Bệnh Whitmore là gì và nguyên nhân gây bệnh Whitmore?

Bệnh Whitmore là gì? Bệnh Whitmore hay còn gọi là bệnh melioidosis là bệnh truyền nhiễm có thể lây nhiễm cho người hoặc động vật. Nguyên nhân gây bệnh là do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei tồn tại trong nước và đất bị ô nhiễm. Bệnh này chủ yếu xảy ra ở các nước khí hậu nhiệt đới, đặc biệt là ở Đông Nam Á và miền bắc Australia do lây truyền sang người và động vật thông qua tiếp xúc trực tiếp với nguồn bệnh bị ô nhiễm.

Nguồn gốc tên bệnh Whitmore

Nguồn gốc bệnh Whitmore là gì và từ đâu có? Whitmore (hay còn gọi là Melioidosis) là một loại bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do loài vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây nên. Bệnh có tỷ lệ tử vong rất cao nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời.

Ca bệnh Whitmore đầu tiên là vào năm 1911, được phát hiện tại Burma, Myanmar bởi nhà khoa học người Anh tên là Alfred Whitmore (đó là lý do vì sao tên bệnh được gọi là Whitmore). Và ca bệnh đầu tiên phát hiện tại Việt Nam là tại Viện Pasteur, Hồ Chí Minh vào năm 1925. Do căn bệnh Whitmore hiếm gặp nên mức độ nguy hiểm của bệnh càng tăng bởi hầu như ít ai có ý thức phòng ngừa loại vi khuẩn nguy hiểm này. 

Bệnh whitmore là gì và nguyên nhân từ đâu

Vi khuẩn gây bệnh Whitmore là gì?

Vi khuẩn gây nên bệnh Whitmore là gì? Bệnh Whitmore (melioidosis) được gây ra bởi vi khuẩn gram âm, di động, hoại sinh có tên là Burkholderia pseudomallei. Các vi khuẩn thường được tìm thấy trong môi trường tự nhiên, cũng có thể thấy từ các mầm bệnh nội bào cơ hội, tiềm ẩn. Đây không phải là vi khuẩn ăn thịt người như mọi người vẫn nghĩ.

Vậy vi khuẩn ăn thịt người là gì? Thật ra vi khuẩn "ăn thịt người" là cả một nhóm gồm 30 vi khuẩn khác nhau, gây bệnh viêm mô hoại tử.

Các loại thường gặp là Vibiro vulnificus trong nước mặn, Aeromonas hydrophila trong nước ngọt, liên cầu nhóm A trên da. Chúng gây tình trạng hoại tử mô mềm cực nhanh nên gọi là ăn thịt người, thường phải cắt bỏ vùng mô mềm bị nhiễm trùng vì tốc độ lan nhanh khủng khiếp, có khi phải đoạn cả chi. Nên B. pseudomallei không phải là vi khuẩn ăn thịt người như mọi người vẫn nghĩ.

B. pseudomallei sản xuất ra polysacarit glycocalyx tạo khả năng kháng nhiều loại kháng sinh, nó thường kháng với kháng sinh gentamicin và colistin nhưng nhạy cảm với amoxicillin / axit clavulanic (co-amoxiclav). 

Vi khuẩn B. pseudomallei được cấy trong phòng thí nghiệm

B. pseudomallei là mầm bệnh cấp 3 theo thang an toàn sinh học đòi hỏi phải xử lý tại phòng thí nghiệm chuyên ngành. Vi khuẩn này có thể phân biệt được với một loài khác có liên quan chặt chẽ, nhưng ít gây bệnh hơn là B. thailandensis bởi khả năng đồng hóa arabinose.

Vi khuẩn có khả năng thích nghi cao với các môi trường vật chủ khác nhau, từ bên trong bào tử nấm mycorrhizal đến amip. Khả năng thích ứng của nó có thể duy trì sự sinh tồn trong cơ thể con người.

Bộ gen của B. pseudomallei bao gồm hai bản sao: nhiễm sắc thể 1 mã hóa các chức năng vệ sinh của vi khuẩn như tổng hợp thành tế bào, di động và trao đổi chất; nhiễm sắc thể 2 mã hóa các chức năng cho phép vi khuẩn thích nghi với các môi trường khác nhau. Sự biến đổi gen giữa các vi khuẩn đã tạo ra bộ gen biến đổi cao ở vi khuẩn.

Nguyên nhân nhiễm bệnh Whitmore

Con đường dẫn đến căn bệnh Whitmore là gì? Bất kỳ ai đều có thể bị nhiễm Melioidosis thông qua tiếp xúc trực tiếp với đất và nước mặt bị ô nhiễm. Con người và động vật được cho là bị nhiễm trùng do hít phải bụi bẩn hoặc giọt nước bị nhiễm bẩn, uống phải nguồn nước bị ô nhiễm và tiếp xúc với đất bị ô nhiễm, đặc biệt là qua các vết trầy xước trên da.

Môi trường sống của vi khuẩn gây bệnh Whitmore là gì? Vi khuẩn này thường được tìm thấy trong đất và nước mặt, và có nhiều nhất ở độ sâu 10 cm đến 90 cm. Nó đã được tìm thấy trong đất, ao, suối, hồ, nước tù đọng và ruộng lúa. 

B. pseudomallei có thể tồn tại trong điều kiện nghèo dinh dưỡng như nước cất, sa mạc và đất cạn kiệt chất dinh dưỡng trong hơn 16 năm. Nó cũng có thể tồn tại trong dung dịch sát trùng và chất tẩy rửa, môi trường axit có độ pH lên tới 4,5 trong 70 ngày trong phạm vi nhiệt độ từ 24^oC đến 32^oC. Tuy nhiên, vi khuẩn không tồn tại khi có ánh sáng cực tím.

Vi khuẩn gây bệnh Whitmore có môi trường sống là đất và nước

Ngay cả trong một khu vực, sự phân bố của B. pseudomallei trong đất có thể rất ngẫu nhiên, có thể là do cạnh tranh với các loài vi khuẩn khác. Nước ngầm bị ô nhiễm có liên quan đến một vụ dịch bệnh ở miền bắc Australia. Bệnh cũng có liên quan đến các sự kiện thời tiết khắc nghiệt như lũ lụt, sóng thần và bão. 

Việc clo hóa không đủ cho nguồn cung nước có liên quan đến sự bùng phát của B. pseudomallei ở Bắc và Tây Úc. Các vi khuẩn cũng đã được tìm thấy trong một nguồn cung nước không có clo ở nông thôn Thái Lan.

Nước tưới nông nghiệp bị nhiễm B. pseudomallei có liên quan đến nhiễm trùng vết thương tại bệnh viện. Dựa trên toàn bộ trình tự bộ gen của vi khuẩn, con người có thể đóng vai trò trong việc di chuyển B. pseudomallei từ nơi này đến nơi khác.

Sự lây lan qua đường hô hấp của bệnh Melioidosis lần đầu tiên được phát hiện trên những người lính tiếp xúc với bụi dưới cánh quạt máy bay trực thăng trong Chiến tranh Việt Nam. Sau đó, họ đã lây lan bệnh viêm phổi Melioidosis.

Sự tham gia của các hạch bạch huyết trong trung thất có thể xảy ra trong viêm phổi do Melioidosis. Các nghiên cứu trên động vật cũng chỉ ra rằng hít phải B. pseudomallei có liên quan đến tỷ lệ tử vong cao.

Bệnh Whitmore đang phát triển một cách đáng báo động

Rất hiếm khi người bệnh bị mắc bệnh do lây truyền từ người khác. Một vài trường hợp đã được ghi nhận, đất và nước mặt bị ô nhiễm là cách thức chủ yếu mà con người bị nhiễm bệnh này. Bên cạnh con người, các loài động vật có thể nhiễm bệnh Whitmore là gì? Đó có thể là: cừu, dê, heo, ngựa, mèo, chó, gia súc...

Với một đất nước nông nghiệp như Việt Nam, Whitmore không phải là bệnh hiếm gặp như nhiều người đang nghĩ. Vì thế, với sự biến đổi khí hậu như ngày nay, căn bệnh Whitmore càng phát triển thêm đến mức báo động.

Mẫn Mẫn