Gentian violet (Tím gentian): Thuốc kháng khuẩn, trị nhiễm trùng

Một loại thuốc nhuộm là hỗn hợp của violet rosanilinis có đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm và chống giun.

Tên thuốc gốc (Hoạt chất)

Gentian Violet Cation (Methylrosaniline chloride)

Loại thuốc

Thuốc dùng ngoài chống vi khuẩn, chống nấm.

Dạng thuốc và hàm lượng

Dung dịch dùng ngoài 1% (10 mg/ 1 mL, 1 g / 100mL).

Dung dịch dùng ngoài 2% (20 mg/ 1 mL, 2 g / 100mL).

Thuốc tím Gentian Violet Cation dùng để bôi tại chỗ để điều trị nhiễm nấm Candida albicans trên da hoặc niêm mạc da và các nhiễm khuẩn khác trên bề mặt da, chàm chốc hóa.

Ngoài ra thuốc còn được chỉ định trong sơ cứu sát trùng ở những vết cắt nhỏ, vết xước hoặc vết bỏng.

Thuốc tím Gentian là một thuốc nhuộm nhóm triphenylmethan, ngoài ra còn là một chất gây đột biến, độc phân bào và là chất gây đột biến nhiễm sắc thể. Thuốc tím tinh thể đã được sử dụng trong y học gần 100 năm như một chất khử trùng, thuốc kháng sinh, chất chống nấm tại chỗ, chất tẩy giun đường uống và gần đây, như một chất phụ gia trong máu để ngăn ngừa lây bệnh Chagas.

Thuốc hoạt động bằng cách liên kết với DNA của các sinh vật và gây ra sự gián đoạn, đột biến hoặc ức chế sao chép DNA.

Trong dung dịch nước, thuốc tím phân ly thành ion dương và ion âm, xâm nhập qua thành và màng tế bào vi khuẩn gram dương và gram âm. Ion dương tương tác với các thành phần tích điện âm của tế bào vi khuẩn bao gồm lipopolysaccharide (trên thành tế bào), peptidoglycan và DNA.

Quá trình thâm nhập tế bào và liên kết DNA cũng diễn ra tương tự đối với các tế bào nấm.

Tác động quang động học của màu tím Gentian qua trung gian các gốc tự do, ở vi khuẩn và ở sinh vật đơn bào T. cruzi, làm mất điện thế trên màng vi khuẩn (và ty thể) và ức chế hô hấp. Hoạt động cũng có thể có hiệu quả đối với cả vi khuẩn và nấm men.

Phổ tác dụng: Tím Gentian ức chế sinh trưởng của nhiều loài nấm, kể cả nấm men và nấm da. Thuốc có hiệu quả với nấm Candida, Epidermophyton, Cryptococcus, Trichophyton, Geotrichum candidum và trên một số vi khuẩn Gram dương, đặc biệt là Staphylococcus.

Kháng thuốc: Thuốc ức chế sự sinh trưởng của  tác nhân gây viêm lợi, hoại tử, loét (nhiễm khuẩn Vincent), nhưng hiện nay người ta cho là vi khuẩn Gram âm (thường kháng với tím Gentian) đã gây nên bệnh này. Thuốc không có tác dụng chống những vi khuẩn kháng acid và bào tử của vi khuẩn.

Tím Gentian đã từng được dùng dưới dạng thuốc bôi trong điều trị nhiễm vi sinh vật ở da và niêm mạc da do Candida albicans, như bệnh nấm Candida ở miệng, ở âm đạo, hăm kẽ và viêm quanh móng. Nhưng hiện có những thuốc hiệu quả hơn và không nhuộm màu như nystatin và amphotericin B, nên không khuyên dùng tím Gentian để điều trị các bệnh nhiễm nấm da, vì thuốc này gây kích ứng cục bộ và nhuộm màu.

Tím Gentian cũng đã từng được bôi để điều trị bệnh nấm Geotrichum cục bộ, chốc lở, viêm lợi hoại tử loét, nhiễm vi sinh vật bề mặt và nhiều bệnh viêm da khác nhau, tuy nhiên hiệu lực của thuốc trong những bệnh này chưa được xác định chắc chắn.

Khi điều trị kéo dài hoặc thường xuyên nấm Candida ở miệng đã gây viêm thực quản, viêm thanh quản, viêm khí quản, hoặc buồn nôn, nôn, ỉa chảy và đau bụng. Ở một số nước, tím Gentian được khuyến cáo không dùng để bôi lên niêm mạc hoặc vết thương hở.

Hấp thu

Không có thông tin về sự hấp thu toàn thân của tím Gentian sau khi bôi ngoài da và niêm mạc.

Phân bố

Không có báo cáo.

Chuyển hóa

Chủ yếu ở gan với phản ứng khử methyl

Thải trừ

Không có báo cáo.

Tương tác với các thuốc khác

Không có báo cáo.

Gentian Violet Cation chống chỉ định dùng trong các trường hợp sau:

• Quá mẫn với hoạt chất hoặc với bất kỳ thành phần nào khác trong sản phẩm thuốc.
• Trầy da hoặc loét rộng, tổn thương loét ở mặt
• Vết thương hở hoặc sâu, vết thương do động vật cắn.
• Vết bỏng nặng.
• Bôi trên một vùng diện tích da lớn.
• Người bị rối loạn chuyển hóa porphyrin.

Liều dùng thuốc tím Gentian

Người lớn

Tím Gentian được dùng để bôi dưới dạng dung dịch có nồng độ từ 0,25 - 2%. Dung dịch pha loãng 0,25% hoặc 0,5% được ghi nhận có hiệu lực tương tự và ít gây kích ứng hơn dung dịch 1% và 2%.

Dung dịch pha loãng 0,01% được khuyến cáo dùng trong các khoang kín.

Dùng bông bôi dung dịch tím Gentian trên những thương tổn, sử dụng khoảng 2 – 3 lần/ngày, trong vòng 3 ngày, chú ý không nuốt và tránh tiếp xúc với mắt.

Tránh dùng băng kín trong điều trị nhiễm Candida vì bệnh dễ gây phát triển nấm mốc và giải phóng nội độc tố gây kích thích.

Trong quá trình điều trị chú ý kết hợp với vệ sinh và chăm sóc da thích hợp, tránh nhiễm khuẩn lan rộng và gây tái nhiễm lại. Ngoài ra, nên giữ khô và tránh ánh sáng tiếp xúc với vùng da ảnh hưởng.

Không sử dụng lâu hơn 1 tuần trừ khi được chỉ định.

Cách dùng thuốc tím tinh thể

Trước khi sử dụng, làm sạch vùng da cần điều trị. Đảm bảo vùng điều trị này phải khô thoáng trước khi bắt đầu sử dụng thuốc. Chỉ thoa lên vùng bị ảnh hưởng và nên tránh vùng da lành xung quanh.

Thường gặp

Mẩn đỏ, sưng tấy hoặc kích ứng tại vị trí bôi thuốc.

Viêm thực quản, thanh quản, khí quản.

Bỏng, mụn nước, phản ứng mẫn cảm, loét niêm mạc.

Hiếm gặp

Nhiễm trùng da (nóng, đau, mủ).

Các dấu hiệu của phản ứng dị ứng, như phát ban, nổi mề đay, ngứa, đỏ da, sưng, phồng rộp, hoặc bong tróc có hoặc không kèm theo sốt, thở khò khè, tức ngực hoặc cổ họng, khó thở, nuốt hoặc nói chuyện; khàn giọng bất thường, hoặc sưng miệng, mặt, môi, lưỡi, cổ họng.

Lưu ý chung khi dùng Gentian violet

Thuốc tím Gentian chỉ sử dụng ngoài da, không được uống.

Lưu ý để dung dịch thuốc tránh xa miệng, mũi và mắt do có thể gây bỏng. Nếu thuốc dây vào mắt, rửa sạch ngay lập tức bằng nước sạch trong ít nhất 15 phút và báo ngay với nhân viên y tế nếu mắt có dấu hiệu bị kích ứng.

Trong trường hợp bôi thuốc tím tinh thể bên trong niêm mạc miệng, cẩn thận tránh nuốt phải các phần dung dịch nhất là khi sử dụng cho trẻ em, nên tham khảo hướng dẫn sử dụng từ các nhân viên y tế có kinh nghiệm.

Rửa tay trước và sau khi sử dụng thuốc, trừ trường hợp vết thương cần bôi thuốc nằm ngay trên tay. Tránh để thuốc dính vào quần áo khi sử dụng do dung dịch tím Gentian có khả năng làm ố da và quần áo.

Trong trường hợp có các vết thương sâu hoặc thủng hoặc bỏng nghiêm trọng, hỏi thêm ý kiến từ ​​bác sĩ.

Nếu các triệu chứng mẩn đỏ, kích ứng, sưng hoặc đau diễn ra kéo dài (sau hơn 3 ngày điều trị), tiến triển nặng hơn, có dấu hiệu nhiễm trùng (nóng, đau, mủ) hoặc khi xuất hiện các vết loét nghiêm trọng trên da, lập tức ngừng sử dụng và báo ngay cho nhân viên y tế.

Để giúp loại bỏ hoàn toàn sự nhiễm trùng nên tiếp tục sử dụng thuốc tím tinh thể liên tục ngay cả khi vết thương đã có hiệu quả điều trị, đừng bỏ lỡ bất kỳ liều nào. Ngừng thuốc quá sớm có thể khiến nhiễm trùng quay trở lại.

Không sử dụng lên các vết thương lở loét nặng vì thuốc có thể xăm vào da hoặc làm bong da.

Các vết loét trên da có thể trở nặng hơn khi thuốc được bôi lên các nếp gấp của da (ví dụ: Giữa các ngón chân, bên dưới bầu ngực). Do đó, chỉ thoa một lượng nhỏ thuốc lên các vùng da có nếp gấp này và chú ý để khô hoàn toàn trước khi mang giày hoặc quần áo.

Uống thuốc tím Gentian có thể gây kích ứng đường tiêu hóa và tiêm tĩnh mạch có thể làm giảm số lượng bạch cầu.

Mặc dù không có thông tin cụ thể trong so sánh việc sử dụng tím Gentian ở trẻ em, người cao tuổi và các nhóm tuổi khác nhưng tím Gentian được cho là không gây ra các tác dụng phụ không mong muốn ở các đối tượng này.

Lưu ý với phụ nữ có thai

Chưa thực hiện những nghiên cứu về sinh sản với tím Gentian nên có dữ liệu về thuốc tím Gentian có gây nguy hại cho thai khi dùng cho phụ nữ mang thai hoặc có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không. Không nên dùng tím Gentian cho phụ nữ mang thai.

Lưu ý với phụ nữ cho con bú

Thuốc tím Gentian có thể gây loét miệng ở trẻ sơ sinh bú sữa mẹ khi được điều trị với dung dịch 1% hoặc 2% ở trong niêm mạc miệng và lưỡi do nhiễm nấm Candida. Trẻ có thể ho và có hiện tượng khó bú sau 1 ngày, thậm chí khó thở.

Sử dụng thận trọng thuốc này đối với phụ nữ cho con bú.

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Thuốc tím Gentian không có hoặc ảnh hưởng không đáng kể đến khả năng lái xe hoặc vận hành máy móc.

Quá liều và xử trí

Quá liều và độc tính

Bôi quá nhiều vào niêm mạc nhất là niêm mạc miệng có thể gây kích ứng tại chỗ, hoặc viêm thực quản, viêm thanh quản.

Cách xử lý khi quá liều thuốc tím tinh thể

Ngừng bôi thuốc. Điều trị triệu chứng và hỗ trợ.

Trong trường hợp vô tình nuốt phải, hãy tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp hoặc liên hệ với Trung tâm Kiểm soát Chất độc ngay lập tức.

Quên liều và xử trí

Nếu quên dùng một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt ngay khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, hãy bỏ qua liều đã quên và tiếp tục vào thời điểm như kế hoạch.

Không dùng hai liều cùng lúc hoặc thêm liều.