Phospholipids là gì? Công dụng, cách dùng và lưu ý

Phospholipids là gì?

Phospholipids là một nhóm chất béo thiết yếu, có mặt tự nhiên trong mọi tế bào sống. Chúng bao gồm một phân tử glycerol liên kết với hai acid béo (đuôi kỵ nước) và một nhóm phosphate (đầu ưa nước), tạo nên cấu trúc lưỡng tính. Chính cấu trúc này giúp Phospholipids dễ dàng hình thành nên lớp màng kép, thành phần nền tảng của màng tế bào, giúp kiểm soát sự trao đổi chất và bảo vệ cấu trúc bên trong tế bào.

Điểm nổi bật của phospholipids là khả năng hòa tan cả trong nước và dầu, nên chúng được ứng dụng rộng rãi trong ngành dược, thực phẩm và mỹ phẩm. Trong lĩnh vực y học, phospholipids thường được dùng để sản xuất liposome, giúp bao bọc và vận chuyển dược chất hiệu quả đến tế bào đích, từ đó nâng cao sinh khả dụng và giảm tác dụng phụ của thuốc. Chúng cũng góp phần cải thiện chức năng gan, tăng cường hấp thu vitamin tan trong dầu và hỗ trợ sức khỏe thần kinh.

Trong thực phẩm, phospholipids (đặc biệt là lecithin từ đậu nành hoặc lòng đỏ trứng) được sử dụng làm chất nhũ hóa tự nhiên, giúp ổn định kết cấu sản phẩm như sôcôla, bơ thực vật hay kem.

Phospholipids là các hợp chất an toàn, không gây nghiện hay độc tính ở liều dùng thông thường. Tuy nhiên, một số sản phẩm chứa phospholipids chiết xuất từ đậu nành có thể không phù hợp với người dị ứng đậu nành. Khi dùng dưới dạng bổ sung, người dùng nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để đảm bảo phù hợp với nhu cầu và tình trạng sức khỏe cá nhân.

Điều chế sản xuất Phospholipids

Để sản xuất phospholipids trên quy mô công nghiệp, người ta thường sử dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên như dầu đậu nành hoặc lòng đỏ trứng.

Khi sử dụng dầu đậu nành, quá trình bắt đầu bằng việc ép hoặc chiết xuất dầu thô từ hạt. Dầu này sau đó được đưa vào công đoạn “degumming” tức là thêm nước hoặc acid nhẹ để hydrat hóa các phospholipids có trong dầu, khiến chúng kết tụ lại. Nhờ ly tâm, phần lecithin giàu phospholipids được tách ra. Tuy nhiên, lecithin thô vẫn chứa nhiều tạp chất, do đó tiếp tục được tinh chế bằng dung môi như ethanol hoặc isopropanol để phân tách thành phần chính, đặc biệt là phosphatidylcholine. Sau đó, dung môi được loại bỏ bằng bay hơi, thu được phospholipids có độ tinh khiết cao, phù hợp cho mục đích dược phẩm hoặc bổ sung dinh dưỡng.

Ngoài ra, lòng đỏ trứng cũng là nguồn giàu phospholipids, đặc biệt là phosphatidylcholine tự nhiên. Trong phương pháp chiết xuất từ trứng, lòng đỏ được sấy khô và xử lý bằng dung môi như ethanol để hòa tan lipid. Hỗn hợp sau đó được làm lạnh và thêm acetone để kết tủa phospholipids, đồng thời loại bỏ cholesterol và triglyceride không mong muốn. Sản phẩm cuối cùng được lọc, sấy khô và kiểm định chất lượng trước khi đưa vào sử dụng.

Cơ chế hoạt động

Ngoài chức năng cấu trúc, phospholipids còn tham gia vào nhiều quá trình sinh học quan trọng.

Trong gan, phospholipids đặc biệt là phosphatidylcholine, có vai trò bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương. Chúng giúp duy trì tính toàn vẹn của màng tế bào gan. Ngoài ra, phospholipids còn tham gia vào việc điều chỉnh quá trình chuyển hóa lipid và giảm tích tụ mỡ trong gan, từ đó hỗ trợ điều trị các bệnh lý gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Duy trì cấu trúc và chức năng của màng tế bào​

Phospholipids là thành phần quan trọng trong cơ thể, đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì cấu trúc và chức năng của màng tế bào. Chúng tạo nên lớp màng kép, bảo vệ tế bào và kiểm soát quá trình trao đổi chất giữa nội và ngoại bào. ​

Ngoài việc bảo vệ tế bào, phospholipids còn hỗ trợ chức năng của các bào quan như ty thể và lưới nội chất, giúp tối ưu hóa quá trình sản xuất năng lượng và trao đổi chất nội bào.

Hỗ trợ tăng cường chức năng gan

Trong lĩnh vực chăm sóc gan, phospholipids đặc biệt là phosphatidylcholine, được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý gan như viêm gan cấp và mạn tính, gan nhiễm mỡ và tổn thương gan do nhiễm độc. Chúng giúp bảo vệ và tái tạo tế bào gan, cải thiện chức năng gan và giảm triệu chứng liên quan.

Cách dùng

Phospholipids thường được sử dụng qua đường uống. Để đạt hiệu quả tối ưu, nên uống thuốc cùng bữa ăn và kèm theo một lượng nước đầy đủ, khoảng một cốc nước (200ml). Viên nang nên được nuốt nguyên, không nên nhai hoặc nghiền nát trước khi uống.

Liều dùng

Người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên: Liều khuyến cáo thông thường là 600 mg, uống 2 đến 3 lần mỗi ngày, tương đương tổng liều 1.200 mg đến 1.800 mg mỗi ngày.

Trẻ em dưới 12 tuổi: Chưa có đủ nghiên cứu về tính an toàn và hiệu quả, do đó không nên sử dụng phospholipids cho đối tượng này.

Lưu ý: Liều dùng trên chỉ mang tính chất tham khảo. Liều dùng cụ thể tùy thuộc vào loại thuốc, thể trạng bệnh nhân và mức độ diễn tiến của bệnh. Để có liều dùng phù hợp, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên viên y tế.

Trong y học

Phospholipids được ứng dụng rộng rãi trong công nghệ bào chế dược phẩm. Nhờ tính chất nhũ hóa và khả năng tạo thành các cấu trúc như liposome, chúng được sử dụng để cải thiện độ hòa tan và tăng cường khả năng hấp thu của các hoạt chất khó tan trong nước. Ví dụ, liposome làm từ phospholipids giúp vận chuyển thuốc đến đích một cách hiệu quả, giảm độc tính và tăng cường hiệu quả điều trị. Ngoài ra, phospholipids còn được dùng để giảm tác dụng phụ trên đường tiêu hóa của một số thuốc, như việc kết hợp với thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Trong lĩnh vực mỹ phẩm

Phospholipids được sử dụng để tạo nhũ tương, giúp kết hợp các thành phần dầu và nước trong các sản phẩm chăm sóc da như kem dưỡng và lotion. Chúng không chỉ cải thiện kết cấu sản phẩm mà còn tăng cường khả năng thẩm thấu của các hoạt chất vào da, nâng cao hiệu quả chăm sóc và điều trị.

Lưu ý chung

Phospholipids có thể tương tác với một số loại thuốc, ảnh hưởng đến sự hấp thu và phân bố của chúng trong cơ thể. Ví dụ, phospholipids có thể ảnh hưởng đến hoạt động của thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), làm tăng nguy cơ tổn thương đường tiêu hóa.

Phospholipids thường được chiết xuất từ đậu nành hoặc trứng. Do đó, những người dị ứng với các thành phần này cần thận trọng. Ngoài ra, nên lựa chọn sản phẩm từ các nhà sản xuất uy tín để đảm bảo chất lượng và độ an toàn.

Trước khi bắt đầu sử dụng phospholipid, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân và tránh các tác dụng không mong muốn.