Phổ kháng sinh và kháng sinh phổ rộng là gì?

Việc điều trị các bệnh truyền nhiễm đã bước sang một trang mới từ khi có sự ra đời của kháng sinh. Nhờ có kháng sinh mà hàng triệu người được cứu sống khỏi những căn bệnh nhiễm trùng vô cùng nguy hiểm. Tuy nhiên, tác dụng của mỗi loại phổ kháng sinh là khác nhau. Vậy kháng sinh phổ rộng là gì và kháng sinh phổ hẹp là gì? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây ngay nhé!

Phổ kháng sinh là gì?

Kháng sinh là những chất kháng khuẩn được tạo ra bởi các chủng vi sinh vật hoặc có nguồn gốc tổng hợp. Kháng sinh có tác dụng kìm hãm sự sinh trưởng và phát triển hoặc tiêu diệt vi sinh vật khác. 

Kháng sinh tấn công vào vi khuẩn bằng các con đường sau đây:

• Ức chế tổng hợp vách tế bào vi khuẩn.
• Ức chế tổng hợp protein của vi khuẩn.
• Thay đổi tính thấm màng tế bào.
• Ức chế tổng hợp acid nucleic.

Do cơ chế đặc hiệu của từng loại kháng sinh, có những kháng sinh tác động trên nhiều chủng vi khuẩn, trên cả vi khuẩn gram (-) và gram (+), nhưng cũng có những loại chỉ tác động trên một hoặc một số chủng vi khuẩn nhất định. Giới hạn này được gọi là phổ kháng khuẩn của kháng sinh.

Cơ chế đặc hiệu của từng loại kháng sinh là khác nhau

Dựa vào phổ tác dụng của các loại kháng sinh, chúng ta có thể chọn lựa loại thuốc kháng sinh phù hợp với từng loại nhiễm khuẩn đang mắc phải.

Kháng sinh phổ rộng là gì? 

Kháng sinh phổ rộng là nhóm kháng sinh có tác động trên cả hai chủng vi khuẩn là vi khuẩn gram âm và gram dương hoặc bất kì kháng sinh nào chống lại một loạt các vi khuẩn gây bệnh. Ví dụ: tetracyclines, phenicols, fluoroquinolones, cephalosporin thế hệ 3, 4…

Nhóm thuốc kháng sinh phổ rộng này thường được sử dụng trong trường hợp nhiễm khuẩn nhưng không viết chính xác do nhóm vi khuẩn nào đã gây ra hoặc khi nghi ngờ có nhiều nhóm vi khuẩn. Kháng sinh phổ rộng được sử dụng đúng trong các trường hợp sau:

• Theo kinh nghiệm, trong trường hợp nếu không biết rõ vi sinh vật gây bệnh, nhưng nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tình trạng nghiêm trọng hoặc dẫn đến tình trạng nhiễm khuẩn cho các cơ quan khác. Ví dụ trong điều trị viêm màng não, tình trạng của bệnh nhân sẽ trở nên nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời bằng kháng sinh.
• Đối với những loại vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh không đáp ứng với kháng sinh phổ hẹp.
• Trong trường hợp nhiễm trùng siêu vi khuẩn, có rất nhiều loại vi khuẩn gây bệnh. Chính vì vậy, cần điều trị bằng kháng sinh phổ rộng hoặc kết hợp kháng sinh để tăng cường tác dụng diệt khuẩn.
• Để dự phòng nhiễm khuẩn trong và sau phẫu thuật, những bệnh nhân ức chế miễn dịch, những người có nguy cơ nhiễm khuẩn cao cũng được chỉ định sử dụng kháng sinh phổ rộng.

Kháng sinh phổ rộng là gì?

Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh phổ rộng không hợp lý cũng có thể gây nên một số tác dụng không mong muốn. Bởi mặc dù kháng sinh phổ rộng có thể bao trùm lên nhiều loại vi khuẩn gây bệnh nhưng sẽ gây ảnh hưởng đến hệ vi khuẩn thường trú của cơ thể. 

• Tiêu diệt những loại vi khuẩn có lợi trong cơ thể, dẫn đến một số nhiễm trùng thứ phát như Clostridium difficile, candidiasis.
• Tiêu diệt hệ những loại vi khuẩn có hại trong đường ruột có thể gây nên tình trạng tiêu chảy…
• Ngoài ra, sau khi tiếp xúc với kháng sinh, các loại vi khuẩn có thể phát triển sự thay đổi cấu trúc hoặc chức năng, khiến chúng có thể kháng lại kháng sinh. Việc sử dụng kháng sinh phổ rộng làm gia tăng tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn.

Hiện nay, do tình trạng kháng thuốc kháng sinh ngày càng có chiều hướng gia tăng, người ta tập trung hơn vào việc sử dụng kháng sinh dựa vào các bằng chứng lâm sàng, thay vì việc sử dụng kháng sinh theo kinh nghiệm. 

Kháng sinh phổ hẹp là gì?

Ngoài việc tìm hiểu kháng sinh phổ rộng là gì thì bạn cũng cần biết về kháng sinh phổ hẹp. Kháng sinh phổ hẹp là các kháng sinh có hoạt tính kháng khuẩn tốt trên một số chủng vi khuẩn nhất định. Ví dụ như kháng sinh Penicillin tự nhiên chỉ có tác dụng trên nhóm vi khuẩn gram (+) nhưng lại không có tác dụng diệt khuẩn đối với vi khuẩn gram (-) hay kháng sinh Isoniazid chỉ có tác dụng với chủng lao Mycobacterium tuberculosis.

Kháng sinh phổ hẹp thường chỉ được sử dụng cho các nhiễm khuẩn đặc hiệu khi vi sinh vật gây bệnh được biết đến và được xác định chắc chắn. Việc sử dụng kháng sinh phổ hẹp sẽ không tiêu diệt nhiều vi khuẩn thường trú trong cơ thể như kháng sinh phổ rộng. Chính vì vậy, kháng sinh phổ hẹp ít có khả năng gây nhiễm trùng thứ phát, đồng thời cũng ít gây ra tình trạng kháng thuốc do nó chỉ tiêu diệt một loại vi khuẩn nhất định.

Kháng sinh phổ hẹp là gì?

Tuy nhiên kháng sinh phổ hẹp chỉ có thể được sử dụng nếu xác định đúng vi khuẩn gây bệnh. Nếu không lựa chọn thuốc một cách cẩn thận, thuốc có thể không tiêu diệt được vi khuẩn gây bệnh.

Trên đây là một số chia sẻ về vấn đề kháng sinh phổ rộng là gì và kháng sinh phổ hẹp là gì. Hy vọng sẽ giúp bạn có thêm nhiều thông tin hữu ích về những phổ kháng sinh này nhé!

Thủy Phan

Nguồn tham khảo: trungtamthuoc.com