Minoxidil: Nhóm thuốc có tác dụng giãn mạch

Tên thuốc gốc (Hoạt chất)

Minoxidil

Loại thuốc

Nhóm thuốc có tác dụng giãn mạch

Dạng thuốc và hàm lượng

Viên nén: 2,5 mg, 5 mg, 10 mg.

Dạng dung dịch: 20 mg/ml, 50 mg/ml.

Bình xịt bọt xốp: 50 mg/g.

Minoxidil được chỉ định để điều trị tăng huyết áp nghiêm trọng. Không nên dùng minoxidil để khởi đầu đơn trị tăng huyết áp. Minoxidil là một thuốc giãn mạch ngoại biên và nên được dùng cùng với thuốc lợi tiểu (để kiểm soát giữ muối và nước) và một thuốc ức chế thụ thể beta-adrenergic, hoặc thuốc phù hợp khác, để kiểm soát nhịp tim nhanh phản xạ.

Ngoài ra, minoxidil dạng xịt hoặc dạng dung dịch tại chỗ còn chỉ định để điều trị rụng tóc androgen ở nam giới.

Minoxidil làm giảm huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương bằng cách làm giảm sức cản mạch ngoại biên thông qua cơ chế giãn mạch. Minoxidil tác động lên trở kháng của cơ trơn thành mạch. Chất chuyển hóa có hoạt tính của minoxidil kích hoạt kênh Kali phụ thuộc ATP gây tăng ion K + đi ra ngoại bào, gây ra tình trạng quá phân cực trong tế bào và làm giãn cơ trơn.

Hấp thu

Sau khi uống, ít nhất 90% minoxidil được hấp thu qua đường tiêu hóa. Minoxidil được phát hiện trong vòng 30 phút trong huyết tương. Nồng độ tối đa trong huyết tương đạt được sau 60 phút.

Phân bố

Minoxidil không liên kết với protein huyết tương và không qua hàng rào máu não.

Chuyển hóa

Ít nhất 90% minoxidil dùng được chuyển hóa ở gan.

Thải trừ

Độ thanh thải của minoxidil ở thận tương ứng với mức lọc cầu thận.

Tương tác với các thuốc khác

Minoxidil có thể tăng tác dụng của các thuốc hạ huyết áp khác. Tương tác của minoxidil với các thuốc ức chế giao cảm như guanethidine hoặc betanidine có thể làm giảm huyết áp quá mức và/hoặc hạ huyết áp thế đứng.

Nếu có thể, nên ngưng dùng guanethidine trước khi bắt đầu dùng minoxidil. Nếu điều này không khả thi, liệu pháp minoxidil nên được tiến hành tại bệnh viện và bệnh nhân nên được theo dõi cẩn thận về các biến cố hạ huyết áp thế đứng.

Minoxidil chống chỉ định với trường hợp quá mẫn với thuốc hoặc với bất kỳ tá dược nào trong thành phần của thuốc.

Những bệnh nhân có u tuỷ thượng thận vì thuốc có thể kích thích bài tiết catecholamine từ khối u thông qua tác dụng hạ huyết áp.

Nếu dùng minoxidil cho điều trị rụng tóc androgen, thuốc chống chỉ định sử dụng đối với phụ nữ, người có tiền sử nhạy cảm với minoxidil hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc, ở những người dùng bị tăng huyết áp được điều trị hoặc không được điều trị, ở người dùng có bất kỳ bất thường nào về da đầu (bao gồm bệnh vẩy nến và bỏng nắng), ở người cạo trọc đầu, ở vùng da sử dụng được băng kín hoặc đang sử dụng các thuốc bôi tại chỗ khác.

Người lớn và trẻ 12 tuổi trở lên

Tăng huyết áp nghiêm trọng phối hợp với thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn beta:

Thuốc được sử dụng đường uống. Liều khởi đầu 5 mg mỗi ngày chia làm 1 - 2 lần, sau đó tăng liều dần 5 - 10 mg trong khoảng thời gian ít nhất 3 ngày; liều tối đa 100 mg mỗi ngày.

Điều trị rụng tóc androgen ở nam giới:

Chưa xác định được tính an toàn và hiệu quả ở trẻ em và thanh thiếu niên dưới 18 tuổi hoặc người lớn trên 65 tuổi. Do đó, việc điều trị không được khuyến khích.

Dạng dung dịch: Liều 1 ml bôi lên vùng da đầu 2 lần một ngày, tổng liều không được vượt quá 2 ml. Cần rửa tay sau khi thoa thuốc. Có thể cần phải sử dụng hai lần mỗi ngày trong ít nhất 2 tháng hoặc hơn trước khi có bằng chứng về sự phát triển của tóc. Người dùng nên ngừng điều trị nếu không có cải thiện sau một năm.

Bình xịt bọt xốp: Liều 1 g tương đương với 1/2 thể tích nắp bình xịt lên vùng da đầu 2 lần một ngày, tổng liều hàng ngày không được vượt quá 2 g. Có thể cần phải sử dụng hai lần mỗi ngày trong ít nhất 8 tuần hoặc hơn trước khi có bằng chứng về sự phát triển của tóc. Người dùng nên ngừng điều trị nếu không thấy cải thiện sau 16 tuần điều trị.

Trẻ em dưới 12 tuổi

Việc sử dụng minoxidil ở trẻ em bị hạn chế, chỉ sử dụng nếu có tình trạng tăng huyết áp nghiêm trọng liên quan đến tổn thương cơ quan đích và thất bại với các điều trị khác. Dữ liệu về việc sử dụng minoxidil ở trẻ em còn rất hạn chế, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh.

Liều khởi đầu là 0,2 mg/kg minoxidil một liều duy nhất hoặc chia nhiều lần. Tăng liều cẩn thận từ 0,1 đến 0,2 mg/kg/ngày trong khoảng thời gian ít nhất là 3 ngày. Liều hiệu quả thường trong khoảng từ 0,25 đến 1,0 mg/kg/ngày. Liều tối đa là 50 mg/ngày.

Điều trị cho trẻ em bằng minoxidil chỉ nên được bắt đầu dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa tại bệnh viện.

Đối tượng khác

Tăng huyết áp nghiêm trọng phối hợp với thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn beta:

Người cao tuổi: Khởi đầu 2,5 mg mỗi ngày chia 1 - 2 lần, sau đó tăng liều dần 5 - 10 mg trong khoảng thời gian ít nhất 3 ngày; liều tối đa 100 mg mỗi ngày.

Người suy thận: Cần sử dụng thận trọng ở bệnh nhân suy thận.

Thường gặp

Giữ nước, thay đổi về tóc, phù, bệnh màng ngoài tim, viêm màng ngoài tim, nhịp tim nhanh.

Hiếm gặp

Giảm bạch cầu, phản ứng da, hội chứng Stevens-Johnson, giảm tiểu cầu.

Không xác định tần suất (nếu có)

Đau thắt ngực, đau vú, rối loạn tiêu hoá, tràn dịch màng phổi, giữ muối, tăng cân.

Lưu ý chung

Nếu sử dụng một mình, minoxidil có thể gây ra tình trạng giữ muối và nước đáng kể, dẫn đến các dấu hiệu thực thể như phù nề, và làm xấu đi tình trạng lâm sàng ở một số bệnh nhân suy tim. Do đó, điều trị lợi tiểu đơn thuần hoặc kết hợp với hạn chế ăn mặn là cần thiết cho tất cả bệnh nhân dùng minoxidil.

Bệnh nhân bị suy thận hoặc đang chạy thận nhân tạo có thể cần giảm liều minoxidil.

Những bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim chỉ nên được điều trị bằng minoxidil sau khi tình trạng đã ổn định.

Vì minoxidil là thuốc gây giãn mạch nên tình trạng nhịp tim nhanh phản xạ có thể xảy ra và làm xuất hiện cơn đau thắt ngực ở những bệnh nhân có nguy cơ; khuyến cáo nên sử dụng minoxidil kết hợp với thuốc chẹn beta-adrenergic hoặc các thuốc ức chế hệ thần kinh giao cảm khác để làm giảm hoặc ngăn chặn tình trạng nhịp tim nhanh phản xạ.

Rậm lông xảy ra ở hầu hết bệnh nhân được điều trị bằng minoxidil và tất cả bệnh nhân nên được cảnh báo về khả năng này trước khi bắt đầu điều trị.

Sau khi bắt đầu điều trị bằng minoxidil, khoảng 60% bệnh nhân có biểu hiện thay đổi chiều và cường độ của sóng T trên điện tâm đồ. Những thay đổi không triệu chứng này thường biến mất khi tiếp tục điều trị bằng minoxidil.

Giảm tiểu cầu và giảm bạch cầu hiếm khi được báo cáo.

Đã có nhiều báo cáo về viêm màng ngoài tim xảy ra liên quan đến minoxidil.

Thuốc có chứa lactose do đó những bệnh nhân có các vấn đề di truyền hiếm gặp liên quan đến tình trạng không dung nạp galactose, thiếu hụt lactase toàn phần hoặc kém hấp thu glucose-galactose không nên dùng thuốc này.

Khi sử dụng minoxidil để điều trị rụng tóc do androgen, người dùng nên đảm bảo vùng da đầu bình thường và khỏe mạnh. Không được bôi minoxidil tại chỗ cho da đầu bị viêm, nhiễm trùng, kích ứng hoặc đau. Minoxidil tại chỗ chỉ được chỉ định để điều trị chứng rụng tóc do androgen và không được dùng cho các dạng rụng tóc khác, ví dụ khi không có tiền sử gia đình bị rụng tóc, rụng tóc đột ngột và/hoặc từng mảng, rụng tóc do sinh nở, hoặc rụng tóc do nguyên nhân khác chưa rõ.

Lưu ý với phụ nữ có thai

Tránh sử dụng vì độc tính có thể xảy ra bao gồm giảm tưới máu nhau thai. Chứng rậm lông ở trẻ sơ sinh cũng đã được báo cáo.

Lưu ý với phụ nữ cho con bú

Thuốc có hiện diện trong sữa nhưng hiện chưa có bằng chứng rằng thuốc có thể gây hại.

Lưu ý khi lái xe và vận hành máy móc

Thuốc có thể gây chóng mặt hoặc hạ huyết áp. Bệnh nhân không nên lái xe hoặc vận hành máy móc.

Quá liều Minoxidil và xử trí

Quá liều và độc tính

Nếu gặp phải tình trạng hạ huyết áp quá mức, rất có thể điều này có liên quan đến sự phong tỏa hệ thần kinh giao cảm còn sót lại (tác dụng tương tự guanethidine hoặc do sự phong bế thụ thể alpha-adrenergic).

Cách xử lý khi quá liều

Khuyến cáo điều trị là truyền tĩnh mạch nước muối đẳng trương. Nên tránh dùng các loại thuốc kích thích giao cảm, chẳng hạn như noradrenaline (norepinephrine) hoặc adrenaline (epinephrine), vì tác dụng kích thích tim quá mức của chúng. Phenylephrine, angiotensin II và vasopressin, những chất làm đảo ngược tác dụng của minoxidil, chỉ nên được sử dụng nếu có bằng chứng cho thấy sự giảm tưới máu của các cơ quan quan trọng trong cơ thể.

Đối với tình trạng quá liều do sử dụng minoxidil bôi tại chỗ, các dấu hiệu và triệu chứng của quá liều minoxidil chủ yếu là ảnh hưởng trên tim mạch liên quan đến sự giữ natri và giữ nước. Nhịp tim nhanh, hạ huyết áp, chóng mặt và hôn mê cũng có thể xảy ra.

Điều trị lúc này chủ yếu là điều trị triệu chứng và điều trị hỗ trợ. Tình trạng giữ nước có thể được kiểm soát bằng liệu pháp lợi tiểu thích hợp. Nhịp tim nhanh đáng kể có thể được kiểm soát bằng cách dùng thuốc chẹn beta-adrenergic.

Quên liều và xử trí

Nếu quên dùng một liều thuốc, hãy uống càng sớm càng tốt khi nhớ ra. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, hãy bỏ qua liều đã quên và uống liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Không uống gấp đôi liều đã quy định.