Uốn ván trẻ sơ sinh là bệnh gì?

Uốn ván trẻ sơ sinh là một bệnh nguy hiểm, xảy ra do hệ thần kinh trung ương của trẻ sơ sinh bị nhiễm độc bởi độc tố của trực khuẩn uốn ván Clostridium tetani. Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể trẻ qua rốn nên còn gọi là uốn ván rốn.

Đặc điểm bệnh uốn ván trẻ sơ sinh

Trực khuẩn uốn ván Clostridium tetani tiết ra một loại ngoại độc tố mà các nhà khoa học đã tách ra về mặt hóa học gồn hai thành phần, một thành phần có tác dụng gây tan máu gọi là Tetanolysin không có ý nghĩa lâm sàng và một thành phần gây co giật các cơ gọi là Tetanospasmin.

Uốn ván trẻ sơ sinh là một bệnh nguy hiểm, xảy ra do hệ thần kinh trung ương của trẻ sơ sinh bị nhiễm độc bởi độc tố của uốn ván Clostridium tetani.

Trên thực tế các triệu chứng cơ bản của bệnh uốn ván trẻ sơ sinh là do Tetanospasmin gây ra. Độc tố này tan trong nước, bị phá hủy khi đun nóng lên 70 độ C, có độc lực rất mạnh. Chỉ cần một liều nhỏ khoảng 1/50.000ml là cũng đủ làm chết một con chuột. Thực nghiệm cho thấy độc tố đi từ vết thương có trực khuẩn uốn ván qua máu hoặc bạch huyết vào các trục của dây thần kinh ngoại vi rồi bám vào các trung tâm thần kinh. Các nhà khoa học đều nhận thấy ái tính cao của độc tố uốn ván với tế bào thần kinh và khi độc tố đã bám vào tế bào thần kinh thì không thể tách ra được, điều này là cơ sở rất quan trọng trong điều trị.

Trong uốn ván trẻ sơ sinh, trực khuẩn Clostridium tetani xâm nhập vào cơ thể của trẻ ở rốn qua vết cắt bằng dụng cụ có mang nha bào uốn ván như dao, kéo hoặc do bông băng không được tiệt trùng tốt. Thực tế đã ghi nhận có trường hợp cắt rốn bằng kéo không tiệt trùng kỹ hoặc chỉ ngâm nước nóng khoảng 5 - 10 phút, cắt rốn bằng que nứa, liềm cắt cỏ hoặc dao bổ cau trầu...

Mặc dù trực khuẩn uốn ván đã được phát hiện từ lâu nhưng bệnh uốn ván trẻ sơ sinh vẫn còn lưu hành là một vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển như Việt Nam hiện nay. Ở nước ta bệnh uốn ván trẻ sơ sinh vẫn còn gặp ở vùng nông thôn, miền núi do điều kiện tiệt trùng kém khi hỗ trợ sinh sản, thậm chí xử trí can thiệp không bảo đảm yêu cầu vệ sinh ở những trẻ bị đẻ rơi.

Triệu chứng lâm sàng và tiến triển bệnh

Về lâm sàng, uốn ván trẻ sơ sinh có thời kỳ ủ bệnh trung bình khoảng 5 - 12 ngày, đôi khi các triệu chứng xuất hiện sớm vào ngày thứ 2 hoặc muộn hơn đến ngày thứ 18.

Về lâm sàng, uốn ván trẻ sơ sinh có thời kỳ ủ bệnh trung bình khoảng 5 - 12 ngày, đôi khi các triệu chứng xuất hiện sớm vào ngày thứ 2 hoặc muộn hơn đến ngày thứ 18. Bệnh khởi đầu với triệu chứng cứng hàm do cơ hàm bị co cứng, trẻ không há được miệng để bú sữa. Cứng hàm là triệu chứng quan trọng với đặc điểm cứng hàm liên tục và tăng lên khi làm há miệng trẻ bằng đè lưỡi. Sau đó các cơ mặt, cổ, lưng, tứ chi của trẻ đều trong trạng thái co cứng. Trẻ nằm cứng đờ, tay nắm chặt, chân duỗi thẳng, trán nhăn, môi chúm lại, hai mép bị kéo lên trên.

Trong tình trạng cứng đờ, trẻ có những cơn kịch phát gây co giật, thở không đều, da tím tái. Các cơn co giật có thể ngắn hoặc dài, nhanh hoặc chậm. Theo đó, những cơn kịch phát này có thể gây ngừng thở nếu không được cấp cứu kịp thời. Những cơn kịch phát tự nhiên xuất hiện thường do sự kích thích của tiếng động, ánh sáng... Ngoài các triệu chứng chính đã nêu, đa số trường hợp trẻ đều bị sốt, một số có thể sốt trên 41 độ C, một số khác lại có thân nhiệt xuống dưới 35 độ C và những rối loạn thân nhiệt như vậy có tiên lượng xấu.

Về tiến triển bệnh, nếu có diễn biến tốt thì các cơ co giật và triệu chứng cứng hàm ở trẻ sẽ giảm dần, miệng có thể há ra dần. Bệnh kéo dài trung bình khoảng 3 - 4 tuần nhưng triệu chứng tăng trương lực cơ có thể kéo dài hơn 1 tháng. Trường hợp có diễn biến nặng, có thể có biến chứng như viêm phế quản phổi, suy dinh dưỡng, nếu tiến triển xấu uốn ván rốn trẻ sơ sinh có thể dẫn đến tử vong.

Làm thế nào để ngăn ngừa bệnh uốn ván trẻ sơ sinh?

Để ngăn ngừa bệnh uốn ván trẻ sơ sinh có hiệu quả, cần tiêm vắc xin phòng bệnh với tổng số lần tiêm phòng ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ từ 15 - 35 tuổi là 5 mũi.

Để ngăn ngừa bệnh uốn ván trẻ sơ sinh có hiệu quả, cần tiêm vắc xin phòng bệnh với tổng số lần tiêm phòng ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ từ 15 - 35 tuổi là 5 mũi. Trong đó tiêm phòng cho sản phụ lần đầu mang thai là 2 mũi cơ bản. Lịch tiêm vắc xin phòng bệnh uốn ván cho phụ nữ và sản phụ phải đúng vào các khoảng thời gian quy định, cụ thể như sau:

• Tiêm vắc xin ngừa uốn ván lần nhứ nhất cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ hoặc tiêm sớm cho sản phụ có thai lần đầu.
• Tiêm lần thứ hai ít nhất 1 tháng sau lần tiêm thứ nhất hoặc tiêm cho sản phụ mang thai trước khi sinh ít nhất 1 tháng.
• Tiêm lần thứ ba ít nhất 6 tháng sau lần tiêm thứ hai hoặc kỳ có thai lần sau.
• Tiêm lần thứ tư ít nhất 1 năm sau lần tiêm thứ ba hoặc kỳ có thai lần sau.
• Tiêm lần thứ năm ít nhất 1 năm sau lần tiêm thứ tư hoặc kỳ có thai lần sau.

(Lưu ý nên tiêm nhắc lại mũi thứ 6 khi thời điểm tiêm mũi thứ 5 đã trên 10 năm)

Uốn ván trẻ sơ sinh là một căn bệnh có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Chính vì thế, các bạn cần phải chủ động phòng tránh căn bệnh nguy hiểm này bằng cách tiêm phòng đầy đủ theo khuyến cáo của các bác sĩ từ giai đoạn mang thai nhé!

Linh Lê