. Thông thường, vi khuẩn này tồn tại trong ruột non và không gây ảnh hưởng gì đến hệ tiêu hóa hay gây ra các vấn đề nào cho sức khỏe. Tuy nhiên, khi dùng kháng sinh, loại thuốc này có thể tiêu diệt vi khuẩn có lợi sẽ tạo điều kiện để vi khuẩn C.diff phát triển một cách không kiểm soát. Nếu để lâu và không được điều trị đúng cách, tình trạng dư thừa loại vi khuẩn này có thể dẫn đến viêm đại tràng.

Các nghiên cứu cho thấy bất kỳ loại kháng sinh nào cũng có thể gây ra sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, nhất là những loại kháng sinh phổ rộng, dẫn đến tình trạng bị tiêu chảy khi uống kháng sinh.

Dấu hiệu nhận biết trẻ uống kháng sinh bị tiêu chảy

Trẻ dưới hai tuổi khi uống thuốc kháng sinh sẽ dễ bị tiêu chảy hơn so với trẻ lớn. Tình trạng tiêu chảy xuất hiện từ ngày thứ 2 và ngày thứ 8 của đợt điều trị bằng kháng sinh. Nó thường kéo dài từ 1 – 7 ngày. Cũng có trường hợp trẻ bị tiêu chảy từ ngày đầu tiên uống kháng sinh và thậm chí sau khi đã ngừng thuốc, tình trạng tiêu chảy vẫn kéo dài cho đến vài tuần.

Trẻ dưới hai tuổi khi uống thuốc kháng sinh sẽ dễ bị tiêu chảy hơn so với trẻ lớn.

Dưới đây là những biểu hiện khi trẻ sơ sinh bị tiêu chảy do uống thuốc kháng sinh:

• Trẻ bị đau bụng;
• Trẻ bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày, có thể lên tới trên 10 lần;
• Khi đi ngoài trẻ phải rặn;
• Trẻ sẽ đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày;
• Phân có lẫn dịch nhầy, máu và thức ăn chưa tiêu (hay còn gọi là đi ngoài phân sống); 
• Phân có trộn lẫn màu xanh, màu vàng và có dịch nhầy, có bọt, không thối, có lẫn thức ăn chưa tiêu, đôi khi có lẫn máu và chất nhầy;
• Nếu kiểm tra vùng hậu môn sẽ thấy tình trạng bị hăm đỏ;
• Sau khi dùng kháng sinh từ 2 đến 9 ngày, trẻ có biểu hiện sôi bụng, đau bụng, chướng bụng;
• Khi vi khuẩn có hại sản sinh quá nhanh làm gia tăng số lượng không kiểm soát có thể gây ra các triệu chứng của viêm đại tràng hoặc viêm đại tràng giả mạc như: Sốt cao, buồn nôn và nôn mửa, đau quặn bụng, tiêu chảy nhiều lần, phân lỏng có máu mủ.

Trong trường hợp tình trạng tiêu chảy của trẻ nhẹ, các triệu chứng bệnh như liệt kê ở trên sẽ tự khỏi trong vài ngày hoặc một, hai tuần sau khi ngưng dùng thuốc kháng sinh. Ngược lại, nếu tình trạng tiêu chảy kéo dài mà không được chữa trị kịp thời có thể gây các hậu quả nghiêm trọng như: Rối loạn hấp thu và rối loạn chuyển hóa, trẻ bị mất nước kèm rối loạn điện giải, sụt cân nhanh và suy dinh dưỡng. Một số trường hợp tiêu chảy nặng còn gây ra tình trạng viêm loét, thậm chí thủng ruột.

Trường hợp bị tiêu chảy nhẹ, các triệu chứng bệnh sẽ hết trong vòng một vài ngày.

Ngoài ra, tiêu chảy kéo dài cũng có thể gây phình đại tràng nhiễm độc. Tình trạng này có các biểu hiện như đại tràng giãn to kèm theo viêm nhiễm, ứ đọng độc tố trong đại tràng. Những độc tố này sẽ hấp thu qua thành ruột, sau đó đi vào máu gây nhiễm độc cho toàn cơ thể. Khi đó, người bệnh sẽ sốt, đau bụng, thủng vỡ đại tràng,...

Trẻ sơ sinh uống kháng sinh bị đi ngoài phải làm sao?

Như đã nói ở trên, trường hợp bị tiêu chảy nhẹ, các triệu chứng bệnh sẽ hết trong vòng một vài ngày hay dài hơn là một, hai tuần tính từ lúc kết thúc dùng kháng sinh.

Nếu bị tiêu chảy nặng, điều đầu tiên là phải dừng sử dụng loại kháng sinh có liên quan đến tình trạng tiêu chảy. Bên cạnh đó, cần cho trẻ kết hợp bù nước, điện giải, thăng bằng kiềm toan. Nên sử dụng dung dịch oresol hoặc viên hydrite để bù nước cho trẻ.

Cha mẹ cần chú ý nên pha dung dịch bù nước theo đúng hướng dẫn sử dụng, một lần phá hết 1 gói hoặc 1 viên, không được chia nhỏ gói hoặc viên ra. Đối với dung dịch bù nước đã pha, nếu không uống hết trong thời gian 24 giờ cần phải bỏ đi. 

Thời gian uống bù nước cần duy trì cho đến khi trẻ đi tiêu phân sệt và tần suất dưới 3 lần/ngày. Cha mẹ cũng cần thực hiện cấy phân, cấy máu cho trẻ để xác định được chủng vi khuẩn gây bệnh. Với trường hợp xác định là bị viêm đại tràng giả mạc, trẻ phải dùng loại kháng sinh metronidazole hoặc vancomycin.

• Trường hợp bị nặng hoặc không thể ngưng kháng sinh, trẻ cần dùng thêm các chế phẩm vi sinh có chứa prebiotic và probiotic để điều trị hỗ trợ. Các chế phẩm này sẽ giúp cân bằng lại các chủng vi khuẩn đường ruột. Các trường hợp kết hợp với chế phẩm vi sinh nhưng không đạt hiệu quả, bạn cần thông báo với bác sĩ để được chỉ định thay thế loại kháng sinh khác.
• Tuyệt đối không sử dụng men tiêu hóa cho các trường hợp bị tiêu chảy do dùng thuốc kháng sinh.
• Bạn cũng có thể thay đổi chế độ ăn để làm giảm triệu chứng tiêu chảy ở trẻ. Không nên cho trẻ ăn nhiều mà cần chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Việc ăn khẩu phần nhỏ sẽ giúp trẻ dễ tiêu hóa hơn. Nên cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa như sữa chua, khoai tây, gạo và chuối… Tuyệt đối tránh cho trẻ ăn nhiều chất xơ và các chất lên men mạnh. Chế độ ăn của trẻ cần đủ dưỡng chất, uống đủ nước, tránh các loại đồ uống có gas, nước ép cam quýt... Những thực phẩm này có thể là trầm trọng tình trạng tiêu chảy hơn.

Cha mẹ tuyệt đối không được tự ý mua thuốc kháng sinh điều trị tiêu chảy cho trẻ sơ sinh tại nhà.

Lưu ý khi chăm sóc trẻ bị tiêu chảy do uống kháng sinh

Nhiều cha mẹ khá bối rối khi trẻ sơ sinh uống kháng sinh bị đi ngoài phải làm sao. Dưới đây là những lưu ý khi cha mẹ có con nhỏ bị tiêu chảy khi uống kháng sinh và cách chăm sóc trẻ cần biết:

• Đầu tiên, phải tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ đưa ra. Bạn không được tự ý mua thuốc kháng sinh điều trị cho bé tại nhà.
• Dùng loại thuốc điều trị tiêu chảy và liều lượng phải chính xác theo đơn, không tự tăng liều, hay dùng gộp cả liều đã bỏ lỡ. Bạn cũng không được kéo dài gian dùng thuốc mà bác sĩ đã kê trong đơn.
• Không tự ý dùng các loại thuốc chống tiêu chảy vì nó có thể cản trở khả năng thải độc của cơ thể. Điều này sẽ gây ra nhiều biến chứng khó lường.
• Sau khi trẻ đã khỏi bệnh, cha mẹ nên ghi nhớ, tránh cho trẻ sử dụng loại kháng sinh đã gây tiêu chảy trước đó. Ở các lần điều trị sau, nên thông báo cho bác sĩ biết loại kháng sinh gây tiêu chảy. 
• Khi bị tiêu chảy, mẹ phải chú ý cho bé uống đủ nước, tuyệt đối tránh uống các loại đồ uống có gas, hạn chế thực phẩm nhiều gia vị, cho trẻ bú hoặc uống sữa như bình thường để tránh tình trạng thiếu hụt dưỡng chất. Các loại hạt cũng không được ăn vì loại thực phẩm này có thể sinh hơi ở ruột.
• Khi tiêu chảy nhiều ngày, trẻ sẽ bị hăm tã. Trường hợp trẻ bị hăm quanh hậu môn hoặc vùng đóng bỉm, cha mẹ cần vệ sinh vùng hăm tã bằng nước sạch, sau đó dùng khăn sạch thấm khô, thoa lên một lớp vaseline hoặc kem chống hăm.
• Khi đã hết liệu trình điều trị kháng sinh, bạn có thể bổ sung thêm các loại men vi sinh nhằm cân bằng lại các chủng vi khuẩn đường ruột theo chỉ định của bác sĩ.
• Trong trường hợp trẻ bị tiêu chảy rất nặng. Trẻ đi ngoài nhiều lần, đi liên tục kèm theo tình trang đau bụng dữ dội, sốt cao, mệt lả, đi ngoài ra máu, không muốn uống nước, không uống nước được hoặc không bú được, có dấu hiệu mất nước như tiểu ít, mắt trũng sâu, đờ đẫn mệt mỏi, khô miệng... mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức. 
• Để phòng trường hợp trẻ bị tiêu chảy do dùng thuốc kháng sinh, bạn cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Chế độ ăn, bạn có thể tăng cường thêm thực phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B... Đây là những thành phần giúp tăng cường, hỗ trợ cho hệ miễn dịch và nâng cao đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.

Uyên Hồ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp