15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân có sao không? Cha mẹ nên làm gì?

15 ngày đầu sau sinh là thời gian quan trọng đánh dấu sự thích nghi của trẻ với môi trường bên ngoài bụng mẹ. Tuy nhiên, không ít phụ huynh hoang mang khi nhận thấy con mình không hề tăng cân trong khoảng thời gian này. Liệu 15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân có đáng lo ngại hay chỉ là hiện tượng sinh lý bình thường? Hiểu rõ nguyên nhân và cách xử trí sẽ giúp cha mẹ an tâm hơn trong hành trình chăm sóc bé.

Hiện tượng giảm cân sinh lý của trẻ sơ sinh

Hiện tượng sụt cân sinh lý ở trẻ sơ sinh là một quá trình hoàn toàn bình thường sau sinh. Đây là hiện tượng trẻ sơ sinh bị giảm trọng lượng trong vài ngày đầu đời mà không kèm theo các biểu hiện bất thường khác.

Theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị nhi khoa của Bộ Y tế Việt Nam, mức giảm cân sinh lý ở trẻ sơ sinh thường không vượt quá 10% so với cân nặng lúc mới sinh. Nguyên nhân chủ yếu là do trẻ mất nước qua hơi thở, phân su và chưa bú đủ sữa.

Thông thường, trẻ sẽ phục hồi cân nặng ban đầu trong vòng từ 7 ngày sau sinh nếu được chăm sóc và bú mẹ đúng cách. Trẻ bú mẹ hoàn toàn có thể tăng cân chậm hơn so với trẻ bú sữa công thức.

Nếu bú mẹ hiệu quả và được chăm sóc đúng cách, trẻ thường sẽ phục hồi cân nặng lúc sinh trong vòng 10 - 14 ngày. Sau đó, trẻ có thể tăng cân nặng trung bình từ 150 - 210g mỗi tuần. Như vậy, trong không ít trường hợp, trẻ không tăng cân trong 15 ngày đầu nhưng sức khỏe hoàn toàn bình thường.

Nguyên nhân 15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân

Trong 15 ngày đầu sau sinh, một số trẻ sơ sinh không tăng cân như mong đợi của cha mẹ. Đây là tình trạng cần được đánh giá cẩn thận, nhằm phân biệt giữa nguyên nhân sinh lý và bệnh lý tiềm ẩn.

Nguyên nhân sinh lý

Nguyên nhân phổ biến nhất là do trẻ chưa bú hiệu quả. Nhiều trẻ gặp khó khăn trong việc ngậm bắt vú đúng khớp. Khi khớp ngậm không đúng, trẻ không thể tạo lực hút đủ mạnh. Hậu quả là lượng sữa bú được rất ít dù thời gian bú dài. Ngoài ra, trong những ngày đầu, lượng sữa mẹ có thể chưa ổn định. Đặc biệt ở sản phụ sinh mổ hoặc mẹ bị stress sau sinh, sữa về chậm hơn bình thường.

Việc cho bú không đủ cữ hoặc mỗi cữ bú quá ngắn cũng là yếu tố làm giảm lượng sữa vào. Trẻ sơ sinh cần bú từ 8 - 12 lần mỗi 24 giờ, mỗi cữ ít nhất 15 - 20 phút. Nếu trẻ bú ít hơn số lần này, tổng lượng sữa nạp vào không đủ để tăng cân. Một số trẻ buồn ngủ nhiều do sinh non, vàng da hoặc chưa điều chỉnh được chu kỳ thức – ngủ cũng dễ bú kém.

Nguyên nhân bệnh lý

15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân có thể bắt nguồn từ một số nguyên nhân bệnh lý như hở hàm ếch, dính thắng lưỡi. Các bất thường này gây cản trở khả năng ngậm bắt vú và duy trì nhịp bú, dẫn đến bú ít nên không thể tăng cân. Ngoài ra, nếu trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh hoặc vàng da kéo dài, cơ thể cũng sẽ mệt mỏi, bú yếu và không tăng cân.

Các rối loạn chuyển hóa bẩm sinh như rối loạn chuyển hóa đường galactose, phenylketone niệu hoặc rối loạn oxy hóa acid béo có thể ảnh hưởng đến khả năng sử dụng năng lượng của trẻ.

Nên làm gì khi 15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân?

Khi trẻ sơ sinh không tăng cân trong 15 ngày đầu, cha mẹ nên lưu ý những việc sau:

Kiểm tra khớp ngậm và tư thế bú

Khớp ngậm đúng là yếu tố quyết định giúp trẻ bú hiệu quả. Nếu trẻ ngậm sai, dù bú lâu trẻ vẫn không nhận đủ lượng sữa như nhu cầu. Phụ huynh nên kiểm tra tư thế và khớp ngậm ngay từ những ngày đầu. Nếu chưa có kinh nghiệm, bạn có thể nhờ nữ hộ sinh, bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn sữa mẹ hỗ trợ điều chỉnh kịp thời.

Tăng số lần bú và kéo dài thời gian mỗi cữ

Trẻ sơ sinh cần bú từ 8 - 12 lần mỗi 24 giờ, tùy theo nhu cầu, để đảm bảo đủ năng lượng và kích thích tiết sữa mẹ. Bạn không nên giới hạn thời gian bú, mà để trẻ bú theo nhu cầu, mỗi bên bú ít nhất 15 - 20 phút. Cần đặc biệt chú ý cữ bú đêm, vì đây là thời điểm cơ thể mẹ tiết prolactin cao, giúp tăng sản lượng sữa.

Vắt sữa nếu bé bú yếu

Nếu trẻ bú kém do ngậm không hiệu quả hoặc hay ngủ gật, mẹ nên vắt sữa ra bình để bổ sung. Bạn nên ưu tiên dùng sữa mẹ vắt tươi. Nếu dùng sữa vắt trước đó, cần đảm bảo sữa được bảo quản đúng cách: ở nhiệt độ phòng tối đa 4 giờ, trong ngăn mát tủ lạnh tối đa 4 ngày hoặc đông lạnh tối đa 6 tháng.

Kích thích tăng tiết sữa

Nếu nguyên nhân trẻ không tăng cân đến từ việc mẹ chưa đủ sữa, mẹ nên áp dụng các biện pháp kích sữa. Cho trẻ bú thường xuyên, nghỉ ngắn giữa các cữ sẽ giúp kích thích tiết sữa. Mẹ nên duy trì chế độ ăn đầy đủ, uống đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý. Có thể dùng thêm máy hút sữa sau mỗi cữ bú để làm trống bầu vú, tăng tín hiệu tạo sữa từ cơ thể để kích thích tăng tiết sữa.

Theo dõi cân nặng thường xuyên

Cha mẹ cần theo dõi cân nặng của trẻ mỗi ngày hoặc ít nhất 2 - 3 ngày/lần nếu 15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân. Bạn nên dùng cùng một loại cân, và cân vào cùng thời điểm trong ngày để đảm bảo kết quả chính xác.

Ghi chép nhật ký bú – tiểu – cân nặng

Việc ghi lại số lần bú, thời lượng mỗi cữ, số lần đi tiểu và cân nặng giúp theo dõi toàn diện tình trạng của trẻ. Sau tuần đầu, trẻ sơ sinh khỏe mạnh thường đi tiểu ít nhất 6 lần mỗi ngày. Nước tiểu trong hoặc vàng nhạt là dấu hiệu cho thấy trẻ đang bú đủ. Nếu trẻ tiểu ít hơn, có thể do trẻ chưa được bú đủ lượng sữa so với nhu cầu thực tế.

Trẻ sơ sinh không tăng cân khi nào đi khám?

Phụ huynh không nên hoảng loạn khi trẻ chậm tăng cân mà hãy quan sát tổng thể các biểu hiện của trẻ. Nếu trẻ không tăng cân sau 10 - 14 ngày đầu dù đã cải thiện cách bú, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia dinh dưỡng để loại trừ nguyên nhân bệnh lý.

Ngoài không tăng cân, các biểu hiện khác cũng là dấu hiệu cảnh báo cha mẹ cần lưu ý như trẻ có dấu hiệu lừ đừ, bỏ bú hoặc ngủ nhiều bất thường. Việc thăm khám sớm giúp phát hiện chính xác nguyên nhân và có biện pháp khắc phục kịp thời tình trạng trẻ sơ sinh không tăng cân.

Trẻ sơ sinh không tăng cân kéo dài nếu không được can thiệp kịp thời bởi có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất, trí tuệ và miễn dịch của trẻ. Trẻ không những có nguy cơ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân hoặc thấp còi mà còn có thể gặp vấn đề chậm phát triển trí não.

Thiếu dinh dưỡng ảnh hưởng đến tổng hợp kháng thể và hoạt động của tế bào miễn dịch. Khi đó trẻ cũng dễ mắc các bệnh như viêm đường hô hấp, tiêu chảy, nhiễm trùng da, chậm phục hồi sau bệnh.

Việc 15 ngày đầu trẻ sơ sinh không tăng cân không phải lúc nào cũng là dấu hiệu bất thường. Tuy nhiên, cha mẹ cần hiểu rõ được cả nguyên nhân sinh lý và nguyên nhân bệnh lý để nhận biết các nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn với trẻ. Nếu nghi ngờ trẻ có bất cứ vấn đề gì về sức khỏe hoặc dinh dưỡng, hãy đưa bé đến cơ sở y tế để được thăm khám.