Xét nghiệm ADN huyết thống: Quy trình, độ chính xác và những điều cần biết

Nhu cầu xác minh huyết thống tăng cao, đặc biệt trong các vấn đề pháp lý, nhập tịch hoặc tranh chấp gia đình, xét nghiệm ADN huyết thống đang được nhiều người lựa chọn. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về quy trình thực hiện, độ chính xác và những điều cần lưu ý khi tiến hành xét nghiệm này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện và chính xác về xét nghiệm ADN huyết thống.

Xét nghiệm ADN huyết thống là gì?

Xét nghiệm ADN huyết thống là phương pháp sử dụng công nghệ sinh học phân tử để phân tích trình tự DNA hay ADN (axit deoxyribonucleic), từ đó xác định mối quan hệ huyết thống giữa các cá nhân. ADN là vật chất di truyền chứa toàn bộ thông tin di truyền của con người, được thừa hưởng từ cả cha và mẹ theo nguyên lý di truyền Mendel.

Việc so sánh ADN giữa hai người cho phép xác định họ có chung huyết thống hay không. Đây là phương pháp có độ chính xác cao, minh bạch và ngày càng phổ biến.

Các loại xét nghiệm phổ biến:

• Xét nghiệm cha - con, mẹ - con: Thường áp dụng trong tranh chấp nuôi con, làm khai sinh, hoặc khi có nghi ngờ về quan hệ sinh học.
• Xét nghiệm anh chị em cùng cha/mẹ: Sử dụng trong các trường hợp thiếu mẫu của người cha hoặc mẹ.
• Xét nghiệm họ hàng mở rộng: Xác định mối quan hệ như ông - cháu, bác - cháu, phục vụ cho mục đích pháp lý hoặc chứng minh quyền thừa kế.

Các hình thức thu mẫu ADN:

• Mẫu sinh phẩm thông dụng: Niêm mạc miệng (thường thu bằng tăm bông), tóc có chân, máu, móng tay.
• Mẫu đặc biệt: Đầu lọc thuốc, bàn chải đánh răng, tăm, dao cạo râu,… trong trường hợp người cần xét nghiệm không thể lấy mẫu trực tiếp.

Phương pháp thu mẫu không xâm lấn như tăm bông miệng được ưu tiên sử dụng do an toàn, dễ thực hiện và không gây đau đớn.

Độ chính xác và độ tin cậy của xét nghiệm ADN huyết thống

Xét nghiệm ADN có chính xác tuyệt đối không?

Với công nghệ hiện nay, xét nghiệm ADN huyết thống có thể đạt độ chính xác lên đến 99,99% nếu hai người có quan hệ huyết thống, và 100% loại trừ nếu không có quan hệ. Độ chính xác phụ thuộc vào:

• Loại và chất lượng mẫu ADN.
• Số lượng loci - vị trí gen được phân tích - càng nhiều loci, kết quả càng chắc chắn.
• Kỹ thuật, trang thiết bị và tiêu chuẩn của phòng thí nghiệm.

Rủi ro sai sót có xảy ra không?

Dù rất hiếm gặp, một số nguyên nhân có thể làm sai lệch kết quả như:

• Mẫu sinh phẩm bị nhiễm bẩn, hỏng do bảo quản không đúng cách.
• Lỗi kỹ thuật trong quá trình phân tích hoặc nhầm lẫn khi gắn nhãn.
• Một số trường hợp đột biến gen hiếm gặp gây ảnh hưởng đến kết quả đối chiếu ADN.
• Do đó, việc lựa chọn cơ sở uy tín, có phòng xét nghiệm đạt tiêu chuẩn và thực hiện đúng quy trình là điều hết sức quan trọng.

Quy trình thực hiện xét nghiệm ADN huyết thống

Để đảm bảo kết quả chính xác và hợp pháp (nếu cần dùng trong các thủ tục pháp lý), quy trình xét nghiệm cần được thực hiện bài bản, minh bạch.

Đăng ký và tư vấn ban đầu

Khách hàng sẽ được tư vấn cụ thể về:

• Mục đích xét nghiệm: Dân sự hay pháp lý.
• Mối quan hệ cần xác định.
• Hình thức lấy mẫu, thời gian có kết quả và chi phí liên quan.
• Quyền riêng tư và bảo mật thông tin.

Thu mẫu sinh phẩm

Cách phổ biến nhất là dùng tăm bông lấy mẫu niêm mạc miệng, chà nhẹ vào má trong 20 - 30 giây. Ngoài ra, có thể lấy mẫu tóc, máu hoặc móng nếu cần. Mẫu cần được dán nhãn rõ ràng và bảo quản đúng quy định.

Phân tích trong phòng thí nghiệm

ADN được chiết xuất từ mẫu sinh phẩm, sau đó phân tích bằng kỹ thuật PCR hoặc giải trình tự để xác định cấu trúc di truyền. Phân tích sẽ tập trung vào các loci để đối chiếu mức độ tương đồng giữa các mẫu.

Trả kết quả

Thời gian có kết quả tùy theo loại xét nghiệm:

• Thông thường: 3 - 7 ngày làm việc.
• Trả gấp trong ngày hoặc 24 giờ với mức phí cao hơn.
• Kết quả có thể được gửi dưới dạng bản giấy, bản điện tử hoặc file bảo mật.

Trường hợp cần dùng cho mục đích pháp lý

Nếu kết quả được dùng để làm thủ tục pháp lý như giấy khai sinh, nhập quốc tịch, tòa án,… thì mẫu cần được thu trực tiếp tại cơ sở có thẩm quyền và đi kèm giấy tờ tùy thân hợp lệ (CCCD, hộ chiếu, giấy khai sinh,...).

Xét nghiệm ADN huyết thống có bắt buộc không?

Khi nào cần làm xét nghiệm ADN huyết thống?

Có thể cần làm xét nghiệm ADN huyết thống trong những trường hợp như:

• Có nghi ngờ hoặc tranh chấp liên quan đến quan hệ cha - con, mẹ - con.
• Thực hiện các thủ tục pháp lý: Ly hôn, nhận con, di chúc, di sản,...
• Làm giấy khai sinh trễ, khi không đủ giấy tờ chứng minh mối quan hệ.
• Xác minh huyết thống trong trường hợp nhận con nuôi hoặc đoàn tụ gia đình.
• Xác định huyết thống trong các vụ án hình sự, điều tra tội phạm.

Có thể từ chối thực hiện xét nghiệm không?

Trong trường hợp xét nghiệm mang tính tự nguyện (dân sự), cá nhân có quyền đồng ý hoặc từ chối. Tuy nhiên, nếu có yêu cầu từ tòa án, cơ quan điều tra hoặc lệnh pháp lý, việc từ chối có thể ảnh hưởng đến kết luận vụ việc.

Chi phí, thời gian và những điều cần lưu ý khi làm xét nghiệm ADN huyết thống

Chi phí xét nghiệm là bao nhiêu?

Chi phí xét nghiệm ADN huyết thống dao động trong khoảng:

• Xét nghiệm cha - con cơ bản: Dao động từ 3.000.000 - 7.000.000 VNĐ tùy vào số lượng người, loại mẫu, mức độ khẩn và mục đích (dân sự hay pháp lý).
• Chi phí phát sinh: Nếu dùng mẫu đặc biệt (dao cạo, bàn chải,...), hoặc yêu cầu kết quả nhanh trong 24h, mức giá có thể cao hơn.

Thời gian trả kết quả

Thời gian trả kết quả xét nghiệm:

• Bình thường: Khoảng 3 - 5 ngày làm việc.
• Gấp: Có thể yêu cầu nhận kết quả trong ngày hoặc trong vòng 24 giờ nếu phòng xét nghiệm đủ điều kiện.

Lưu ý quan trọng khi xét nghiệm ADN

Một số điều cần quan tâm khi xét nghiệm ADN:

• Không nên ăn uống, hút thuốc hay súc miệng ngay trước khi lấy mẫu niêm mạc miệng.
• Trẻ nhỏ khó lấy mẫu miệng có thể dùng tóc có chân hoặc máu.
• Không nên tự ý thu mẫu nếu mục đích sử dụng là pháp lý, bởi kết quả có thể không được chấp nhận trước cơ quan chức năng.
• Nên chọn cơ sở có năng lực xét nghiệm, đảm bảo bảo mật thông tin cá nhân.

Xét nghiệm ADN huyết thống là một bước tiến của y học hiện đại, giúp xác minh mối quan hệ huyết thống một cách khách quan, chính xác và đáng tin cậy. Không chỉ giải quyết các vấn đề pháp lý hay cá nhân, xét nghiệm ADN huyết thống còn góp phần tăng cường sự minh bạch trong mối quan hệ gia đình, tạo nền tảng vững chắc cho sự tin tưởng và trách nhiệm trong cuộc sống.